Einde van de rashond. 15 jaar later
(Link naar uitzending onderaan pagina)
‘Zeer ernstig’
Er zijn zo’n 300 hondenrassen, ieder met één of meerdere eigen rasverenigingen. Die hanteren fokreglementen die voorwaarden stellen waaraan honden moeten voldoen om voor de fok ingezet te mogen worden. Ernstige vormen van erfelijke aandoeningen als heup- en elleboogdysplasie worden in de reglementen van de fok wel uitgesloten, maar mildere gradaties van deze erfelijke afwijkingen niet. Zembla nam in een steekproef de fokreglementen van 25 rasverenigingen onder de loep. Die voldeden allemaal niet aan de wettelijke eisen. De NVWA bevestigt de bevindingen van Zembla: “We zien dat deze fokreglementen in strijd zijn met de wetgeving. Dat vinden wij zeer ernstig,” aldus NVWA-dierenarts Susan Hoogendoorn.
NVWA gaat ingrijpen bij fokkers
De Wet Dieren en het Besluit Houders van Dieren verbieden het fokken met dieren ‘op een wijze waarop het welzijn en de gezondheid van het ouderdier of de nakomelingen wordt benadeeld.’ Er mag daarom uitsluitend met gezonde honden worden gefokt, zodat er geen erfelijke afwijkingen en ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Ook het fokken met lichtere of mildere gradaties van deze aandoeningen is bij wet verboden. Maar dit gebeurt wel, blijkt uit onderzoek van Zembla. De NVWA zegt daarom te gaan ingrijpen: “Uiteindelijk is het de verantwoordelijkheid van de fokker die met de honden fokt. Dus daar gaan wij langs,” aldus Hoogendoorn.
Kate, een Golden Retriever tijdens een aanval van epilepsie,
Angst dat er geen fokhonden overblijven
De rasvereniging van de Drentsche Patrijshond staat bijvoorbeeld toe dat er wordt gefokt met honden die lijden aan relatief lichtere vormen van heupdysplasie, een erfelijke aandoening van de heupgewrichten. Hetzelfde geldt voor het fokreglement van de Mastiff, een ras van grote, zware honden. Daarin staat dat er mag worden gefokt met honden die lijden aan heupdysplasie én elleboogdysplasie. Ook de rasvereniging van de Sint Bernard staat dat toe. Volgens veterinair neuroloog Paul Mandigers gebeurt dit, omdat de fokkers bang zijn dat er anders te weinig honden over blijven om mee te fokken: “Als ze te veel dieren uitsluiten, wordt de fokpopulatie te klein en neemt de genetische diversiteit af.”
Ook overkoepelende stamboomorganisatie in de fout
Zembla ontdekt dat De Raad van Beheer op Kynologisch Gebied, de koepelorganisatie van alle rasverenigingen die als enige instantie stambomen
afgeeft voor rashonden, om dezelfde reden de ruimte biedt om met erfelijke belaste honden te fokken. “Dit is ook iets wat wij echt ernstig vinden,” oordeelt Suzan Hoogendoorn van de NVWA. Ze zegt dat de NVWA hierover met de Raad van Beheer in gesprek is. Op vragen van Zembla hierover reageert de Raad van Beheer niet
De teckel Zeus, geopereerd aan een nekhernia, een erfelijke aandoening.
De rashond is ziek
Deskundigen stellen in de Zembla-uitzending ‘Einde van de rashond. Vijftien jaar later’ dat er nog maar weinig rashonden te vinden zijn zonder erfelijke aandoeningen en ziektes. “Meer dan de helft van de diagnoses die wij zien in onze kliniek hebben een erfelijke oorzaak,” aldus dierenarts Hille Fieten, die universitair hoofddocent klinische genetica aan de faculteit Diergeneeskunde is. Volgens haar is het onvermijdelijk dat een aantal hondenrassen op termijn verdwijnt. “Er zijn bepaalde rassen die zoveel erfelijke ziekten hebben dat, als je daar vanuit een gezondheidsperspectief naar kijkt, het niet meer verantwoord is om daar mee te fokken.”
Bekijk de uitzending hier
Research: Norbert Reintjens
Camera: Tijn van Neerven
Montage: Lennart Reinders
Regie & samenstelling: Bart NIjpels
Eindredactie: Roelof Bosma
In Memoriam: Jack Kooistra
Rik Kuipers van de Volkskrant belt. ‘Jack Kooistra is overleden’. 94 is ie geworden. Het begon op die zolderkamer van hem, met duizenden kaartjes. 1993 bracht hij collega Cees Overgaauw en mij naar Hagen Duitsland waar oorlogsmisdadiger Herbertus Bikker woonde. Een man die hij geen nachtrust gunde. Sprong in de tijd. 33 jaar geleden. Spannend, beetje ‘cowboytelevisie’: Posten in een met kranten afgeplakt Volkswagenbusje, een achtervolging en uiteindelijk een bijzonder interview met ‘het kwaad’
Die Reporter is hier terug te zien.
In memoriam Judith Holtackers
Ruwe bolster en oh zo blanke pit. Dank lieve Judith voor je onvoorwaardelijke steun in een lastige periode. Openlijk. Eigenbelang was ondergeschikt. Hart op de tong. Strijdbaar, dapper. Moreel kompas van formaat. Daar kunnen ze voorbij de einder hun voordeel mee doen.
foto Roderick Vonhögen
Brug over de breuklijn II
Columnist en auteur Natascha van Weezel en programmamaker Sinan Can gaan sinds het begin van de oorlog in Gaza in gesprek met mensen aan beide kanten van het conflict. Ondanks haat en scheldpartijen en zelfs bedreigingen op sociale media blijven ze op zoek naar de dialoog. Vorig jaar deden ze dat in Nederland. Nu in het conflictgebied zelf. In Brug over de Breuklijn II reizen Natascha en Sinan naar Israël waar oorlogsretoriek de rede doorgaans overschreeuwt.
Terwijl bommenwerpers en gevechtshelikopters over hun hoofden vliegen, praten ze met politici, diplomaten, activisten.
Mensen die zich tegen de stroom in, onvermoeibaar tegen het geweld verzetten en met vuur voor vrede pleiten en de vrijlating van de gijzelaars die Hamas nu al meer dan een jaar gevangen houdt.
In het historische American Colony Hotel in Jeruzalem treft Jeruzalem ontmoet Sinan de Palestijnse vredesactivist Hiba Husseini, mede- oprichter van de Holy Land Confederation. De advocate pleit voor een onmiddellijk staakt het vuren en een duurzame tweestatenoplossing. Dat doet ze samen met oud minister Yossi Beilin.
Eldad Joffe is burgemeester van Neve Shalom/ Wahat as- salaam een dorp waar Joden en Palestijnen al jaren in harmonie samenwonen. Hij vertelt Natascha over zijn eerste werkdag, 7 oktober vorig jaar, de dag van de aanslag van Hamas. Hoe wisten hij en de bewoners van zijn gemeenschap de vrede te bewaren? De vrede lijkt verder weg dan ooit maar dat was ie al eerder.
We ontdekken hoe toenmalig senator Hanneke Gelderblom (D66) samen met Ed van Thijn, eind jaren tachtig geheime bijeenkomsten organiseerden tussen Israeli’s en Palestijnen.
Niet veel later fietsten diplomaat Robert Serry en oud PvdA- minister Max van der Stoel in Den Haag een nacht lang heen en weer tussen twee hotels met vertegenwoordigers uit beide kampen.
In het grootste geniep want contacten met PLO vertegenwoordigers waren voor Israeli’s ten strengste verboden. Ondanks de hindernissen beschouwen de deelnemers die periode als de eerste voorzichtige stappen op weg naar de latere Oslo- akkoorden.
Die bezegeld werden met misschien wel de beroemdste handdruk uit de wereldgeschiedenis, die tussen de Israëlische premier Yitzhak Rabin en PLO leider Yasser Arafat.
Sinan bezoekt in Jeruzalem de oude stad waar religies hun heiligdommen koesteren en de spanningen door de oorlog verder oplopen.
In Tel Aviv op een massabijeenkomst hoort Natascha de moeder van een gegijzelde jongen zich tot premier Netanyahu richten.
Bij het huis van de regeringsleider, in Caesarea, zijn we getuige van felle protesten.
Bekijk hier Brug over de breuklijn II
The international version is available here
Met blijdschap…
Er zijn van die dagen die beter kunnen. Gister was er zo eentje. Daarom gaf dit bericht perfect getimed een prettige dosis tegengas:
Omerta boven de wolken , de documentaire die Jan Salden en ik eind vorig jaar samen voor Zembla (BNNVARA) maakten is genomineerd voor de Prix Europe in de categorie ‘Video Onderzoek’.
Eervol en vrolijkstemmend. Voor veel mensen die voor een paar tientjes door Europa vliegen bleek het vervolg op Mayday Mayday ,het tweeluik over Ryanair (2012) een ‘eye- opener’.
Met harde hand
Arnold Vanderlyde vertelt op historische grond, de ring van boksschool RBV Crooswijk
Orhan Delibas is volgens oud zwaargewicht Arnold Vanderlyde (drie maal Olympisch brons) de meest getalenteerde bokser die Nederland heeft voortgebracht. Hij roemt met name z’n snelheid en z’n vermogen om stoten te ontwijken.
Kwartfinale tegen de Amerikaanse titelkandidaat Raoul Marquez
In 1992 levert de Arnhemmer een ongekende prestatie. Hij vecht zich door het Olympisch toernooi en verslaat een reeks wereldtoppers.
Een breuk in z’n rechterhand, die hij al opliep tijdens de kwalificatie, speelt hem vanaf z’n eerste partij parten. Een zwevende botsplinter zorgt voor helse pijn maar Delibas is niet te stuiten.
Winst in de halve finale tegen de Brit Robert Reid
Voor het eerst in 64 jaar ( Bep van Klaveren, Amsterdam 1928) bereikt een Nederlander de Olympische boks finale. Die verliest hij van regerend wereldkampioen, de Cubaan Juan Carlos Lemus.
Maar Delibas wínt zilver. Toch staat op het podium in Barcelona geen blijde bokser.
Niet zonder humor vertelt Orhan Delibas over z’n jeugd op het platteland van Oost- Turkije waar hij opgroeide in een dorp dat geteisterd werd door aardbevingen, waar hongerige wolven over de daken liepen en waar het kwik in de winter tot – 40 graden daalde. Op z’n negende verhuist het gezin naar Arnhem. In Klarendal, een volkswijk in Arnhem wacht het gezin geen warm welkom en gooien buurtbewoners een varkenskop naar binnen. De Delibassen laten zich niet verjagen.
In de boksring leert Orhan, getraind door coach Hennie van Bemmel, als geen ander, om klappen te ontwijken maar hij ontkomt niet aan de discriminerende teksten van z’n leeftijdgenoten. ‘Vieze Turk’ en ‘kankerturk’ klinkt het. Delibas knokt zich naar de mondiale boks elite en haalt zilver op de Spelen van 1992. Bij terugkeer uit Barcelona gaat hij in Klarendal op de schouders. De ongewenste Turk van weleer is een held geworden.
Orhan is openhartig over de -mild uitgedrukt- getroebleerde relatie met z’n vader die hem ‘Met harde hand’ grootbracht. Vandaag de dag bepalen de genen van z’n moeder dat Delibas z’n tweede passie volgt. Zelfstandig runt de vriendelijke vuistvechter een kleinschalige instelling voor verstandelijk beperkten in het hart van de stad.
Research Wiep Idzenga Camera Pim Hawinkels en Rob Hodselmans Regie Bart Nijpels 24 juli NPO 1, 22.25. Andere Tijden Sport.
July 11, 1995
Today a tear is not a tear, today a tear is lead.
Today the sigh is not a sigh, today the sigh is a scream that calls out.
Today the silence is not silence, today the silence is a warning that 8372 were killed… storytellers whose story of the most horrible killing there is no one to tell.
Today freedom is not freedom, today freedom is the thought of it frozen in view of the murdered past, present and future.
Today justice is not justice, today justice is embarrassed by the betrayal of those who in the protected enclave of the UN allowed the criminals members of the so-called system.
Ilijaz Pilav during the first remembrance march of the survivors that he organised in 2005
The VRS, the RS police, the creators and followers of the evil ideology, committed GENOCIDE against Bosniaks.
Today’s shame is not shame, today’s shame is hatred, which is reflected in unrepentant criminals and their descendants who proudly celebrate the crime of GENOCIDE of their grandfathers and fathers.
Today Srebrenica is Srebrenica, a place where hope for life is drawn from death.
Today, every word must be as heavy as the truth and said for a man!
Today humanity must ask itself whether it is on the trail of civilizational value.
Today GENOCIDE is the only truth that must be ACCEPTED!
Dr. Ilijaz Pilav, Srebrenica survivor
FIOD valt binnen bij oud informateur Van Strien
De FIOD (Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst) deed vanochtend vroeg een inval bij senator en oud informateur Gom van Strien. Eind vorig jaar onthulde NRC dat de universiteit Utrecht eerder aangifte tegen hem deed wegens oplichting en omkoping. Van Strien wordt in verband gebracht met een fraudezaak rond Utrecht Holdings, een dochterbedrijf van de Universiteit Utrecht.
FIOD valt huis Van Strien binnen
Borsalino
11 | Actualiteit DD ZATERDAG 20 APRIL 2024
Door onze redacteur
Bart Nijpels
AMSTERDAM. In het diepe zuiden gaan geruchten rond over ophanden zijnde festiviteiten. In het geniep georganiseerd door ambtenaren, bestuurders, aannemers en gezagsdragers. In Rooms Katholieke kringen gonst het gelijkaardig. Er staan, fluistert men in kerken, kloosters, en internaten, bacchanalen geboekt in agenda’s van fraters, paters en priesters. Gods voetvolk op aarde heeft wat te vieren. Net als de directie van lands grootste bierbrouwer, de ambtelijke top van Financiën, het stadsbestuur van Rotterdam en een voltallig voormalig Limburgs provinciebestuur. Een zalencomplex in Maastricht zal onderdak bieden aan een happening van niet eerder vertoond formaat en karakter. De dresscode is ‘duur’. Op de rode loper treffen we genoegzaam glimlachende heren in maatpakken. Getooid met polshorloges ter waarde van een boven modaal jaarinkomen. Dames schrijden voorbij in oogverblindende haute couture, behangen met sieraden van onbetaalbare pracht. De onderste rangen der genodigden vervoeren zich in vlekvrij gepoetste exemplaren uit een protserig wagenpark. Voor anderen is het helikopterplatform van het MECC gereserveerd. Luchtverkeer boven Zuid- Limburg wordt stilgelegd zodat VIPS, op een tijdstip dat hen goeddunkt, hun privéjet onbelemmerd aan de grond kunnen zetten op de nabijgelegen luchthaven die voor de gelegenheid verder hermetisch van de buitenwereld wordt afgesloten.
