blog | 7 januari 2019

Stijve bries

Oudjaar. De zon verdwijnt rond half vijf die middag achter de einder. Drie kwartier later zien we boven het duin en de zee, rechts van de vuurtoren de laatste streep daglicht van 2018. We proosten en prijzen ons, als steeds, gelukkig op Schiermonnikoog, Waddeneiland, rustplaats, natuurreservaat.

De laatste streep daglicht van 2018 (foto: Bart Nijpels)

In de loop van de volgende dag trekt de noordenwind aan tot kracht zes. De schoorsteen van de houtkachel giert, de houten luiken klapperen, rondom op het duin buigt het helmgras. Op een landrot uit het Gooi maakt het al gauw indruk. De wind stuwt de vloed, hoger dan de voorbije dagen, het brede strand op. Veel verder reikt het zicht niet, zelfs niet met de verrekijker. Andersom moet het schijnsel van de rode Noordertoren (bouwjaar 1853) tot ver op zee te zien zijn.

Het schijnsel van de Noordertoren moet tot ver op zee te zien zijn (foto: Bart Nijpels)

Bij windkracht zes spreekt het KNMI van ‘krachtige wind’. Volgens de Ierse marineofficier Francis Beaufort, bedenker van de gelijknamige ‘schaal’, leidt het boven land tot ‘problemen met paraplu’s en afwaaiende hoeden’. In de zeevaart doet men het af als een ‘stijve bries’ met ‘grotere golven, schuimplekken’ en ‘vrij veel opwaaiend schuim’ tot gevolg. Geen weer dat bij een vrachtschip van vierhonderd meter lang en zestig breed -één van de grootste in zijn soort- tot problemen kan leiden zou je denken. Tocht storten rond middernacht minstens 281 zeecontainers, even ten noordoosten van Schiermonnikoog, van het dek van de MSC Zoë de zee in.

De MSC Zoë de volgende ochtend (foto: kustwacht)

De rederij, Mediterranean Shipping Company (MSC) laat de volgende dag per persbericht weten dat het schip een ‘substantieel’ aantal containers is verloren, eufemisme voor bijna driehonderd.

Persbericht MSC 2 januari 2019

De Zoë kwam in de problemen toen het in slecht weer, ‘heavy weather’ terecht kwam meldt het Geneefse hoofdkantoor van het Italiaanse bedrijf.  Intussen ‘analyseert’ MSC de oorzaken van het incident. Het eerste bericht van de reder roept meteen al talloze, tot nu toe onbeantwoorde vragen op want hoe kan een dergelijk schip zoveel lading verliezen bij niet meer dan een ‘stijve bries’? ‘MSC neemt het incident zeer serieus’, communiceert de pr- afdeling en etaleert z’n compassie met het getroffen Waddengebied. De reder huurt schepen in om te helpen bij de schoonmaakoperatie.

De Zoë was, onder Panamese vlag, via de vaarroute iets ten noorden van de Wadden, op weg naar Bremerhaven. Op luchtfoto’s en video’s van de kustwacht is te zien hoe de zeecontainers bovendeks tot negenhoog op elkaar stonden.

Video kustwacht van MSC Zoë 020119 om 08.50

Da’s even hoog als drie huizen met een puntdak. De Zoë kan er ruim negentienduizend vervoeren en doet dat natuurlijk, als het aan de eigenaar ligt, continue. Het laden van een containerschip gebeurt zo goed als volautomatisch, computergestuurd. Tijd is geld dus in hoog tempo bovendien. Ook dat roept talloze, nieuwe vragen op want wie controleert of ze allemaal goed zijn vast gesjord? Wie is verantwoordelijk voor het toezicht? En hoeveel containers kunnen zo zonder risico op elkaar worden gezet?

Video Nl kustwacht van MSC Zoë 020119 om 08.52

De antwoorden zijn van belang want er komt een strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd door de Maritieme Politie en Inspectie Leefomgeving en Transport onder leiding van een officier van justitie van het Functioneel Parket. Vooruitlopend op de resultaten heeft Rijkswaterstaat de reder (MSC) reeds aansprakelijk gesteld voor de schade.