Het vertoon verraadt een onbedwingbare euforie. Ergens in de voorbije decennia legde een journalist uit Heerlen hun rol in een misstand bloot, doorgaans een kwalijke. Dat uitgerekend hij met pensioen gaat is voor de feestvierders niet minder dan een bevrijding. Afgunstige collega’s van een concurrerend dagblad noemden hem in hun kolommen ooit ‘het Limburgse bijtertje’, een geuzennaam. In kringen van de provinciale macht spreekt men smalend van die ‘nestbevuiler’. Een oud gedeputeerde riep een tegen hem gerichte website in het leven, een heuse digitale schandpaal. Complimenten natuurlijk. Meer waard dan alle prijzen die hem ten deel vielen. Nu stort een schier oneindige stoet van machtsmisbruikers, bedriegers, fraudeurs, geestelijken en belastingontduikers zich in een orgie van opluchting. ‘Joepie!’ staat op de uitnodiging gedrukt. Hun collectieve zucht van verlichting met orkaankracht. Maar de macht kraait voorbarig victorie want de pensionado inspireert vakgenoten, een geestdriftige generatie die de waakvlam van de journalistieke controle brandend houdt. Een geruststellende gedachte, gekoesterd door een grote gemeenschap van goedwillenden. Een verbond van brave burgers dat hem groet door licht te buigen en, net als ik, met bijbehorende tekst, het hoofddeksel voor hem af te nemen. En dan niet zomaar een ‘chapeau’ maar een heuse Borsalino, al sinds 1857 de hoed der hoeden.
In ons aller belang
In ons aller belang
Goed dat NRC aandacht besteedt aan een rechtszaak als deze. Dat gebeurt te weinig terwijl de belangen groot zijn. “De belangrijkste vraag die voorligt is of Zembla de uitingen mag publiceren” stelt raadsman Jens van den Brink in hoger beroep ter zitting. Wanneer de rechter die vraag onverhoopt met ‘nee’ beantwoordt zal dat een negatief (‘chilling’) effect hebben op de onderzoeksjournalistiek. Laten we er vooralsnog vanuit gaan dat het zover niet zal komen en Zembla z’n controlerende taak ongeschonden en onbelemmerd zal kunnen voortzetten omdat bronnen en duiders zich veilig weten en onbevreesd blijven bijdragen aan waarheidsvinding. In ons aller belang. Jens van den Brink bracht eerder de zaak van Ryanair versus KRO’s Reporter tot een goed einde. Zie: Ryanair verliest tot bij hoogste rechter
Luchtvaart update
Piloten, stewards en stewardessen van Nederlandse luchtvaartmaatschappijen hebben in 2022 en de eerste helft van 2023 ruim 2.000 keer melding gemaakt van vermoeidheid bij de toezichthouder op de luchtvaart: de Inspectie Leefomgeving en Transport. In 20 procent van de gevallen, circa 400 keer, was het bemanningslid in kwestie dermate moe dat hij zijn werk niet meer veilig kon uitoefenen en van boord moest stappen. Dat blijkt uit cijfers die demissionair minister Mark Harbers van Infrastructuur en Milieu naar de Tweede Kamer heeft gestuurd naar aanleiding van de Zembla uitzending ‘Omerta boven de wolken’. Lees verder…
Hier bekijk je: Omerta boven de wolken
Nagekomen bericht: Twee piloten sliepen tijdens vlucht in Indonesie
Het is met dank
De laatste jaren filmde Ton Vanderplas enkel nog met/voor mij. Dat beschouw ik als een eer. Clichés die kloppen: Lezen en schrijven. Door dik en dun. Woordeloos. Blikken volstaan en zelfs vaak overbodig. Elkaar de waarheid zeggen, altijd.
Brug over de breuklijn I
Natascha van Weezel en Sinan Can onderzoeken de kloof die in Nederland ontstond vanaf de Gaza- oorlog.
Hun zoektocht brengt de verdeeldheid in kaart. Vriendschappen lopen stuk, op social media regent het scheldpartijen en bedreigingen. Toch pleiten ze, met oog en begrip voor alle partijen, onvermoeibaar voor dialoog.
De gruwel van de oorlog domineert dagelijks het nieuws. De beelden voeden pijn, woede en frustratie. Toch zoeken de vrienden in ‘Brug over de breuklijn’ (trailer) mensen die, net als zij, willen dat de rede de retoriek van het conflict overstemt.
‘Brug over de breuklijn’ bekijk je hier
Natascha: ‘Sinds 7 oktober is de wereld veranderd. Oók mijn persoonlijke wereld. Ik ben al jaren kritisch op de Israëlische regering, maar heb ook altijd gevonden dat er niet getornd mag worden aan het bestaansrecht van de staat Israël. Voor het eerst in mijn leven ben ik bang om Joods te zijn; elke dag word ik geconfronteerd met antisemitisme – tot bedreigingen toe. Ik ben vóór nuance en vóór vrede, want alleen zo kunnen we mensenlevens redden.’
Sinan: ‘Ik maak me zorgen om onze gepolariseerde Nederlandse en Europese samenleving. Hoe langer het conflict duurt in Gaza des te groter de gevolgen hier in Europa voelbaar zullen worden. Dan ontstaat er een grote breuklijn tussen groepen. Die was al groot de afgelopen jaren, maar de breuklijn wordt alleen dieper en onoverbrugbaar, met alle gevolgen van dien.’
Verkenner Van Strien deed ook zaken met zichzelf
PVV-senator Van Strien deed ook zaken met zichzelf – NRC
Een greep uit de overige publiciteit over de kwestie:
Rechts is een politieke grabbelton geworden. Tom Jan Meeus NRC 120224
12 februari 2024 column Tom Jan Meeus
Aangifte tegen ‘verkenner’ Van Strien (PVV)
Lees hier over de aangifte tegen verkenner Van Strien
Een greep uit het nieuws dat, soms schoorvoetend, een dag later volgde:
In memoriam Karel van de Graaf
Beetje pesten
Streng en scherp op de feiten. Instinkertjes, onverwachte aanvullende vragen waarbij het zweet je als ‘jonge’ verslaggever soms uitbrak. ‘Even kijken of je dat ook wist want ik wil álles weten’, zei ie dan. Beetje pesten. Tijdens het inspreken één zorgvuldig geschreven zin volledig verbouwen. En dan een paar uur later, uitzending. Meer gezag kon je verhaal bij Netwerk in die jaren niet krijgen. Hoe groter het nieuws, de onthulling, hoe meer presentatie tekst Karel er aan wijdde. Erg scheutig was ie er niet mee dus kleine complimenten voelden groot aan. Trots was je dan. Wist hij. Compensatie volgde een dag later. Beetje pesten. ‘Rode rothond’, schalde het door het bedrijfsrestaurant. Hoewel er in m’n reportage geen sprake was geweest van politieke voorkeur vond Karel dat kritiek op de macht, welke kleur die ook had, toch vooral uit linkse hoek kwam. Een gepast repliek schoot me niet te binnen, z’n gulle, bulderende schaterlach sloeg me met stomheid.
Minister agendeert zorgen over vliegveiligheid in Europa
In het Kamerdebat uitten Kamerleden Raoul Boucke (D66) en Joost Eerdmans (JA21) hun zorgen naar aanleiding van de uitzending van Zembla van twee weken geleden. Daarin vertelden piloten en cabinepersoneel van prijsvechters dat ze vaak doorwerken terwijl ze ziek of vermoeid zijn. Officieel moeten ze zich dan ‘unfit to fly’ melden, iets dat zelfs wettelijk verplicht is. Maar in de praktijk ontmoedigen maatschappijen dit. Bij een aantal bedrijven heerst volgens de bronnen van Zembla een angstcultuur. Medewerkers zijn volgens hen bang voor sancties als ze over problemen of veiligheidsrisico’s intern of extern de klok luiden. Het zorgt er volgens de bronnen voor dat personeel grenzen over gaat, en door blijft werken bij vermoeidheid. Piloten erkennen in slaap te vallen in de cockpit. Zo zei één van hen: “Ik merkte ineens dat ik mijn ogen dicht had. Toen ik mijn ogen opendeed zag ik dat mijn collega ook zijn ogen dicht had.”
‘Maatschappijen zoeken de randen op’
Boucke en Eerdmans wilden van demissionair minister Harbers weten wat hij vond van de uitspraken van vliegend personeel in Zembla. De minister erkende dat een aantal Europese luchtvaartmaatschappijen “de randen van het arbeidsrecht opzoeken, en zelfs overschrijden.” “Dat is zorgelijk en onwenselijk.” Volgens Harbers is de oorzaak onder meer dat het arbeidsrecht in de EU-lidstaten verschilt. Zo verbiedt het ene land bepaalde arbeidscontracten, maar het andere niet. Nederland maakt zich in Brussel sterk voor het gelijktrekken van arbeidsrecht – en voorwaarden tussen lidstaten, om misstanden te voorkomen, aldus Harbers.
D66-Kamerlid Boucke vroeg ook om een reactie op de kritiek van piloten en cabinepersoneel op EASA, de Europese waakhond op het gebied van vliegveligheid. In Zembla vertelden ze dat het agentschap hun meldingen over veiligheid niet serieus neemt. “Ik heb meldingen ingediend bij EASA, maar ze verdwijnen gewoon”, aldus een piloot in Zembla. “Zelfs als ernstige veiligheidsproblemen onder hun neus worden gelegd, willen ze die niet altijd zien. Ze kijken de andere kant op”, aldus een andere vlieger.
In Brussel aankaarten
Vakbonden van vliegend personeel trekken bovendien de onafhankelijkheid van EASA, dat voor tweederde door de luchtvaartsector wordt gefinancierd, in twijfel. Het agentschap houdt toezicht op nationale luchtvaartinspecties, en daarnaast op de Hongaarse prijsvechter Wizz Air. Uit e-mails in het bezit van Zembla blijkt dat de budgetmaatschappij van tevoren van EASA-inspecties op de hoogte is en het management medewerkers instructies meegeeft. EASA-directielid Jesper Rasmussen ontkende in Zembla dat de onafhankelijkheid van de toezichthouder in het geding is. “We laten ons nooit beïnvloeden door geldstromen die via een of ander kanaal onze organisatie binnenkomt.”
Demissionair minister Harbers zei in de uitzending aanleiding te zien bij EASA op het belang van toezicht en handhaving, en de onafhankelijkheid ervan, te wijzen. D66’er Boucke drong er op aan de zorgen ook op politiek niveau aan te kaarten. “Wij, de lidstaten, zijn immers de baas over EASA.” Harbers zegde daarop toe de zorgen ook binnen de zogeheten Transportraad, waarin de ministers van alle Europese lidstaten en de betrokken Eurocomissarissen samen komen, te bespreken. “Ik zal proberen daar andere lidstaten in mee te krijgen.”
Omerta boven de wolken
Tien jaar geleden onthulde KRO’s Reporter in het prijswinnende documentaire tweeluik Mayday Mayday hoe piloten van Ryanair door slechte arbeidsomstandigheden en een zwakke rechtspositie onder druk beslissingen namen waar ze niet achter stonden.
Zo namen ze, om te bezuinigen, geregeld minder brandstof mee dan ze wilden. Ook werkten ze door terwijl ze ziek, moe of om andere redenen eigenlijk niet in staat waren om te vliegen.
Met de toename van de prijsvechters in de lucht is het aantal zwakke contracten de afgelopen jaren gestegen. Welke gevolgen heeft dat voor het vliegend personeel én voor de passagiers?
In Zembla getuigen piloten en cabinepersoneel over de angstcultuur waar ze in werken en hoe het er, als gevolg daarvan, in de cockpit en de cabine aan toe gaat. Wat is er in de voorbije tien jaar gebeurd om misstanden uit te bannen? En; voldoet het toezicht op de Europese vliegveiligheid? Omerta boven de wolken bekijkt u hier
Watch the international version: Omerta above the clouds, here
Research: Jan Salden & Bart Nijpels
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Camera: Ton Vanderplas (Tijn van Neerven)
Montage: Lennart Reijnders
Audio nabewerking: Arvid van den Bosch
Stem: Lizzy Diercks
Eindredactie: Roelof Bosma
Veiligheid Europese luchtvaart verslechtert. Toezicht schiet tekort
Piloten: veiligheid Europese luchtvaart verslechtert
Vakbonden: toezicht schiet tekort
De Europese luchtvaart is de afgelopen jaren onveiliger geworden. Dat zegt een derde van 10.000 ondervraagde piloten, stewards en stewardessen in een nog niet gepubliceerd onderzoek van de Zweedse Karolinska Universiteit, in handen van Zembla. Tachtig procent van het cabinepersoneel en 66 procent van de piloten vindt dat arbeidsomstandigheden zijn verslechterd. Dat is mede een gevolg van het stijgend aantal zogeheten atypische contracten. De rechtspositie van piloten en cabinepersoneel met zo’n contract is zwak, waardoor ze vaker doorwerken terwijl ze daar, door ziekte of vermoeidheid, niet toe in staat zijn. Piloten geven in ‘Omerta boven de wolken’ toe dat ze tijdens vluchten zelfs in slaap vallen.
Officieel moeten piloten en cabinepersoneel zich ‘unfit to fly’ melden wanneer ze
te moe of te ziek zijn om te vliegen. Dat is zelfs wettelijk verplicht. In de praktijk
ontmoedigen sommige maatschappijen dat, blijkt onder meer uit audio-opnames
in het bezit van Zembla. Daarin is te horen dat medewerkers onder druk worden
gezet om door te werken.
Volgens onderzoeker Marika Melin van het Karolinska-instituut is dat een
bedreiging voor de vliegveiligheid. “Als je onder druk staat, als je stress ervaart, of
als je vermoeid bent, heeft dit invloed op je cognitief functioneren. En dat heeft
uiteraard invloed op de vliegveiligheid.”
Zembla sprak de afgelopen maanden tientallen piloten en leden van
cabinepersoneel van Europese budgetmaatschappijen. Bij een aantal van deze
maatschappijen heerst volgens de bronnen een angstcultuur. Medewerkers zijn
volgens hen bang voor sancties als ze over problemen of veiligheidsrisico’s intern
of extern de klok luiden.
“Er is een ‘omerta’. Als je je mond open doet, ga je eraan”, aldus een piloot. “Ik zeg niet dat ze mensen vermoorden, maar hen wordt wel het zwijgen opgelegd.” Het zorgt er volgens de bronnen voor dat personeel grenzen over gaat, en door blijft werken bij vermoeidheid. Piloten erkennen in slaap te vallen in de cockpit. Zo zegt één van hen: “Ik merkte ineens dat ik mijn ogen dicht had. Toen ik mijn ogen opendeed zag ik dat mijn collega ook zijn ogen dicht had.”
Meldingen niet serieus genomen
Piloten vertellen in Zembla dat meldingen over voorvallen of veiligheidsrisico’s
door EASA, de Europese waakhond voor de vliegveiligheid, niet worden opgevolgd. “Ik heb meldingen ingediend bij EASA, maar ze verdwijnen gewoon”, zegt een piloot in Zembla. “Zelfs als ernstige veiligheidsproblemen onder hun neus worden gelegd, willen ze die niet altijd zien. Ze kijken de andere kant op”, zegt een andere vlieger. Volgens Europese bonden voor vliegend personeel schiet het toezicht door EASA op de vliegveiligheid tekort doordat de organisatie meldingen van piloten en wetenschappelijk onderzoek onvoldoende serieus neemt. “Dat is een hele slechte zaak”, reageert Annette Groeneveld, voorzitter van de Europese vakbond voor cabinepersoneel EurECCA. “Als er al iemand durft te melden en je doet daar niks mee, dan ben je toch niet met veiligheid bezig?”
“We zijn er niet zeker van dat er een probleem is”
In meerdere wetenschappelijke studies werd de afgelopen jaren een verband
gelegd tussen atypische arbeidsovereenkomsten, zoals schijnzelfstandigheid en
nuluren-contracten, en de vliegveiligheid. Doordat hun rechtpositie zwak is durven
medewerkers minder te melden. De Vereniging Nederlandse Verkeersvliegers
(VNV) pleit daarom voor een verbod op dat soort contracten. EASA, de
toezichthouder op de veiligheid van de Europese luchtvaart, erkent in Zembla dat
de contracten een risico kunnen zijn, maar zegt geen aantoonbaar verband met
incidenten te zien. Volgens de organisatie is het vooral “perceptie” van vliegend
personeel. “We zijn er niet zeker van dat er een probleem is”, aldus Jesper
Rasmussen, directielid van EASA in Zembla.
Vakbonden, Europarlementariërs en wetenschappers reageren kritisch. “Er liggen
stapels rapporten over de manco’s en over de afhankelijkheid”, zegt voorzitter Otjan
de Bruijn van de European Cockpit Association (ECA). “Als EASA dezelfde
rapporten zou lezen als wij lezen, dan zouden ze tot dezelfde conclusie moeten
komen als wij. Dit heeft helemaal niets met perceptie te maken.”
Vraagtekens bij onafhankelijkheid
De vakbonden voor vliegend personeel plaatsen vraagtekens bij de onafhankelijkheid van de organisatie, die voor tweederde wordt gefinancierd door de luchtvaartindustrie: vliegtuigbouwers, luchthavens en luchtvaartmaatschappijen. “Dat zijn hun ‘stakeholders’ zoals ze dat noemen”, aldus voorzitter Groeneveld van Eurecca. “De mensen die zij in hun belangensfeer hebben zitten, om mee te praten over wat er wel en wat er niet geregeld moet worden op het gebied van vliegveiligheid. Maar daarmee zijn zij ook niet objectief meer. Ik denk dat dat niet wenselijk is.” Ook ECA-voorzitter De Bruijn heeft twijfels over het toezicht door EASA. “Er zit een enorme afhankelijkheid door de financiële relatie tussen EASA en luchtmaatschappijen en dat geeft á priori een scheve verhouding”, aldus De Bruijn.
Inspecties aangekondigd
EASA houdt toezicht op nationale luchtvaartinspecties, en daarnaast op de
Hongaarse prijsvechter Wizz Air. Uit e-mails in het bezit van Zembla blijkt dat de
budgetmaatschappij van tevoren van inspecties op de hoogte is en het management medewerkers instructies meegeeft. EASA-directielid Jesper Rasmussen erkent dat inspecties soms worden aangekondigd. “Maar dan puur om praktische redenen. Dan willen we bijvoorbeeld zeker weten dat bepaalde mensen aanwezig zijn. Maar de maatschappij heeft geen enkele invloed op wie we ter plekke spreken.” Volgens Rasmussen wordt de onafhankelijkheid van EASA niet beïnvloed door de deels externe financiering. “We laten ons nooit beïnvloeden door geldstromen die via een of ander kanaal onze organisatie binnenkomt.”
Zembla: ‘Omerta boven de wolken’ – donderdag 12 oktober 20.25 uur – bij
BNNVARA op NPO2.
Press release Zembla – International
Het gesprek van m’n leven
Het gesprek van je leven-VM 2023 004
Oud directeur Smit Tak hekelt gesleep met Fremantle: ‘Bergers gevangen in procedures en protocollen’
‘Het is een grondwet in de bergingswereld. Een brandend schip dat dreigt te zinken zet je zo snel mogelijk aan de grond om een milieuramp te voorkomen.’ Aan het woord is Klaas Reinigert, voormalig directeur van Smit Tak Internationaal (tegenwoordig Boskalis). Met stijgende verbazing slaat hij het dagenlange gesleep met het brandende vrachtschip de Fremantle Highway gade. ‘Besluiteloosheid. Dat is de kern van het probleem. In het Verenigd Koninkrijk is dat beter geregeld.’
Klaas Reinigert (83) weet waar hij over spreekt. De oud stuurman van de Koninklijke Rotterdamsche Lloyd heeft als bergingsleider bij Smit Tak de grootste wrakopruiming uit de geschiedenis op z’n naam staan, die van de Franse supertanker Betelgeuse (1979) in de Ierse Bantry Bay. Collega’s van over de hele wereld kennen de man die decennialang gecompliceerde en risicovolle bergingsoperaties tot een goed einde bracht. Zoals de veerboot de Herald of Free Enterprise (1987) bij Zeebrugge en de olietanker Braer bij Schotland (1993).
De oud directeur van Smit Tak was vier jaar voorzitter van de ISU, de Internationale vereniging van bergers. Mede door zijn inzet werd het standaard- bergingscontract, het Lloyd’s Open Forum, aangepast. Daardoor kregen bergers voortaan, ook als een operatie mislukte, hun kosten vergoed terwijl ze eerst alleen werden betaald als ze een opdracht succesvol afronden. Na z’n pensioen was Reinigert jarenlang adviseur voor bergingsorganisaties en internationale maritieme aansprakelijkheidsverzekeraars.
Klaas Reinigert bij de berging van een wrak in de Indische oceaan 1988
Hij woont op Schiermonnikoog. Hemelsbreed amper twintig kilometer van de drukst bevaren scheepsroute ter wereld. Vanaf het strand waar hij dagelijks z’n hond uit laat, ziet hij de containerschepen aan de horizon voorbij trekken. Het gaat er vaker mis. Zoals in januari 2019 toen de MSC Zoë 342 containers verloor en tonnen speelgoed, schoenen, dekbedden, auto-onderdelen op en rond de Wadden, Unesco werelderfgoed, terecht kwamen. Een direct gevolg van ons koopgedrag meent Reinigert. ‘Mensen kopen goedkope spullen uit China in plaats dat ze wat meer geld uitgeven aan vergelijkbare producten die hier gemaakt worden. En ik begrijp dat want niet iedereen kan dat betalen. Maar omdat de prijs zo laag mogelijk moet blijven dus wordt het in grote hoeveelheden naar hier vervoerd. En ja dan gebeuren er wel eens ongelukken.’
Afgelopen woensdagochtend hoorde hij op de radio dat er boven Ameland een vrachtschip met auto’s in brand stond. Sindsdien volgt hij de berichtgeving en staat in verbinding met oud- collega’s en mensen die actief zijn in de bergingswereld. Per mail en app wisselen ze informatie uit en delen hun zorgen. “De meeste mensen waar ik contact mee heb, kijken er net zo naar als ik. Dat schip had meteen naar ondiep water gesleept moeten worden. Dan zet je het aan de grond en heb je de boel onder controle.’
Reinigert ergert zich. ‘Bergen is niet voor bange mensen. Niemand durft een besluit te nemen. ‘ Terwijl dat volgens de oud havenman van het jaar van Rotterdam (1993) is wat er moet gebeuren om erger te voorkomen. ‘Door het schip in diep water te laten drijven, neem je enorme risico’s. Je weet niet wat zo’n schip doet. Als het zinkt, komt alles aan boord, ook de olie en het bluswater, in het milieu terecht en heb je een ramp. In diep water is bergen veel gecompliceerder. Wanneer je haar op een zandplaat vastzet, kun je de olie eruit pompen en de auto’s lossen.’
De brandende Fremantle Highway. Foto: Kustwacht
‘De bergers zijn de mensen met verstand van zaken maar die zitten gevangen in een keurslijf van procedures en protocollen. Besluiteloosheid is het gevolg’, zegt Reinigert. Hij pleit voor het Britse model. In het Verenigd Koninkrijk is sinds eind jaren negentig een ambtenaar aangesteld met als belangrijkste opdracht milieuschade, kosten en maritieme rampen tot een minimum te beperken. De overheidsfunctionaris is onafhankelijk en onpartijdig en wordt bovendien politiek gedekt door de regering. De zogenoemde SOSREP (Secretary Of State Representative) hakt in situaties zoals nu met de Fremantle Highway, knopen door.
Aanleiding om de functie in het leven te roepen was de milieuramp met de Sea Empress, een olietanker die op de avond van 15 februari 1996 aan de grond liep bij de ingang van de haven van Milford aan de zuidwestkust van Wales. Na de stranding bemoeiden allerlei instanties zich met de berging maar een beslissing bleef uit. Het gevolg was dat in de eerste dagen ruim de helft van de ruwe olie die het schip aan boord had, zo’n 73 duizend ton, de zee in stroomde.
De jurist Lord Donaldson, lid van het Hogerhuis, deed onderzoek naar de ramp en pleitte in zijn rapport ‘Safer Ships, Cleaner Seas’ voor de aanstelling van de SOSREP. De eerste werd Robin Middleton die volgens Reinigert in 2007 een milieuramp voorkwam.
Op 18 januari kwam de MSC Napoli in het Britse kanaal in een storm (Kyrill) met orkaankracht terecht. Het containerschip liep zodanig zware averij op dat bemanning van boord moest. Middleton besloot, tegen de zin milieu- organisaties en lokale overheden in, het containerschip in Lyme Bay aan de Engelse zuidkust aan de grond te zetten. Een gespecialiseerd bergingsteam van Smit Internationale takelde de containers met een kraanschip van de Napoli op een ponton dat ze naar de wal bracht. 1700 ton van de lading bestond uit gevaarlijke stoffen. Reinigert benadrukt dat het net als de olie, de rest van de lading én het wrak allemaal werd opgeruimd. ‘Zonder milieuschade verwijderd. Te danken aan de standvastigheid van Middleton.’.
Raymond Heerenveen: Protest op Spikes
Waarom atleet Heerenveen toch naar Zuid- Afrika ging: ‘Let my people go’
Altijd blij met een mooie aankondiging. Met deze zeker ook.
Dank aan Stefan van der Weyde
Waarom atleet Heerenveen in 1975 toch naar Zuid-Afrika ging: ‘Let my people go’ (nos.nl)
De macht glimlacht.
Spaanse tomaten met een luchtje’ kopt Argos. De rubriek onthult, in samenwerking met ‘Lost in Europe’ en het Duitse RBB (Rundfunk Berlin-Brandenburg) misstanden in de Zuid Spaanse ‘groentetuin van Europa’ waar duizenden Afrikaanse migranten onder barre omstandigheden wonen, werken en worden uitgebuit.
Argos: Spaanse tomaten met een luchtje’
Draag Argos (en Lost in Europe) een warm hart toe en het is een belangrijk verhaal. Maar de feiten zijn al meer dan tien jaar bekend: Pact van de stilte, trailer
Het gebeurt wel vaker: vakgenoten herschikken op zichzelf bekende feiten en brengen het resultaat als nieuws. Kwade opzet? Nee. Daarvan blijkt in dit geval geen sprake. Slordig? Ja want een eenvoudige zoekslag (Google) had de collega’s bij Reporter uit 2011 en de onthullingen over de slavernij in de Spaanse groenteteelt gebracht. Vervolgens stel je dan vast dat er niets nieuws is onder de Andalusische zon. Integendeel. Dat inzicht ontbreekt nu met vooral één kwalijk gevolg. De onderzoekers kunnen de meest relevante vraag niet stellen: Wat is er in de voorbije twaalf jaar gebeurd om de destijds gesignaleerde misstanden een halt toe te roepen? Zo staat scoringsdrift de controlerende taak van de collega’s in de weg. De macht glimlacht tevreden en zet haar goedbetaalde woordvoerders in die het falen ongehinderd verstoppen achter empathisch klinkende holle frasen als: ‘We gaan er alles aan doen om dit een halt toe te roepen’.
Bondgenoot in oorlogstijd
In september jongstleden liet minister Ollongren de Kamer weten dat Nederland met de geplande defensie-uitgaven ‘grotendeels’ voldoet aan wat de NAVO van Nederland vraagt. Het bondgenootschap spreekt in een schriftelijke evaluatie op basis van de kabinetsplannen echter van ‘voortdurende, significante, kwalitatieve tekortkomingen’. De NAVO stuurde een conceptversie van de zogenoemde review al in juni naar het ministerie. Ollongren deelde die informatie niet met de Kamer tijdens de bespreking van de Defensienota.
Zembla onderzoekt waarom de NAVO ondanks de extra miljarden niet tevreden is over het Nederlands defensiebleid.
Research: Norbert Reintjens
Camera: Ton Vanderplas (& Jeroen van der Drift)
Defensieminister Ollongren verzweeg NAVO-kritiek
Kajsa Ollongren, minister van Defensie.
Beeld: ©RVD – Valerie Kuypers en Martijn Beekman
NAVO ontevreden ondanks extra miljarden voor defensie
Minister Ollongren van Defensie heeft een kritisch NAVO-document over de besteding van de extra miljarden voor de Nederlandse krijgsmacht niet met de Tweede Kamer gedeeld. In september jongstleden liet zij de Kamer weten dat Nederland met de geplande defensie-uitgaven ‘grotendeels’ voldoet aan wat de NAVO van Nederland vraagt. Het bondgenootschap spreekt in een schriftelijke evaluatie op basis van de kabinetsplannen echter van ‘voortdurende, significante, kwalitatieve tekortkomingen’. De NAVO stuurde een conceptversie van de zogenoemde review al in juni naar het ministerie. Ollongren deelde die informatie niet met de Kamer tijdens de bespreking van de Defensienota. Volgens CDA Kamerlid Derk Boswijk heeft ze de Kamer daarmee ‘incompleet en onvolledig’ ingelicht: ‘In dit stuk wordt een ander beeld geschetst dan destijds in het debat.’
Het document is een evaluatie, geschreven op basis van de nieuwe Defensienota van het kabinet. De NAVO blijkt, ondanks de extra miljarden die de regering voor de krijgsmacht uittrekt, niet tevreden met de keuzes die het kabinet maakt. Brussel hekelt met name de geringe Nederlandse bijdrage aan de gevechtskracht van het bondgenootschap.
CDA-Kamerlid Derk Boswijk ondervroeg de minister jongstleden september tijdens een commissiedebat over de Nederlandse bijdrage aan de NAVO. Ollongren antwoordde dat Nederland bijdraagt door te investeren in een Duits-Nederlands gevechtsbataljon. ‘Wij voldoen grotendeels aan wat de NAVO van ons vraagt’, aldus de minister.
Boswijk concludeert tegenover Zembla dat Ollongren de Kamer in september ‘incompleet en onvolledig’ heeft ingelicht: ‘In dit stuk wordt een ander beeld geschetst dan destijds in het debat.’
Boswijk: ‘Blijkbaar zit hier een lacune tussen wat aan de Kamer is verteld en wat nu blijkt uit een document dat er toen ook al was.’
Desgevraagd stelt Assistent Secretaris-Generaal David van Weel van de NAVO dat het bondgenootschap lidstaten beoordeelt op hun eigen inbreng. Niet op de resultaten uit samenwerkingsverbanden met andere landen. ‘Het vinklijstje van de NAVO is voor Nederland niet afgedekt,’ aldus Van Weel.
Derk Boswijk (CDA) stelde de minister in september ook vragen over de gevolgen voor de onderlinge solidariteit binnen het bondgenootschap, omdat Nederland nu vooral investeert in vliegtuigen, raketten en drones, in plaats van in door de NAVO gewenste gevechtskracht op de grond. Ollongren zei daarop dat die NAVO-wensen waren gebaseerd op ‘de oude situatie’ en dateren van voor de nieuwe Defensienota. Dat is echter onjuist. De NAVO-evaluatie is door Brussel opgesteld aan de hand van de nieuwe defensieplannen.
Het bondgenootschap is, blijkt uit de review, op meerdere punten kritisch op de regeringsplannen voor de krijgsmacht. Zo wijst Brussel er nadrukkelijk op dat Nederland nog altijd niets doet om de schade die is ontstaan door eerdere bezuinigingen, ongedaan te maken: ‘Ondanks de Defensienota van 2022 geeft Nederland aan geen plannen te hebben iets te doen aan deze ernstige tekortkomingen,’ noteert het bondgenootschap.