Aangespoelde rommel op hopen bij elkaar (foto: Bart Nijpels)

Wandelen met gelegenheidsjutters op de achtergrond (foto: Bart Nijpels)

Donderdagmiddag wandelen we oostwaarts door de duinen. Wanneer we richting strand draaien komen de gelegenheidsjutters ons tegemoet. Krukjes, gloeilampen, donzen dekbedden, speelgoed en autobanden als buit. Vrijwilligers hebben die ochtend de meeste aangespoelde rommel op hopen bij elkaar gelegd. Daardoor lijkt de rampspoed in eerste instantie mee te vallen. Maar er is weinig reden tot optimisme. De stranden van Ameland, Vlieland, Terschelling worden die dag overspoeld. De volgende dag laat het terugtrekkende water ook op Schier duizenden kilo’s troep achter. Er zijn dan pas zo’n twintig containers gelokaliseerd. Nooit eerder vonden we hier in de voorbije vijf jaar zeesterren. Nu ligt er meer dan een dozijn zieltogend in de vloedlijn.

Zieltogende zeesterren (foto: Bart Nijpels)

Een montere woordvoerder van de Duitse kustwacht meldt in het Journaal dat drie van de ‘verloren’ containers giftig poeder (peroxide) bevatten.  Teksten van toxicologen, die stellen dat het goedje na dertig dagen in het water zal zijn opgelost en z’n dodelijke werking verliest, stellen daarom nauwelijks gerust. Uit latere berichten blijkt dat er al zakken met het gif op het ongerepte oostelijke deel van het eiland zijn aangetroffen. De link is snel gelegd.

Aangespoelde zak met peroxide op Schiermonnikoog

Intussen laat MSC weten dat het bedrijf niet op de hoogte is van ‘enige schade bij het publiek als gevolg van de overboord geslagen containers’. In hetzelfde persbericht staat dat de multinational niet alle details over de lading aan boord van de Zoë aan het publiek kan prijsgeven omdat ‘er bij zulke zaken vaak sprake is van vertrouwelijkheid tussen de vervoerder en z’n klanten’. Mij dunkt dat die vertrouwelijkheid, in het algemeen belang en dat van de volksgezondheid per omgaande naar de prullenbak moet.

Persbericht MSC 4 januari 2019

De Balg, noordoost Schiermonnikoog (foto: kustwacht)

Militairen en vrijwilligers (foto: kustwacht)

Vrijdagochtend arriveren honderd militairen met de eerste veerboot. Na twee dagen hard werken lijkt veel van de rotzooi verwijderd maar het optisch resultaat bedriegt. Vogels zien kleine stukjes versplinterd plastic en piepschuim aan voor voedsel. Ze eten het op en dat overleven ze volgens het Vogelinformatiecentrum Texel niet.

Wadworm (bron: Madraque.nl)

Een boswachter op Terschelling toont in het Journaal een zogenoemde wadworm. Het diertje eet zand, filtert de voedzame bestanddelen die in het organisme achterblijven. De rest poept ie uit. Iedereen heeft de sliertachtige bergjes zand die daarbij achter blijven wel eens op het strand gezien. ‘Entscheidend ist was hinten rauskommt’ zei wijlen bondskanselier Helmut Kohl ooit tijdens een persconferentie in 1984. En zo is het in dit geval ‘genau’. Want niet alles ‘kommt raus’. Miniscule stukjes piepschuim en plastic hopen zich in de wadworm op. Voor veel vogel – en sommige vis soorten zoals de schol, is de wadworm een lekkernij. En zo komt het afval uiteindelijk ook op onze menukaart terecht. Rederij MSC wil alle kosten voor de schoonmaak van het Waddengebied betalen. Daar zal onze doktersrekening vermoed ik niet bij horen.

Persbericht MSC 5 januari 219

Video kustwacht: MSC- containers in zee.

De Wadden, Unesco Werelderfgoed. Het strand van Schiermonnikoog (foto: Bart Nijpels)

Op zondagavond zijn 240 containers gelokaliseerd. Een minderheid van achttien is aangespoeld, de rest ligt of drijft nog in zee. Van maar liefst 41 stuks ontbreekt ieder spoor.

MSC containers in zee (foto: kustwacht)