‘Als de gevraagde capaciteiten niet volledig worden geleverd, dan moeten andere bondgenoten wellicht een belangrijk deel van het Nederlandse deel (…) voor hun rekening nemen, vooral in het landdomein,’ concludeert het stuk.
In een reactie erkent het ministerie van Defensie dat Nederland niet aan alle wensen van de NAVO tegemoet komt, met name waar het de gevechtskracht van de krijgsmacht betreft.
‘Het is duidelijk dat het kabinet, ook met de extra investering in Defensie, op dit moment niet helemaal aan alle NAVO doelstellingen kan voldoen. Daar zijn we ook open en eerlijk over,’ zo schrijft het ministerie.
Ook laat het ministerie weten dat de NAVO- review waar Zembla over beschikt nog niet de ‘formele, goedgekeurde versie’ van de evaluatie betreft. De definitieve versie zal op korte termijn aan de Tweede Kamer worden aangeboden.
Zembla – ‘Bondgenoot in oorlogstijd’ – donderdag 17 november – 20.25 uur bij BNNVARA op NPO2
In de media:
Defense Minister failed to share critical NATO report with parliament: report
Defensieminister Ollongren verzweeg NAVO-kritiek
Ollongren houdt kritisch NAVO-rapport over krijgsmacht achter
Minister Ollongren deelde kritiek van NAVO niet met de Kamer
’Ollongren houdt kritisch NAVO-rapport over krijgsmacht achter’
Ollongren: kritiek NAVO op Nederland niet verzwegen
Borsalino (5)
Omroep Gelderland (OG) durft te investeren in onderzoeksjournalistiek. En dat werpt opnieuw vruchten af. Tot ver over de provinciegrenzen verscherpt OG z’n scherpe journalistieke profiel. ‘Tientallen klachten over misbruik en mishandeling in jeugddorp De Glind’ onthulde OG vandaag. De Borsalino, sinds 1857 de onbetwiste hoed der hoeden daarom dit keer op de hoofden van Jenda Terpstra, Nine Pankras en Inge de Jager die de misstand aan het licht brachten: ‘Meerdere oud- pleegkinderen die in Jeugddorp De Glind woonden, zeggen lichamelijk of geestelijk te zijn mishandeld. Enkelen vertellen over seksueel misbruik. Terwijl sommige verhalen bekend waren bij de directie van De Glind, werd zelden aangifte gedaan. Dat blijkt uit onderzoek van Omroep Gelderland.’
Tientallen klachten over misbruik en mishandeling in jeugddorp De Glind
Logo jeugddorp De Glind
OG bewijst opnieuw dat de investering in onderzoeksjournalistiek loont. Ook lokaal en regionaal. Het bindt lezers en kijkers aan het medium dat namens hen de macht – in de breedste zin van het woord- controleert en misstanden en onregelmatigheden aan het licht brengt. Bij Omroep Gelderland leeft dat besef. Dat ondervond ik vorig jaar toen ik er, met steun van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, onder andere Jenda, Nine en Inge mocht coachen. Dus ja, ik ben trots op ze en op hun eindredacteur Fatima Naumann. Klasse!
En de onthulling, hij landde, ook landelijk:
NRC: ‘Tientallen oud-pleegkinderen hebben klachten over misbruik in jeugddorp De Glind’
NOS: ‘Tientallen klachten van misbruik en mishandeling in Gelders jeugddorp’
Trouw: Tientallen klachten van misbruik en mishandeling in Jeugddorp De Glind
Geen neus voor nieuws
Borsalino (4)
De Borsalino, sinds 1857 de onbetwiste hoed der hoeden. Dit keer op de hoofden van verslaggever Roelof Bosma en researcher Vincent Harmsen die voor Zembla verdomd ingewikkelde materie begrijpelijk en visueel aantrekkelijk vertellen.
PFAS. Breekt niet af, hoopt zich op in natuur. Oevers Westerschelde. Zembla ‘scharrelt’ in Natura 2000- gebied door zompige klei. Gehuld in laarzen waar bedrijven stroomopwaarts regels aan lappen. Zuiderburen dumpen. Vuil is blijvend.
Zembla knabbelt, niet zonder risico, aan zeekraal. Gevaarlijk groen, net als lamsoren. Mosselen, garnalen ook vergiftigd. Afdeling Halve Maatregelen gesloten. PFAS normen grotesk overschreden.
Goedje nestelt zich in mensenlichaam. Ook via moedermelk weten wetenschappers want blijkt – als alles- uit onderzoek. Tast immuunsysteem aan. Kan tot kanker leiden. Bedrijven op vingers getikt. Voeren PFAS af naar afvalverwerker.
Vertelling neemt absurdistisch wending. Afvalverwerker loost eveneens. Normen nog steeds overschreden. Perpetuum mobile. Zembla ondervraagt. In wit overhemd en blauwe stropdas verschuilt Vervuilende Verwerker zich achter onwetendheid en onschuld: ‘Er was geen noodzaak, vanuit ons perspectief het anders aan te pakken’, spreekt hij. Bestempelt zich, zonder ironie of blozen, tot ‘oplossing niet het probleem.’
Denkt Rijkswaterstaat anders over. Zembla onthult vertrouwelijke brief. Bewindsman Mark Halbers meldt Vlaamse overheid gevolgschade: ‘onaanvaardbaar slechte waterkwaliteit ‘ in Westerschelde. Bewindsman voegt veelzeggende term toe: ‘verboden achteruitgang’. Rijkswaterstaats voor: dit pikken we niet. Waarom vertrouwelijk? Gaat over volksgezondheid in gevaar. Zembla legt bloot. Namens publiek.
Berijd graag tot slot nog dierbaar stokpaard. Onderzoeksjournalistiek. Controleur van de macht. Geen meningen maar feiten. Remedie tegen ‘fakenews’. Probaat middel. Herstelt vertrouwen in media. Investeer Publieke Omroep. Landelijk en regionaal. Het loont.
‘Wij denken dat geschiedenis gisteren is’
Onlangs mijmerden vriend Justus en ik bij drank en spijs over de woelige wereld en wie daarin nog wijs te noemen. ‘Fisk’ wisten we. Beiroet 2010. Interview. Salvo rake quotes voor Reporter over Karzai zoals deze.
Maar ja, dood, treurden we. Hij schreef gelukkig het nodige lezenswaardige werk. Tijdloze waarheden.
En Justus dichtte en vatte prachtvol samen:
De wolken van Fisk ( ingewikkeld gedicht ) Wij denken dat geschiedenis gisteren is, maar zitten er middenin. Altijd. Verleden goed begrijpen lijkt simpel: je rijgt verhalen als kralen aan een snoer. Als vanzelf hangt alles samen, elk waarom heeft een daarom gekregen, vlot verhaal voert van vroeger naar vandaag, je kan passages vervangen als glansrijk achteraf afgrijselijk blijkt te zijn: geschiedenis is plastic, stront en parelmoer aan een ordelijk kralensnoer. Desgewenst in sterk verkorte vorm, als het maar werkt en waar is. Wat anderen geschiedde zal ons niet overkomen, wij dromen nieuwe dromen. Maak nu van kralen wolken. Snoer vervalt. Ons vroeger – veroveringen, heldenmoed, zeges, nederlagen- wordt tot een troebele wolk van traag in elkaar opgeloste wolken. Geen plotse verlossing of heldere hemel, het blijft onopgeruimd, tijd is duister, ‘nu’ is gehuld in nevels van verleden, verdund met rook van nieuwe vuren. Geschiedenis is mist. Ons zicht per definitie beperkt. Fisk, kent u Robert Fisk? Inmiddels dood, denker en doener, wolkenman. Langs zijn woning gelopen, in Beiroet. Het nummer wist ik niet. Dan maar de hele Corniche. Vier kilometer.
Justus van Oel.
https://www.iedereweekietsmoois.nl/
Marco Kroon, dolende ridder in glazen kooi.
Lees hier het interview op de website van Checkpoint:
Gesprek met Marco Kroon. Een woordenstroom als een kogelregen
of hier de pdf:
Srebrenica, tasten in het duister…
Minister Ollongren maakte vandaag, 27 jaar na de genocide in Srebrenica ‘de diepste excuses’ aan de nabestaanden. “De internationale gemeenschap faalde in de bescherming “, zei Ollongren. “Als onderdeel van deze gemeenschap deelt de Nederlandse regering in de politieke verantwoordelijkheid voor de situatie, waarin dit falen kon gebeuren. Daarvoor bieden wij onze diepste excuses aan”.
Arts, vriend en Srebrenica overlevende Ilijaz Pilav postte vandaag de volgende boodschap:
Once again he makes a circle and meets himself at a point called the 11th of July, here’s the 27th time. Once again, time meets with itself at a point you don’t know if it’s the beginning or the end.
Once again, I get up, to go to another circle, to live another year… Another July 11th…It’s not courage to go on when you have the strength. It’s courage to go on when you don’t have the strength… 27th time…
Ilijaz Pilav. Beeld uit ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO 2015.
“We kunnen het leed niet van u wegnemen”, speechte minister tijdens de jaarlijkse herdenking op de begraafplaats in Potocari. Ze heeft gelijk maar de regering heeft wel erg lang gewacht. Bovendien heeft Den Haag eerst excuses aangeboden aan de Nederlandse VN- militairen die in Srebrenica dienden, schadeloosstellingen uitgekeerd en hen onderscheiden met ‘het Ereteken voor Verdienste in brons’. Leed vergelijken is lastig maar wie gevoel heeft voor verhouding en weet wat er in Bosnië is gebeurd, begrijpt dat deze geste voor veel nabestaanden zout in diepe wonden betekende. Voeg daar aan toe dat de Bosnische- Nederlandse Alma Mustafic – verbinder bij uitstek- niet welkom was bij de plechtigheid en je begrijpt dat er onnodig kwaad bloed is gezet.
“Maar wat we wel kunnen doen is de geschiedenis recht in de ogen kijken” zei Ollongren vandaag ook. Maar dat is de vraag zo lang de Nederlandse regering bij de Verenigde Staten en andere betrokken landen niet harder aandringt om openheid van zaken en om cruciale documenten vrij te geven. Stukken die meer duidelijk kunnen maken over de val van Srebrenica en vooral wat er aan vooraf ging. Sinds 2015 weten we dat de regering Clinton op 28 mei 1995, na telefonisch overleg met de Franse president Chirac en de Britse premier Major, besloot de luchtaanvallen tegen de Serviërs op te schorten. De twee Europese regeringsleiders drongen daar bij de Amerikaanse president op aan nadat honderden VN-militairen waren gegijzeld. De Serviërs ketenden blauwhelmen vast op strategische plaatsen om zo bombardementen door de NAVO te voorkomen. Uit de documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ blijkt dat de regering Clinton het besluit ‘in stilte’ nam: ‘ …make no public statement to that effect’, luidde het advies aan de president.
In juli 1995 dreigde Srebrenica te vallen. Dutchbat commandant Karremans vroeg om luchtsteun. Die werd toegezegd maar kwam niet. Wie blokkeerde de aanvraag en waarom? Het is de belangrijkste vraag die, 27 jaar na dato, nog altijd op tafel ligt. De roep om het antwoord zal niet verstommen. Nabestaanden zullen hem zo nodig nog generaties lang blijven stellen. Het gaat om genocide in het hart van ons continent. Een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Europa die niet kan worden geschreven zo lang we in het duister tasten over de verantwoordelijkheid van onze leiders.
Massamoord Srebrenica niet ‘onder toeziend oog’ van Dutchbat
27 jaar geleden speelden zich tijdens de val van Srebrenica ‘onder toeziend oog’ van Nederlandse VN- militairen zonder twijfel vreselijke taferelen af. Maar niet de massamoord op meer dan achtduizend mensen. Die vond plaats buiten hun zicht tientallen kilometers verderop waar een kolonne van vooral jonge mannen door de bergen probeerden het veilige Tuzla te bereiken. Toch houden veel media al decennialang hardnekkig – soms tegen beter weten in- vast aan de lezing of suggestie dat ook de moordpartijen op en rond de compound in Potocari gebeurde.
Begraafplaats Potocari. Foto: Claudia Heinermann
Uit onderzoek voor Checkpoint, het magazine van het Veteraneninstituut bleek twee jaar geleden dat het NOS Journaal, Nieuwsuur en de dagbladen, in hun berichtgeving over de genocide in Srebrenica, steeds opnieuw dezelfde fouten maken . Ook een prominent politicus, een theater en zelfs de Canon van Nederland slaan de plank mis. Het roept boze reacties op bij Dutchbatters. Eén van hen deed zelfs aangifte tegen het NOS Journaal wegens laster. De rubriek beschuldigde hem en z’n collega’s, vindt hij, van medeplichtigheid aan de massamoord in Bosnië. Maar hoofdredacteur Gelauff hield voet bij stuk. Historici die de genocide in het hart van Europa onderzochten zijn verbijsterd dat deze zwarte bladzijde in de geschiedenis tot op de dag van vandaag, vaak verkeerd geschreven wordt.
Lees of download hier: Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis
Lees hier meer meer over de verkeerd geschreven geschiedenis
Gelauwerd in tijden van tegenwind
Joep Dohmen (NRC) ontvangt een oeuvreprijs van de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ). Op z’n plaats en bovenal goed getimed want de gelauwerde ligt stevig onder vuur en z’n opponenten schuwen een onconventionele aanpak niet. De schier onmetelijke rij onthullingen van Dohmen beslaat vier decennia. Het begon bij De Limburger waar hij (aanvankelijk samen met collega Henk Langenberg) een reeks fraude -en corruptiezaken blootlegde, later gebundeld in het boek ‘De Vriendenrepubliek’, must voor studenten en beginnende collega’s in de onderzoeksjournalistiek. ‘Voila, een cursus onderzoeksjournalistiek met een zachte G’, noteerde hij lang geleden in mijn exemplaar. In de jaren negentig deden we samen (tijdens de BSE- crisis) onderzoek in de vleessector en later in Brussel voorafgaand aan de val van Europese Commissie.
Dohmen bleef in Limburg (Heerlen) ook nadat hij overstapte naar NRC. Samen met Robert Chesal (destijds Wereldomroep) onderzocht en onthulde hij het seksueel misbruik in de katholieke kerk. De bewoners in het zuiden mogen zich gelukkig prijzen want ook regionaal bleef hij misstanden blootleggen. De ene na de andere. Het leidde vorig jaar tot het opstappen van het voltallige provinciebestuur. Er gingen publicaties over omstredenj grondaankopen, nepotisme, intimidatie en machtsmisbruik aan vooraf. Onregelmatigheden, ingebed in de Limburgse bestuurscultuur, die op cruciale punten afwijkt van de rest van het land. Helder geanalyseerd, fraai geduid en ondersteund met talloze voorbeelden in ‘De Vriendenreünie’, het recent verschenen boek dat Dohmen schreef met collega- journalist en historicus Paul van der Steen (l).
Onderzoeksjournalisten moeten tegen een stootje kunnen. Stevige kritiek, verantwoording afleggen bij de Raad van de Journalistiek of de rechter. Het hoort er bij maar wel volgens de regels van het spel. De aanval op Dohmen heeft de grenzen van het betamelijke overschreden. Oud- gedeputeerde Ger Driessen (CDA) startte een digitale klaagmuur, een meldpunt tegen de journalist. Z’n partijgenoot, Kamerlid Raymond Knops vloog uit de bocht toen hij in de rechtbank een pleitnota uitsprak, een oud- bewindsman onwaardig. Hij maakte Dohmen onder meer uit voor bendelid en fraudeur. Verontrustend voer voor mensen met ongezonde opvattingen over democratische krachtsverhoudingen die er voor zorgen dat omroepen zich genoodzaakt zien naamstickers van hun reportagewagens te halen omdat journalisten fysiek worden aangevallen. Politici die olie op dat vuur gooien maken doorgaans deel uit van samenlevingen waar de vrijheid, mild uitgedrukt, onder druk staat. Goed dus dat Dohmen, juist in tijden van tegenwind, gelauwerd wordt.
Er is een wereld te winnen.
Staatssecretaris Uslu stelt miljoenen beschikbaar voor lokale – en onderzoeksjournalistiek.
Gunay Uslu, staatssecretaris Cultuur en Media
Beeld: ©RVD – Valerie Kuypers en Martijn Beekman
‘Het doel is de journalistiek te versterken, kwalitatief te verbeteren en onafhankelijker te maken.’ Goed nieuws wanneer het geld – ik tel in de gauwigheid ruim dertien miljoen- op de juiste plekken terecht komt; op werkvloeren waar ambities verder reiken dan het louter verzamelen en bundelen van gegevens (‘datajournalistiek’), waar ervaren krachten gekoppeld worden aan jonge collega’s, waar eind -en hoofdredacteuren met visie en durf de scepter zwaaien en waar journalisten professionele distantie in acht nemen tegenover de macht die ze geacht worden te controleren. Het is helaas niet overal het geval. Er is een wereld te winnen. En de investering loont. Ook lokaal en regionaal. Onderzoeksjournalistiek bindt lezers en kijkers aan het medium dat namens hen de macht – in de breedste zin van het woord- controleert en misstanden en onregelmatigheden aan het licht brengt.
Bij Omroep Gelderland leeft dat besef. Dat ondervond ik vorig jaar toen ik er, met steun van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek, een groep onderzoeksjournalisten mocht coachen. Onder leiding van eindredacteur Fatima Naumann timmeren ze veelbelovend aan de weg.
Het was leerzaam en meer dan een genoegen met deze enthousiaste en bevlogen collega’s te werken. Hun recensies waren hartverwarmend. Een enkele deed me blozen. Zoals deze:
‘Er zijn een heleboel dingen die best wel voor de hand liggen als je het over werken met Bart Nijpels hebt. En dan bedoel ik zijn enorme ervaring in de journalistiek, de televisiewereld, en de onderzoeksjournalistiek in het bijzonder. Zijn giga parate kennis over allerhande maatschappelijke onderwerpen, vaak ook omdat hij er zelf bij was. Maar wat er voor mij uit springt is zijn strategisch inzicht. Kijk, want een interview doen kunnen we allemaal, en dat uitwerken behoort als het goed is ook tot ons takenpakket. Maar hoe de vaak enorme kluwen aan inzichten en mogelijkheden die oprijzen bij een onderzoekstraject aan te vliegen? En dat is waar Bart komt aanzetten, die als een Kasparov op het schaakbord samen met je alle mogelijke wegen gaat uitdenken. Die valletjes weet op te zetten waar je zelf nog niet eerder aan gedacht had, en die samen met je de psychologie van je ’tegenstander’ weet te doorgronden. Ik zal niet de enige zijn die na een sparring sessie met Bart monter weer aan de slag ging, met alle voorbereide zetten in het achterhoofd. Ofwel: met het paard schaak op e7, waarna de koning naar de h-lijn moet. Dan volgt een dame offer Dxh7+ en dan… mat op de h-lijn met Th4! ‘ (Martijn Haas)
In Memoriam; Willibrord Frequin
Willibrord Frequin (80) overleed op Hemelvaart. Geen slechte timing voor een katholiek. Of het hem voorbij de hemelpoort heeft geholpen is de vraag want de verslaggever heeft het Opperwezen doorheen zijn loopbaan menigmaal vermanend toegesproken op momenten dat hij als verslaggever met menselijke ellende werd geconfronteerd. De zogenoemde ‘hoofdenaffaire’ betekende het einde van zijn journalistieke loopbaan bij Brandpunt (KRO). Hoofden, bestemd voor medisch- wetenschappelijk onderzoek zouden onder meer gebruikt worden voor ‘bizarre seks’. Het nieuws wordt al snel bestempeld als nep. Frequin werd overigens niet ontslagen zoals veel media berichten. Hij werd geschorst, maakte nog een tijdlang programma’s voor de KRO en vertrok uiteindelijk naar ‘de commerciëlen’.
Wel bleef het een leven lang z’n achilleshiel. Dat bleek ook toen we in 2018 toe een uitzending over de kwestie wilde maken. Volgens Fons de Poel (‘Verlegen vlegel’, januari 2022) ‘sleutelde’ ik die in elkaar voor het programma Andere Tijden. In werkelijkheid betrof het een aflevering van de reeks Medialogica (Human). Ter voorbereiding spraken we uitgebreid met Willibrord. ‘Ik ben genaaid’, zei hij maar aarzelde of hij mee zou werken en zag er uiteindelijk vanaf. Willibrord ontstak in woede omdat we de uitzending zonder hem doorzetten. Toen ik hem belde in een ultieme poging hem te overtuigen om, in het kader van wederhoor, zijn verhaal voor de camera te doen, ontspoorde het gesprek. ‘Voor mij besta je niet niet meer. Ik praat niet meer met je’, zei de man die zich sinds mijn stage bij Brandpunt (1984) mijn leermeester noemde en in gezelschap liefkozend zijn pupil. Hij heeft zich helaas aan zijn belofte gehouden. Voor ons onderzoek spraken we naast hem met tientallen betrokkenen en bestudeerden honderden pagina’s rapporten, politiedossiers en persoonlijke (dagboek) notities. Op basis daarvan reconstrueerden we de totstandkoming én de de nasleep van de eerste Nederlandse televisiereportage die het stempel ‘nepnieuws’ kreeg. Terecht? Oordeel zelf en bekijk hem hier
Kamerlid Knops moet z’n mond spoelen
Als de artikelen in NRC (Dohmen) en De Limburger (Sniekers) van het zelfde niveau waren als de pleitnota van Kamerlid Knops (CDA) in de rechtszaak (bodemprocedure) tegen beide kranten dan hadden de hoofdredacties redenen om zich zorgen te maken over het oordeel van de rechter.
bron: Rijksoverheid.nl
‘Er wordt over je gepraat, gefluisterd’
Knops positioneert zich als slachtoffer. Er klopt, stelt hij, niets van de publicaties die vanaf mei 2020 onthulden dat hij bij een grondtransactie voor tienduizenden euro’s bevoordeeld is door een onderneming van de provincie Limburg. Gevolg, z’n integriteit is aangetast ‘allemaal naar de kloten door zo’n stuk’. Huize Knops werd, vertelde hij in de rechtszaal, ‘een plek waar mensen langs gingen fietsen en zeiden: woont hier die van Knops, die gesjoemeld heeft met grond?’ En: ‘Er wordt over je gepraat, gefluisterd’. Hoe het Limburgse Kamerlid dat weet, laat hij onvermeld.
‘Als de dag gekomen is dat je Dohmen op je pad tegenkomt ga je eraan’.
Hij profileert zich als de hoeder van de rechtstaat die Dohmen volgens hem ‘ondermijnt’: ‘Ik heb de ambtseed afgelegd. Ik heb de rechtstaat verdedigd als officier bij defensie, in NL, in Irak.’ De veteraan staat ook op voor zoals hij zelf zegt ‘al diegenen die het slachtoffer zijn van de bende van Dohmen’ want ‘velen zijn getraumatiseerd, bang en geruïneerd’. Het gaat volgens Knops om ‘Integere, hardwerkende mensen die van de een op de andere dag als paria door het leven gaan’. Om wie het gaat blijft onduidelijk. Bronnen meldt Knops niet. Feitelijke onderbouwing van de beweringen in zijn pleitnota ontbreekt maar dat staat z’n stelligheid niet in de weg, integendeel: ‘Als de dag gekomen is dat je Dohmen op je pad tegenkomt ga je eraan’.
Lasterlijk, grievend. De journalisten en hun werk kwalificeert Knops als ‘malicieus’. Joep Dohmen is volgens hem: ‘Volstrekt geobsedeerd door zijn persoonlijke doel waarvoor alle moraliteit moet wijken. ‘Knops plaatst de NRC journalist in een rijtje met Amerikaanse fraudeurs als Bernard Madoff en Jordan Belfort mensen die hun prestaties zegt Knops, baseerden op ‘leugens, misleiding, op fraude of andere criminele praktijken. Vals spel: de olympische race winnen met doping.’
Een driftkikker tijdens een woede aanval.
Vier pagina’s retoriek van een driftkikker tijdens een woede aanval. Kaliber kroegpraat. Een Kamerlid, oud bewindsman onwaardig. Verontrustend voer voor mensen met ongezonde opvattingen over democratische krachtsverhoudingen. Journalisten voor bendeleden en fraudeurs uitmaken, verklaart hen vogelvrij. Politici die dat doen bevinden zich doorgaans in samenlevingen waar de vrijheid, mild uitgedrukt, onder druk staat. Knops, zou z’n mond moeten spoelen, z’n excuus moeten maken en zich moeten afvragen of het niet hoog tijd wordt voor een ‘functie elders’. Het zou van waakzaamheid en verantwoordelijkheidsbesef getuigen wanneer z’n partijgenoten, collega- Kamerleden en de NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) hem daartoe dringend zouden oproepen.
Volgende week verschijnt ‘De vriendenreünie’ van NRC journalisten Paul van der Steen en Joep Dohmen over de bestuurscultuur in Limburg. Lees de voorpublicatie:
Limburgse député was nooit te beroerd om voor vrienden iets te regelen. NRC 13 mei 2022
Zie ook:
Harde aanval van CDA-Kamerlid Knops in rechtszaak tegen journalist van NRC 12 mei 2022
Profiel Knops op Parlement.com
Blog: Raymond Knops vliegt uit de bocht 12 mei 2022, L1
CDA’er Knops haalt uit naar NRC-journalist, media NOS 12 mei 2022- organisaties woest.
Uitlatingen Raymond Knops dreunen na: ‘Heel onverstandig’ L1, 13 mei 2022
https://www.1limburg.nl/advocaat-knops-geen-aanval-op-de-vrije-pers-gepleegd. L1, 13 mei 2022
6 mei 2002: De moord op Pim Fortuyn
Twintig jaar geleden werd Pim Fortuyn vermoord. Voor Netwerk (KRONCRV) maakten we een jaar later een nauwgezette reconstructie van de gebeurtenissen. Op basis van onderzoek, de originele 112 meldingen en het radioverkeer van de politie -en hulpdiensten doen politiemensen, 0oggetuigen, betrokkenen, politici en familieleden verslag van wat ze meemaakten op 6 mei 2002.
Missie in Afghanistan II: De hel van Kabul
Augustus vorig jaar grijpen de Taliban opnieuw de macht in Afghanistan.
In deze uitzending nemen we je mee naar de ‘De hel van Kabul’
Op basis van vrij gegeven communicatie, documenten én ooggetuigenverslagen.
Onze reconstructie begint op 3 augustus met een bomaanslag in het hart van Kabul.
Plaatsvervangend ambassadeur Cees Roels vraagt Den Haag een dag later om (militaire) steun. Vergeefs.
15 augustus, de Taliban nemen de stad in. Landgenoten en Afghaanse tolken die voor Nederland werkten vertellen hoe ze in doodsnood proberen het land te verlaten.
Vrijwilligers in Nederland schieten hen te hulp schieten wanneer Den Haag onbereikbaar blijkt en loodsen de evacués naar de luchthaven.
Buitenlandse Zaken stuurt honderden mensen naar de luchthaven om een vliegtuig te halen terwijl er op dat moment niemand om hen binnen te laten.
Evacués vertellen over de chaos en levensbedreigende situaties …
…..waarin ze, sommigen met jonge kinderen, terecht komen.
Het ministerie van, dan nog minister Kaag, zet (werk) studenten van Defensie in om het BuZa- crisisteam te bemannen.
Oud- topdiplomaat Pieter Feith: ‘Dat kan niet. Je zadelt jonge mensen zonder ervaring op met verantwoordelijkheden die gaan over mensenlevens.”
Op 18 augustus landt het team van ambassadeur Wijgers in Kabul.
Aan de hand van niet eerder getoonde beelden van het Korps Commandotroepen….
….doet commandant majoor Tijs, verslag van de omstandigheden.
Met zijn team probeert hij zoveel mogelijk mensen te redden uit ‘de hel van Kabul’.
Tot de zelfmoordaanslag van 26 augustus: 17.54.
Vrijwilligers en de werkstudenten hebben tot dat moment honderden evacués in veiligheid op de luchthaven en naar Nederland weten te krijgen.
Op basis van nauwgezet onderzoek brengen we de gebeurtenissen van dag tot dag en soms uur tot uur in kaart. Bekijk hier: De hel van Kabul
Research: David van der Wilde & Marco de Lange
Camera: Ton Vanderplas
Montage: Ivar Iding
Eindredactie: Manon Blaas
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Achter de schermen: Missie in Afghanistan
Buitenlandse Zaken zette studenten in bij evacuatie tolken Kabul
‘Wij waren het crisisteam’
Na de val van Kabul, in augustus vorig jaar, zette het ministerie van Buitenlandse Zaken studenten in om tolken te evacueren. Dat blijkt uit onderzoek van Zembla. Het gaat om studenten die naast hun opleiding deelnemen aan het werkstudentprogramma van Defensie (Defensity College), een bijbaan van één à twee dagen in de week. “Ik dacht dat ik broodjes ging smeren, maar we moesten tolken contacteren en hen begeleiden naar het vliegveld”, vertelt één van hen in de uitzending. Oud-topdiplomaat Pieter Feith reageert verbaasd: “Je zadelt jonge mensen zonder ervaring op met verantwoordelijkheden die gaan over mensenlevens.”
Augustus vorig jaar grepen de Taliban opnieuw de macht in Afghanistan. Wanneer ze Kabul innemen, proberen duizenden mensen het land te ontvluchten, onder wie landgenoten en Afghaanse tolken die voor Nederland hebben gewerkt en in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning.
Als de crisis een week gaande is ontvangt een groep werkstudenten een noodoproep om het crisisteam van Buitenlandse Zaken te komen ondersteunen. Maar uit de uitzending van Zembla blijkt dat hun werk uit meer bestond dan ondersteuning.
Vanaf dag één hebben de werkstudenten contact met de Afghaanse tolken in Kabul, om ze veilig te begeleiden naar het vliegveld: “Die zijn we stuk voor stuk gaan bellen met vragen als: waar bevindt u zich op dit moment? Met hoeveel mensen bent u? Heeft u uw paspoortgegevens compleet? En vanaf dat moment volgden we ze via WhatsApp naar het vliegveld.”
Van begeleiding door ambtenaren van Buitenlandse Zaken was volgens de werkstudenten nauwelijks sprake: “Wij waren het crisisteam”, vertelt één van hen aan Zembla.
Oud-topdiplomaat Pieter Feith gaat ervan uit dat op het ministerie een serieus capaciteitsprobleem moet zijn ontstaan en oordeelt kritisch over de manier waarop Buitenlandse Zaken de werkstudenten heeft ingezet: “Een crisis moet worden beheerd door professionals. Ik vind dat dit niet kan, want je zadelt jonge mensen die niet eerder met dat bijltje hebben gehakt op met verantwoordelijkheden die gaan om mensenlevens.”
Een werkstudent bevestigt dat: “Ik weet nog dat ik gebeld werd en dat dit niet een tolk was, maar iemand van de taliban.” De talibanstrijder heeft de telefoon van een tolk in beslag genomen en dreigt dat die in grote problemen zal komen. Het loopt, vertelt de werkstudent, met een sisser af. De tolk weet Afghanistan veilig te verlaten.
Zembla vroeg het ministerie om een reactie, een woordvoerder laat weten dat Buitenlandse Zaken nu niet op de vragen in gaat, omdat er ‘op dit moment een evaluatie gaande is.’
Plaatsvervangend ambassadeur Cees Roels vertelt in Zembla hoe hij Den Haag diverse keren vergeefs om militaire ondersteuning vroeg.
In ‘De Hel van Kabul’, reconstrueert Zembla de evacuatie, onder meer aan de hand van niet eerder vertoonde beelden van het Korps Commandotroepen.
Zembla. ‘Missie Afghanistan deel 2: ‘De hel van Kabul’ donderdag 7 april, 20.25 uur, NPO2. BNNVARA
Majoor Tijs van het Korps Commandotroepen over de missie van zijn team in Kabul
In het nieuws:
7 april:
Radio I: In gesprek met Astrid Kersseboom over het nieuws in Zembla
Journaal: Werkstudenten ingezet bij evacuatie Kabul
NOS: ‘Buitenlandse Zaken zette studenten in voor evacuatie Afghaanse tolken’
NL Times: Dutch gov’t used students to help evacuate Afghan interpreters: report
AD: ‘Buitenlandse Zaken zette studenten in bij evacuatie tolken Kaboel’
Gelderlander: ‘Buitenlandse Zaken zette studenten in bij evacuatie tolken Kaboel’
NU.nl: Ministerie zette studenten in bij evacuatie tolken uit Afghanistan
PZC: ‘Buitenlandse Zaken zette studenten in bij evacuatie tolken Kaboel’
Funx.nl: ‘Ministerie zette studenten in bij evacuatie tolken Afghanistan’
11 april:
Missie in Afghanistan I: Oorlog in Uruzgan
Voor Zembla onderzoeken we, in een tweeluik, de Nederlandse missie in Afghanistan. In deel 1 ‘Oorlog in Uruzgan’ blijkt dat Den Haag onvoldoende militairen naar Uruzgan stuurde. Door het tekort aan manschappen waren de Nederlanders, voor de beveiliging van essentiële transporten, afhankelijk van een lokale warlord: Matiullah Khan die voor de bescherming van konvooien 1500 tot 3000 dollar per truck toucheerde. Nederlanders konden in Uruzgan minder vaak en minder ver patrouilleren dan ze wilden en daarom, tot hun frustratie, onvoldoende bescherming bieden aan de burgerbevolking. Het leidde, ook op korte afstand van de Nederlandse bases, tot gruweldaden door de taliban.
Missie in Afghanistan I: Oorlog in Uruzgan
Research: Marco de Lange & David van der Wilde
Camera: Ton Vanderplas
Montage: Ivar Iding
Eindredactie: Manon Blaas
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
In het nieuws:
31 maart:
Radio 1: in gesprek met Astrid Kersseboom
Den Haag stuurde onvoldoende militairen naar Uruzgan
Vanaf het begin van de missie in Uruzgan zette de Nederlandse regering te weinig militairen in. Den Haag wilde maximaal duizend militairen sturen. Uit het zogenoemde ‘militair advies, een document dat Zembla in handen kreeg, blijkt dat Dick Berlijn, indertijd Commandant der Strijdkrachten (CDS) zich zorgen maakte. Hij vroeg toenmalig minister Kamp van Defensie om het door de bewindsman ingestelde maximum aantal manschappen met honderd te overschrijden. Berlijn vond dat, noteerde hij, ‘noodzakelijk voor een verantwoorde uitvoering van de missie.’ Uiteindelijk varieerde het aantal uitgezonden militairen tussen de 1100 en 1400. Maar ook dat bleek te weinig, stellen drie bij de missie betrokken oud-generaals in Zembla.
In 2006 stuurde het tweede kabinet Balkenende troepen en hulpverleners naar de Afghaanse provincie Uruzgan. Doel van de missie was om daar een stabiele overheid op te bouwen. Door het tekort aan manschappen konden de Nederlanders in Uruzgan minder vaak en minder ver patrouilleren dan de bedoeling was. Bovendien waren ze voor de beveiliging van essentiële transporten afhankelijk van een lokale warlord: Matiullah Khan. De machtigste krijgsheer van Uruzgan beschikte over een gewapende militie van naar schatting 2000 man. Daarmee bewaakte hij de belangrijkste verkeersader: de weg van het zuidelijke Kandahar naar Kamp Holland.
Oud-generaal Theo Vleugels erkent tegenover Zembla: ‘Ik had op dat moment geen alternatief. We hadden zelf de middelen niet.’ Volgens een rapport van het Amerikaans Congres ontving Matiullah 1500 tot 3000 dollar per truck voor zijn bescherming. Generaal b.d. Ton van Loon vertelt in Zembla dat konvooien werden aangevallen wanneer er niet betaald werd: “Er werd natuurlijk gesuggereerd dat de Taliban dan weer aanvallen uitvoerden op de konvooien, maar het is de vraag of dat zo is. Het zou zeer wel kunnen dat Matiullah dat zelf organiseerde. Er was wel een alternatief, maar met hoeveel mensen gingen we eigenlijk naar Uruzgan? Als je die weg zelf helemaal had willen beschermen dan kost dat heel veel menskracht en veel bloed.”
Missie in gevaar
Luitenant-Kolonel Mirjam Grandia is universitair docent Internationale Veiligheidsstudies aan de Defensie Academie en onderzocht de besluitvorming rond de Uruzgan-missie. Uit haar proefschrift blijkt dat het gestelde plafond van duizend man werd bedacht door de Defensiestaf. Door het aantal militairen laag te houden, anticipeerden de planners op mogelijke politieke tegenstand. Een deel van de Tweede Kamer wilde de NAVO-missie kunnen bestempelen als ‘wederopbouw’, dus hoe minder militairen, hoe beter, redeneerden de ambtenaren. Grandia keurt die overweging af. Defensie zou niet aan “de zuiverheid van het militair advies moeten tornen”, meent ze. “Als Defensie zelf al aan aantallen gaat schroeven, ga je je eigen missie in gevaar brengen.”
Oud-generaal Pieter Cobelens verklaart in Zembla dat een zuiver militair advies ‘gewoon niet bestaat’. Cobelens was destijds bij Defensie de chef van de planners die het plafond van duizend manschappen bedacht. Cobelens: “Je kunt niet je vingers in je oren doen als militair, door absoluut niet te willen begrijpen hoe de politiek in mekaar zit. Dan maak je verkeerde inschattingen.”
Zembla vroeg oud-minister van Defensie Henk Kamp om een reactie. Hij zegt dat hij ‘geen plafond heeft ingesteld’ en dat hij destijds akkoord is gegaan met het verzoek van Dick Berlijn voor honderd man extra, omdat hij dat ‘verstandig’ vond.
Oud-generaal Mart de Kruif was indertijd werkzaam op de directie Operaties van de landmacht. Hij wist het aantal manschappen met creatief rekenwerk wat op te krikken. “We waren voortdurend bezig om heel veel mensen op werkbezoek daarheen te sturen. Die waren operationeel echt nodig om de mensen die we daar op de grond hadden te kunnen laten functioneren.”
In een tweeluik onderzoekt Zembla de missie in Afghanistan. Deel 1: Oorlog in Uruzgan, donderdag 31 maart 20:25, NPO 2.
Bekijk hier ‘Oorlog in Uruzgan ‘
31 maart:
Op Radio 1 over Oorlog in Uruzgan
1 april:
De verkeerde kant van de geschiedenis
Het Nederlands leger gebruikte ‘structureel extreem geweld’ tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië (’45- ’49). Het is de belangrijkste conclusie in het onderzoeksrapport Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies. Verkrachting, marteling en executies. Oorlogsmisdaden. De geschiedenisboeken zullen in hun volgende druk hopelijk meer waarheid vertellen over wat zich werkelijk afspeelde in de gordel van smaragd. De verhullende ‘Excessennota’ uit 1969 kan naar de prullenbak worden verwezen net als het – tot nu toe geldende- officiële regeringsstandpunt dat er uit voortkwam. Dat luidde dat er van ‘systematische wreedheid’ geen sprake was. Uit het rapport blijkt bovendien dat het geweld destijds justitieel, militair en politiek werd getolereerd. Reden waarom premier Rutte namens de regering ‘diepe excuses’ aanbood aan de bevolking van Indonesië. Maar (nog?) niet aan de veteranen, Nederlandse dienstplichtigen die onder valse voorwendselen en met gebruik van eufemistische termen als ‘politionele acties’ (herstel van orde en gezag) naar een koloniale oorlog werden gestuurd. Het merendeel kwam, benadrukt het Veteranen Platform in een reactie met schone handen terug. Terwijl de premier sprak dacht ik aan deserteur Poncke Princen die zich aansloot bij de Indonesiërs en de wapens opnam tegen zijn vaderland. Daar een held, hier in de ogen van velen een landverrader. De vraag dringt zich op of postume rehabilitatie op z’n plaats is. Want als Nederland destijds aan de verkeerde kant van de geschiedenis stond, koos de ‘Witte Guerrilla’ zoals hij in Indonesië genoemd werd, de goede. Oordeel zelf en bekijk de documentaire: Poncke Princen. Held of landverrader
In memoriam Jos Slats.
‘Woorden van troost behoren tot het idioom van het menselijk tekort’, noteerde de Franse schrijver JC Izzo. Maar in de zwart omrande boodschappen schuilt ie wel degelijk. Rouwadvertenties in de krant waar hij jarenlang voor werkte. Ontkennen kan niet meer. Vanaf vandaag is het waar want ‘Het staat in de gazet jongen’ zou hij zeggen. In de nacht van zaterdag op zondag overleed Jos Slats.
‘Een journalist om te bewonderen. Een man om van te houden’ schrijven de oud- collega’s van KRO’s Reporter. Een al even liefdevol vaarwel op de website van Zembla (BNNVARA). ‘Jos zal voortleven in zijn verhalen en nog veel belangrijker, in onze harten.’ https://www.bnnvara.nl/zembla/artikelen/in-memoriam-jos-slats
In Villamedia een prachtstuk van z’n vriend Lex Runderkamp: https://www.villamedia.nl/artikel/onderzoeksjournalist-jos-slats-1959-2021-overleden
Jos en zijn lief Louise huppelden in augustus 2020, na een feestelijk diner met de vrienden van de Bertolli eet club, m’n oprit af. Hand in hand naar een nieuw leven in Spanje. Huis gehuurd, huis gekocht. Ingericht, opgeknapt. Veranda met vergezichten. Lonkend.
Meer dan een jaar verder. Van uitstel mocht geen afstel komen. Op 14 oktober belde ie. Louise legde het op foto vast: ‘Slats hier, wij zijn er klaar voor. Jij ook? ‘
We planden een weerzien op 16 december. Het is er niet meer van gekomen want even er voor belandde Jos op de intensive care
In gedachten ben ik bij hem, zijn vrouw, zoon en zus die hem vandaag in Spanje, omringd door dierbaren, vaarwel zeggen. Ik struin door de getuigen van 20 jaar vriendschap, mails, appjes, foto’s, documentaires en dagboeknotities. Ze bevestigen alle mooie woorden die over hem gezegd en geschreven worden. Een goudmijn aan levenswijsheid en humor die er om vraagt -minstens ten dele- geopenbaard te worden. Jos Slats is me dierbaar, voorbij de dood.
Uw blijk van medeleven aan Louise en de familie Slats kunt u sturen naar: JSLP@live.nl of Da Costalaan 51, 1985 AK Driehuis
‘Us Dré’ deed ze schrikken in Roermond
Het was schrikken in de Roermondse raadszaal meldt De Limburger vandaag. Voorbije maandag kreeg lid Dré Peters een hartstilstand. Collega’s en broer Ben redden hem het leven. De krant wijdt een portret en een fraaie illustratie aan de man voor wie de aanduiding ‘kleurrijk’ te kort schiet. Rust zit niet in de aard van het beestje
Volgens het artikel zou hij in het ziekenhuis op de vraag of hij ergens allergisch voor is hebben geantwoord met: ‘Ja, voor Groen Links.’
De afkeer zit diep weten collega’s Frederick Mansell, Hansje van de Beek en ik sinds 2015. We maken voor de Human/VPRO een aflevering van ‘Medialogica’ over Jos van Rey. Ooit de kritische horzel van het Binnenhof dan zelf inmiddels corruptieverdachte. Van Rey wil ons niet te woord staan, Dré Peters, zijn politieke steun en toeverlaat wel. Een verhelderend gesprek tijdens een rondrit door de stad.
Jos van R., corruptieverdachte
Wreedheid als wapen III
Wat doe je tegen een vijand die de Conventies van Genève aan z’n laars lapt en rücksichtslos doodt en martelt?
Het laatste deel van m’n drieluik over ‘wreedheid als wapen’. In veteranenblad Checkpoint.
Een interview met Desiree Verweij, hoogleraar militaire ethiek.
Nederland in Afghanistan 2001- 2021
De Taliban zijn terug aan de macht. De beelden van de aftocht uit Kabul en de zelfmoordaanslag bij het vliegveld staan op ons netvlies. De berichten over gewelddadige afrekeningen, verkrachtingen en het herinvoeren van de sharia nemen toe. Is het land terug bij af? Zijn alle inspanningen van het Westen voor niks geweest zoals sommigen beweren? Was de machtsovername door de Taliban zo onverwacht? Oordeel zelf en bekijk op deze website 13 documentaires over de Nederlandse missie in Afghanistan. Zie de voortekenen en zelfs concrete waarschuwingen voor wat zich in augustus 2021 afspeelde toen de Taliban de macht grepen.
Nederland was in Uruzgan ‘leading nation’. Duizenden militairen dienden vanaf 2006 in de provincie die daarvoor Taliban- thuisbasis was. Vijfentwintig van hen kwamen om het leven. Voor KRO/NCRV (Reporter en Profiel) en BNNVARA (Zembla) versloegen en onderzochten we de ISAF- missie vanaf het prille begin. Voor onze camera spraken militairen voor het eerst over het dagelijkse geweld waar ze mee geconfronteerd werden terwijl vanuit Den Haag vooral gecommuniceerd werd dat het om een wederopbouwmissie ging.
We toonden de wreedheden van de vijand.
Het taliban credo over de westerse troepenmacht in Afghanistan luidde: ‘Jullie hebben horloges, wij de tijd‘. Het is bewaarheid. Tijdens de aftocht uit Kaboel zette Ank Bijleveld, minister van Defensie, er het volgende tegenover: ‘We hebben Afghanen laten zien dat het anders kan.’ Wrang. Twintig jaar lang hebben met name vrouwen en opgroeiende kinderen in vrijheid geleefd. Daar stonden ze deze week, een groep vrouwen in prachtstad Herat. Wanhopige helden. Op straat met spandoeken, opkomend voor hun banen, recht op onderwijs en dat van de kinderen. Ja, ze hebben gezien dat het anders kan en nú alle reden om te vrezen dat de taliban de klok zal terugzetten. Voor deze vrouwen geen voordeel van de twijfel maar het nadeel van een goed geheugen.
We maakten ter plaatse portretten:
We lieten zien hoe president Karzai aan de macht kwam, door verkiezingsfraude bleef, en zich omringde met krijgsheren met bloed aan hun handen.
‘Naar de klote’, neemt je mee naar Uruzgan aan de hand van zelfgemaakte beelden van het pantserinfanteriebataljon uit Oirschot. Zeven jonge mannen vertellen, zonder tussenkomst van Defensie, openhartig over de rauwe dagelijkse werkelijkheid in oorlogsgebied in:
Naar de klote. Troops in contact
We reconstrueerden hoe het kabinet Balkenende struikelde over de mogelijke verlenging van de missie in:
We onthulden beelden van Afghaanse militairen die gevangen martelden tijdens een militaire operatie onder Nederlands commando in:
We legden bloot hoe Nederlanders de ogen sloten en samenwerkten met lokale machthebbers die minderjarige jongens seksueel misbruikten:
En na de val van Kabul in augustus 2022 reconstrueren we hoe de besluitvorming voorafgaand aan de missie verliep: waarom moest het -tegen beter weten in- een wederopbouwmissie zijn ? We onthullen dat Den Haag te weinig militairen naar Uruzgan stuurde in:
We reconstrueren de machtsovername door de Taliban met voor het eerst het op televisie het relaas van plaatsvervangend ambassadeur Cees Roels en niet eerder getoonde beelden van Nederlandse commando’s die in de chaos op de luchthaven probeerden zoveel mogelijk mensen te redden. We onthullen dat Buitenlandse Zaken (werk) studenten inzette bij de evacuatie van de tolken in:
De documentaires vind je via het menu rechts op de openingspagina of ga vanaf hier rechtstreeks naar de overzichtspagina.
Ze werden uitgezonden door de Reporter, Profiel en Brandpunt ( KRONCRV) en Zembla (BNNVARA).
Ton Vanderplas, camera
Mike Dam, geluid
Marco de Lange, research
Bart Nijpels, research & regie
Conclaaf
Locatie, hemelpoort. Petrus, muziekliefhebber, weet wie hij voor zich heeft: “Top hoor die drumpartij. Dat opzwepende ritme, klasse. Zonder twijfel de beste popsong aller tijden. Maar ja ‘Sympathy for the devil’, dat ligt hier wel wat gevoelig. Dus ze zijn binnen nog even in conclaaf. We hadden die Richards trouwens eerder verwacht dan u. Maar goed, neemt u maar even plaats in de wachtkamer. Er is koffie en u kunt er uw handen wassen voor het geval u last heeft van Sticky Fingers”, grapt de poortwachter. De onberispelijk geklede tachtiger tegenover hem vertrekt geen spier. De schater om eigen kwinkslag verstomt abrupt. “Excuus….vond hem zelf wel aardig”, mompelt Petrus onzeker terwijl achter hem witte rook opstijgt. Het conclaaf heeft kort geduurd. En terecht. Grote muzikanten aan gene zijde verheugen zich op de komst van de even stijlvolle als geniale drummer.
Wethouder schendt procedure rond woningbouw Hoog- Keppel
Wethouder Willem Buunk van de gemeente Bronckhorst schond afspraken informeerde bovendien het college van burgemeester en wethouders onjuist. Dat blijkt uit onderzoek door Omroep Gelderland. ‘Het schuurt aan tegen onbehoorlijk bestuur’, concludeert hoogleraar bestuursrecht Raymond Schlössels op basis van de bevindingen. Tegen de wethouder is een klacht ingediend. ‘Dit zijn we niet gewend van Omroep Gelderland’, liet een ambtenaar van de gemeente Bronckhorst zich deze week ontvallen. Een groot compliment voor het spitwerk van journalisten duo Anoek Hofkens en Meike Sjoer en de vasthoudendheid van hun eindredacteur Fatima Naumann. Ik mocht de voorbije periode, met veel plezier, hun mentor/coach zijn.
Lees hoe een wethouder inspraak beloofde maar afspraken aan z’n laars lapte, z’n eigen plan trok en het College van B en W verkeerd informeerde.
Het nieuwsbericht:
Wethouder schendt procedure rond woningbouw Hoog- Keppel
Het achtergrondverhaal:
‘Meepraten over huizen Bronckhorst, maar wethouder maakte ons monddood’
Handelen uit woede en wraak
Hoe wapen je jezelf tegen een meedogenloze tegenstander? Wat doe je tegen een vijand die rücksichtslos kan martelen en doden? Sta je per definitie met 1-0 achter? Ja, zegt luitenant-generaal b.d. Mart de Kruif.
In reactie op m’n essay ‘Wreedheid als wapen’ een interview met oud commandant Landstrijdkrachten generaal b.d. Mart de Kruif. In Checkpoint reageert hij op m’n essay ‘Wreedheid als wapen’.
‘Wees aan het begin van een uitzending helder en duidelijk: we gaan naar een oorlogsgebied, daar gebeuren dingen die je niet altijd onder controle hebt. Voorafgaand aan de uitzending naar Afghanistan werd gezegd dat het een opbouwmissie was. Dan kun je beter een aannemer sturen, die bouwt beter dan wij.’ De Kruif was vanaf november 2008 een jaar lang de commandant van ruim 40 duizend militairen tijdens de ISAF- missie in Zuid- Afghanistan.
Handelen uit woede en wraak Checkpoint042021
Zakendoen in Qatar
Sinds de toewijzing van het WK eindtoernooi 2022 bouwt Qatar voor tientallen miljarden stadions en infrastructuur. Volgens onderzoek van de Britse krant The Guardian overleden daarbij tot nu toe meer dan 6500 arbeidsmigranten. Nederlandse ondernemers en financiële instellingen verdienen miljoenen in de Golfstaat. Maar kun je wel zakendoen in een land waar de rechten van honderdduizenden met voeten worden getreden?
Deze week melden vijf mensenrechtenorganisaties dat de Keniaanse activist Malcolm Bidali, die zich in Qatar sterk maakt voor de positie van arbeidsmigranten al drie weken gevangen wordt gehouden. Volgens Amnesty International liet Bidali zijn moeder 20 mei jongstleden tijdens een telefoongesprek met weten dat hij 23 uur per etmaal in eenzame opsluiting zit en geen toegang heeft tot een advocaat.
De handtekening van Nederland staat onder VN-verdragen over mensen- en arbeidsrechten. Nederland is ook lid van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Daarmee belooft ons land dat het ‘internationaal erkende mensenrechten respecteert en inbreuken daarop helpt te voorkomen of aanpakt als die zich voordoen’.
Die belofte maakt de regering niet waar. Aangenomen Kamermoties om dat wel te doen, lapt het kabinet aan z’n laars. ‘De regering is in gebreke gebleven’ vindt Joel Voordewind (CU). Intussen doet de BV Nederland volop zaken in Qatar, daarbij geholpen door de overheid. Dat blijkt uit onderzoek van Argos door Bart Nijpels en Sophie de Rijk. Lees hier Zakendoen in Qatar
Ongemakkelijke waarheden (1): De gebalde vuist
Hij kijkt richting de televisiecamera en steekt zijn gebalde vuist strijdbaar de lucht in als hij gearresteerd wordt afgevoerd. Het is één van de jonge mannen die de ambtswoning van de Indonesische ambassadeur in 1970 bezet heeft. Daad van verzet tegen het onrecht dat z’n volk, z’n ouders, hem is aangedaan. Zij die de jaren zeventig niet bewust meemaakten weten amper wie ze zijn, de Molukkers, een door de Nederlanders vertrapt volk. Als puber zag ik de ingepakte koffers in voormalig concentratiekamp Vught waar de tweede generatie Molukkers opgroeide. Kinderen van de warmhartige, gastvrije mensen uit de Tropen die wachten op de beloofde terugkeer naar wat hun zelfstandige republiek zou worden. Gebroken belofte. En dat niet alleen. De mannen die voor Nederland hadden gevochten en op dienstbevel hierheen kwamen, werden ontslagen. ‘Op het ene moment ben je iemand, het volgende moment ben je een nobody’, vertelt Noes Solisa over wat het met zijn vader deed. Zonen als hij en dochters groeiden op met de pijn van hun in tochtige, koude barakken weggestopte ouders op het netvlies. Wie trotse mensen schoffeert en vernedert, zaait pijn en oogst woede. En die verdwijnt niet zo lang erkenning uitblijft. Eindelijk horen we ze zelf weer en dat werd hoog tijd. Kijk en luister naar hun verhaal dat door Coen Verbraak (chapeau!) vakkundig is samengebald. Net als die vuist in 1970. Mena muria!
Deel 1 van ‘Molukkers in Nederland: 70 jaar op weg naar huis’, is hier te zien
Non Aponno, nog altijd strijdbaar.
Recensie in NRC
De beschamende vernedering van de Molukkers in Nederland
‘Ik werd in vijf seconden volwassen’
In de blik van Jordy Schalk (38) ligt vriendelijkheid besloten, vermengd met hoofdstedelijke bluf en gochme, gekadreerd door talrijke tatoeages. De meeste verwijzen naar een vorig leven als militair. Dat eindigde na zestien jaar, in Afghanistan, waar hij, zoals hij het zelf omschrijft, ‘ontplofte’ toen hij op een bermbom reed. Het moment staat op z’n lijf getekend. De met naald gemaakte afbeeldingen zijn pas na z’n tijd onder de wapenen gezet. Een optelsom van wat hij tijdens buitenlandmissies meemaakte. Net onder z’n haargrens staat op z’n hoofd wat er in zit, de ‘Mind of a soldier’. Achter de inkt domineert één gebeurtenis het archief van zijn geheugen. ‘Dat springt er voor mij het meeste uit. Meer dan toen ik gewond raakte’. Het was tijdens de slag om Chora dat het opeens tot hem doordrong: ‘Fuck! Dit ben ik. Dit is m’n werk’. En nu hij terugkijkt weet hij het zeker: ‘Ik werd in vijf seconden volwassen.’
The fuse in the powder keg
Borsalino (3)
Af en toe legt de schoonheid, zeggingskracht of onthullende waarde van een artikel, speech, kunstuiting of documentaire je het zwijgen op. Dan schieten complimenten als ‘petje af’ of ‘chapeau’ te kort en zoek je een overtreffende trap om je enthousiasme onder woorden te brengen. Dat is ‘Borsalino’, sinds 1857 de onbetwiste hoed der hoeden.
Hierbij de eerste van 2021. Op de hoofden van Paul van der Steen en Joep Dohmen van NRC. Eind maart bracht het duo de onthullende feiten. De Limburgse macht met de billen bloot door spitwerk van de bovenste plank.
Nieuws en gebeurtenissen volgden elkaar in rap tempo op.
Eén affaire te veel voor CDA in Limburg
De betrokken raad van toezicht van IKL gaf opdracht voor een onderzoek naar de rol van de prominente Limburgse CDA’ers bij de malversaties. Ook logisch. Of toch niet? De voorzitter van de raad van toezicht is zélf prominent lid van de partij: oud-CDA-Limburg- voorzitter Dieudonné Akkermans, nu burgemeester in Eijsden-Margraten. Het onderzoek wordt gedaan door een ‘externe, onafhankelijke commissie’, onder leiding van Maria Henneman, echtgenote van al weer een CDA-prominent, oud-senator Paul Russell. De onderzoeker is oud- journalist en runt nu een bedrijf dat zich als volgt profileert: „Wij borgen uw reputatie en beschermen uw imago.”
Imago-expert leidt onderzoek naar Limburgse CDA’ers
De ‘prominente CDA’ers in Limburg’ leken zich nog niet veel zorgen te hoeven maken. Maar de kwestie dijde uit.
‘Gouverneur, verlos ons, verlos uzelf’
Vandaag opnieuw.
Provinciebestuur van Limburg stapt op
De gouverneur wilde aanvankelijk van geen wijken weten maar om hem heen werd het stil. Zo stil dat hij de deuren achter z’n vertrekkende collega’s in het slot kon horen vallen. Al eerder twee. Vandaag de rest. Er was geen houden meer aan.
De provincie en z’n bewoners mogen zich gelukkig prijzen: rommelende bestuurders ruimen het veld als gevolg van onderzoeksjournalistiek ‘avant la lettre’. Misstanden blootleggen. Een beter antwoord op ‘fakenews’ is er niet. De journalistiek levert z’n zoveelste fundamentele bijdrage aan een gezonde democratie. Met dank aan Van der Steen & Dohmen.
Wreedheid als wapen
Uruzgan 2006. In Shingullah, zo’n tien kilometer van de Nederlandse basis bij Deh Rawod, doodt de Taliban een jongen van dertien…
Lees hier verder: Wreedheid als wapen
Eerbetoon aan Steven
En de tijd vliegt, net als De Vogel. Ineens is het twintig jaar terug dat hij overleed. Vandaar een saluut aan Steven die ons geploeter vermoedelijk met een meelevende glimlach gadeslaat. Twee dagen na z’n dood presenteerde een piepjonge en, net als wij allemaal, zwaar aangeslagen Sven Kockelmann een ingelaste uitzending. De KRO herhaalde ‘één van z’n allermooiste’ reportages. Samen met Ton F van Dijk, met wie Steven in die tijd een ijzersterk journalistiek duo vormde, onthulde hij de ware identiteit van Hans Schwerte, een vooraanstaand Duits literatuurwetenschapper en op dat moment (1995) speciaal vertegenwoordiger voor Noordrijn-Westfalen in Nederland. Onderzoeksjournalistiek avant la lettre.
Steven de Vogel was voor velen een inspirator en een leermeester. Was? Nee, tot op de dag van vandaag nog steeds. Ik ‘spreek’ hem nog regelmatig. Kijk en begrijp waarom:
‘The hill we climb’
where can we find light in this never-ending shade?
The loss we carry,
a sea we must wade
We’ve braved the belly of the beast
We’ve learned that quiet isn’t always peace
And the norms and notions
of what just is
Isn’t always just-ice
And yet the dawn is ours
before we knew it
Somehow we do it
Somehow we’ve weathered and witnessed
a nation that isn’t broken
but simply unfinished
We the successors of a country and a time
Where a skinny Black girl
descended from slaves and raised by a single mother
can dream of becoming president
only to find herself reciting for one
far from pristine
but that doesn’t mean we are
striving to form a union that is perfect
We are striving to forge a union with purpose
To compose a country committed to all cultures, colors, characters and
conditions of man
And so we lift our gazes not to what stands between us
but what stands before us
We close the divide because we know, to put our future first,
we must first put our differences aside
We lay down our arms
so we can reach out our arms
to one another
We seek harm to none and harmony for all
That even as we grieved, we grew
That even as we hurt, we hoped
That even as we tired, we tried
That we’ll forever be tied together, victorious
Not because we will never again know defeat
but because we will never again sow division
Scripture tells us to envision
that everyone shall sit under their own vine and fig tree
And no one shall make them afraid
If we’re to live up to our own time
Then victory won’t lie in the blade
But in all the bridges we’ve made
That is the promise to glade
The hill we climb
If only we dare
It’s because being American is more than a pride we inherit,
it’s the past we step into
and how we repair it
rather than share it
Would destroy our country if it meant delaying democracy
And this effort very nearly succeeded
But while democracy can be periodically delayed
it can never be permanently defeated
In this truth
in this faith we trust
For while we have our eyes on the future
history has its eyes on us
This is the era of just redemption
We feared at its inception
We did not feel prepared to be the heirs
of such a terrifying hour
but within it we found the power
to author a new chapter
To offer hope and laughter to ourselves
So while once we asked,
how could we possibly prevail over catastrophe?
Now we assert
How could catastrophe possibly prevail over us?
We will not march back to what was
but move to what shall be
A country that is bruised but whole,
benevolent but bold,
fierce and free
We will not be turned around
or interrupted by intimidation
because we know our inaction and inertia
will be the inheritance of the next generation
Our blunders become their burdens
But one thing is certain:
If we merge mercy with might,
and might with right,
then love becomes our legacy
and change our children’s birthright
So let us leave behind a country
better than the one we were left with
we will raise this wounded world into a wondrous one
We will rise from the gold-limbed hills of the west,
we will rise from the windswept northeast
where our forefathers first realized revolution
We will rise from the lake-rimmed cities of the midwestern states,
we will rise from the sunbaked south
We will rebuild, reconcile and recover
and every known nook of our nation and
every corner called our country,
our people diverse and beautiful will emerge,
battered and beautiful
When day comes we step out of the shade,
aflame and unafraid
The new dawn blooms as we free it
For there is always light,
if only we’re brave enough to see it
If only we’re brave enough to be it
In memoriam: Robert Fisk
Vrijdag 30 oktober overleed de Britse- Ierse journalist Robert Fisk in zijn huis in Dublin.
Robert Fisk in Beiroet voor de camera van Ton Vanderplas. KRO’s Reporter 2010
74 is ie maar geworden. Een kort maar rijk werkzaam leven. Sinds de strijd in Noord- Ierland in de jaren zeventig versloeg hij een indrukwekkende reeks oorlogen en conflicten in het Midden- Oosten, voormalig Joegoslavië, Algerije en Afghanistan. In 2011 schreef hij vanaf de frontlinies over de Arabische revoluties, de afgelopen jaren reisde hij geregeld naar Syrië. Hij schreef onder meer het indrukwekkende: De grote beschavingsoorlog.
Vanaf 1976 werkte en woonde Fisk in Beiroet. Daar interviewden we hem voor de Reporter documentaire: ‘Onze vriend Karzai’
You can watch the international version ‘here’
Beiroet, mei 2010
Staatsvijand nr 1 Samir A.
Sinan Can onderzoekt: hoe gevaarlijk is Samir A. Op zijn zeventiende veroorzaakte hij een nationaal terreuralarm en kreeg hij de titel Staatsvijand nr 1. Negen jaar zat hij vast voor diverse terreurzaken. Nu zit hij opnieuw vast. Het OM verdenkt hem van terreurfinanciering. Voor zijn arrestatie spreekt Sinan hem. Samir A. heeft altijd ontkend dat hij destijds concrete plannen had maar nu bekent hij.
Staatsvijand nr 1 is hier te zien:
Publiciteit:
Samir A.: ‘Ik wilde een bloedige aanslag plegen in Nederland’ HvN 17 oktober 2020
Samir A.: ‘Overheid wist dat ik vrouwen hielp ontsnappen’ 17 oktober 2020
Staatsvijand Samir A. leek vooral een verwarde aandachttrekker Parool 17 oktober 2020
Achter de schermen: Staatsvijand nr 1
Achter de schermen: Brexit, de lont in het kruitvat
Brexit, de lont in het kruitvat. Zembla
Premier Johnson in het Britse Lagerhuis
In Noord- Ierland wekt Johnson spoken uit het verleden tot leven.
Foto: Sean Hillen: http://www.seanhillen.com/about.html
Januari 2019, autobom bij de rechtbank in Londonderry. De New IRA claimt de aanslag.
Recente gebeurtenissen lijken hun stelling te onderbouwen. En dat is slecht nieuws. Ook voor de rest van Europa én voor Nederland dat eerder al werd geconfronteerd met IRA- aanslagen in Limburg.
Daire McKenna van Republican Sinn Fein
Liempde op het eerste gezicht. Ochtendgloren
Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis.
Media en Canon van Nederland in de fout
Dat blijkt uit een speciale bijlage van Checkpoint, een uitgave van het Veteraneninstituut. Nederlandse media als het NOS Journaal, Nieuwsuur en kwaliteitskranten maken als het over Srebrenica gaat geregeld fouten en vaak dezelfde. Ook een prominent politicus, een theater en de ‘Canon van Nederland’ slaan de plank mis. Het leidt tot woedende reacties onder Dutchbatters: ‘U moet zich schamen dit stuk als Canon van de Nederlandse geschiedenis te beschouwen.’ Een Dutchbatter doet begin vorig jaar zelfs aangifte tegen het NOS Journaal wegens laster. De rubriek heeft hem en z’n collega’s, vindt hij, van medeplichtigheid aan de massamoord in Bosnië beschuldigd. Uit dit onderzoek blijkt dat de veteranen een punt hebben. De onjuistheden in de berichtgeving en geschiedschrijving over de val van Srebrenica in juli 1995 zijn pijnlijk, structureel en uitermate hardnekkig. De hoofdredacteur van het NOS Journaal houdt voet bij stuk. Historici die de genocide in het hart van Europa onderzochten reageren verbijsterd. Download hier:
Srebrenica een verkeerd geschreven geschiedenis Checkpoint06-2020_bijlage 090920
Ook te lezen via:
Checkpoint 06-2020. Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis
Ik draag deze serie verhalen op aan wijlen Esad Efendic, kompas en kameraad en een man die zich een leven lang inzette voor de waarheidsvinding, ook als die ongemakkelijk of pijnlijk was.
De reeks ‘ Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis’ komt tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl)
Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis. Proloog
Juli 1995. Massamoord in het hart van Europa. Onder leiding van generaal Ratko Mladic vermoorden Bosnisch Servische troepen meer dan achtduizend vluchtelingen. Mensen die bescherming zochten in de enclave Srebrenica. Een gebied dat door de Verenigde Naties tot zogenoemde safe area is verklaard. Dat blijkt het niet te zijn. Lichtbewapende Nederlandse blauwhelmen zijn niet in staat de opmars te stuiten, toegezegde luchtsteun blijft uit. Een colonne van tien tot vijftienduizend vooral mannen probeert door de bergen Tuzla te bereiken. Tijdens die zogenoemde ‘Mars van de dood’ worden velen van hen om het leven gebracht. Sommige hoofdstukken uit de geschiedenis van de genocide zijn en worden nog altijd verkeerd geschreven. Dit is de proloog bij een aantal publicaties over het internationale machtsspel dat voorafging aan de val van Srebrenica.
Honderden nog niet geïdentificeerde menselijke resten. Internationale Commissie voor Vermiste Personen (ICMP). Foto: Claudia Heinermann
De schuldigen zijn beloond.
De nabestaanden van de meer dan achtduizend slachtoffers dragen de donkerste bladzijde uit de naoorlogse geschiedenis van Europa dagelijks met zich mee. Ze zijn ontheemd, verdreven uit de stad waar ze alles en iedereen kwijtraakten. Vaak verkeren ze nog in onzekerheid over het lot van hun dierbaren. Velen van hen zijn vluchteling in eigen land. In kampen of andere ‘tijdelijke’ onderkomens. Zij die ondanks de trauma’s toch naar Srebrenica terugkeren, leven, zelden vrij van angst, in broze harmonie met de Servische meerderheid onder wie ongestrafte daders van vijfentwintig jaar geleden en hun sympathisanten. Zij provoceren de moslimminderheid zoals de camera van KRO’s Reporter in 2003 al vastlegde (1) en proberen de geschiedschrijving naar hun hand te zetten. Het Internationaal Gerechtshof en het Joegoslavië- tribunaal zijn helder in hun oordeel. In Srebrenica is genocide gepleegd.
Mladen Grujicic burgemeester Srebrenica. Foto Twitter
Maar Mladen Grujicic de Servische burgemeester ontkent: “Ik ben het niet eens met de term genocide, net als iedereen aan de Servische kant, want wij vertrouwen uitspraken van internationale rechtbanken niet”, zegt hij in 2017 tegen de NOS (2). Eerder uitte de bestuurder openlijk twijfels over de echtheid van de in Potocari begraven slachtoffers. En hij is niet de enige. In 2015 ontmoet ik een in de regio actieve Nederlandse ondernemer die met stelligheid volhoudt dat in veel van de graven geen menselijke maar dierlijke resten liggen. Hij spreekt z’n gedachte, na wat biertjes, hardop uit op een terras in het stadje. We raden hem, met zachte drang aan, te vertrekken. Voor het project ‘Srebrenica, de Mars van de dood’ bezoeken fotograaf Claudia Heinermann (3) en ik Srebrenica in februari. Bewoners vertellen dat op de lokale school het gebruik van de term genocide taboe is.
Muhizin Omerovic. Foto: Claudia Heinermann
Muhizin Omerovic (45) overleefde de massamoord, verloor z’n vader, een aantal neven en veel van z’n vrienden. Studeerde na de oorlog in Parijs. Daarna keerde hij terug. Hij is bitter over Srebrenica anno 2020: “Dit gebeurt in het hart van Europa. Het Europa dat ons na de Tweede Wereldoorlog, en na de val van de muur opnieuw, werd voorgespiegeld. Oorlog en volkorenmoord zouden zich hier nooit meer voordoen. Maar het gebeurde wel. En niemand deed iets om het te voorkomen. Dutchbat was een speelbal. Wij de slachtoffers. De schuldigen zijn beloond voor hun wandaden. Genocide-ontkenners zijn hier nu de baas. Ze mogen straffeloos zeggen dat de massamoord niet heeft plaatsgehad. Is dit Europa? Is dit wat me beloofd is? Dan hoef ik het niet. Fuck dat Europa!”
Geen vehikel voor vrede
In maart 1994 lossen Nederlandse VN- militairen (Dutchbat I) hun Canadese collega’s af. Het is hun de taak er voor te zorgen dat de Bosnische vluchtelingen veilig zijn. ‘Deter by presence’ ofwel ‘afschrikking door aanwezigheid’ luidt de opdracht van de Verenigde Naties. Blauwhelmen moeten een aantal gebieden in Bosnië beschermen waaronder de oostelijke enclaves Zepa, Gorazde en Srebrenica. Toevluchtsoorden voor vluchtelingen. De meeste Nederlanders dienen in Srebrenica, de grootste zogenoemde ‘safe area’. Eén versterkte compagnie komt terecht in Simin Han vlakbij Tuzla, stafleden op VN- hoofdkwartieren in de regio.
Dutchbat III defileert. Veteranendag 2016. Foto: Ministerie van Defensie
De Verenigde Naties stationeren veel minder militairen in Bosnië dan volgens de initiële berekeningen noodzakelijk. Het mandaat staat de VN- blauwhelmen niet toe geweld te gebruiken. Behalve wanneer ze zelf worden aangevallen. Het is te lezen in de toenmalige instructies (4). Nederlandse militairen van de Luchtmobiele Brigade komen, mede als gevolg van Servische eisen, te licht bewapend in een slecht verdedigbare vallei terecht waar veertigduizend vluchtelingen proberen te overleven terwijl de Serven de toegangswegen controleren en de aanvoer van voedsel, medicijnen en brandstof afknijpen. Van een luchtbrug is geen sprake.
Als de troepen van generaal Ratko Mladic in juli 1995 de aanval inzetten, blijkt de strategie van ‘afschrikking’ een farce. Het Nederlandse bataljon is niet bij machte om weerstand van betekenis te bieden en de door de internationale gemeenschap toegezegde luchtsteun, die de opmars had kunnen stuiten, blijft uit, op één kleinschalige aanval van een Nederlandse F-16 na. Uit door Washington vrijgegeven documenten blijkt dat de Amerikanen in overleg met de Fransen en de Britten, al op 28 mei 1995 hebben besloten luchtaanvallen tegen de Bosnische- Serviërs op te schorten. De aanleiding is dat Mladic bij herhaling VN- blauwhelmen gijzelt en ze vastketent, in de nabijheid van potentiële doelwitten, als levend schild. Het blijkt de achilleshiel van de missie.
Sandy Berger, coördinator Balkan Task Force (VS). Beeld uit ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO 2015.
Sandy Berger, inmiddels overleden, is in 1995 coördinator van de gezamenlijk opererende Amerikaanse inlichtingendiensten – de Balkan Task Force. Hij zegt er in 2015 dit over: “We vonden allemaal dat dit gewoon bevestigde dat dit niet langer als een humanitaire missie kon worden beschouwd. Dat de VN- vredestroepen een oorlogsinstrument waren geworden, geen vehikel voor vrede.” (5) Berger bekleedt indertijd een sleutelpositie want hij is ook lid van het zogenoemde ‘Principals Committee’, een select gezelschap dat president Clinton adviseert over veiligheidsvraagstukken. Hij legt uit dat in mei dat jaar het beëindigen van de UNPROFOR- missie als serieuze optie wordt besproken: ”Er werd toen veel overleg gepleegd tussen de president (red: Clinton), Chirac (red: de Franse president) en Major (red: de Britse premier) en dat had als doel om de blauwhelmen niet in gevaar te brengen. Maar het maakte duidelijk dat we de blauwhelmen uit Bosnië moesten halen.”
Een potentiële humanitaire nachtmerrie
De intenties van de Bosnische Serviërs om de Oostelijke enclaves in te nemen zijn dan al bekend. De Britse commandant van de VN- troepen, Rupert Smith heeft er een paar weken daarvoor nog expliciet voor gewaarschuwd. Hij verwacht dat ‘de Serviërs de enclaves één voor één zullen innemen’ (6). In de ogen van de Amerikanen zal terugtrekking van de VN- troepen de weg vrij maken voor een robuuster optreden tegen het leger van generaal Mladic. Tegelijkertijd onderkent men in het Witte Huis het potentiële gevaar. Die taxatie ligt vast in een intern document van 17 mei 1995:
‘Voorkom dat terugtrekking onder leiding VS/NAVO wordt neergezet als voorbode van wrede etnische zuiveringen.’ (7)
Toch besluit het ‘Principals Committee’ op 28 mei, een dag nadat president Clinton telefonisch heeft overlegd met zijn Franse evenknie Chirac en de Britse premier Major, om de inzet van luchtsteun voorlopig te schrappen.
‘Suspend quietly’ ofwel ‘in stilte uitstellen’, zo staat het in ‘The secret history of Dayton’ een geheime studie uit 1996, in opdracht van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. (8)
‘Make no public statement to that effect’ benadrukt nationaal veiligheidsadviseur Anthony Lake een dag later in een memo (9) aan zijn president, ‘Doe hier geen publiekelijke uitspraken over’. Daarnaast wijst ook Lake nog eens op de mogelijke gevolgen van een terugtrekking:
‘Liever zien we geen terugtrekking uit de oostelijke enclaves vanwege het er mee samenhangende risico op een potentiële humanitaire nachtmerrie voor de burgerbevolking die nu onder bescherming staat van de VN’. (9) President Clinton leest het stuk.
‘President has seen’, staat bovenaan de openingspagina (9) gestempeld.
De Bosnische noch de Nederlandse regering wordt over het besluit van 28 mei geïnformeerd. In onwetendheid blijven ze er op vertrouwen dat bij een aanval door de Bosnische- Serven het luchtwapen zal worden ingezet. Arts en overlevende Ilijaz Pilav spreekt van verraad:
Ilijaz Pilav. Beeld uit ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO 2015.
“Dat is het enige woord dat recht doet aan alles wat er gebeurd is. Brutaal verraad. Het was een vrijbrief om de enclave binnen te gaan en te doen wat ze wilden. (..) De boodschap was overduidelijk. Niet alleen groen licht maar volledige toestemming. Verschrikkelijk. Ze hebben toegelaten dat er een misdaad plaatsvond. Dat er een genocide kon plaatsvinden.”
Sandy Berger, toenmalig vertrouweling van Clinton zit de vergadering op die zondag 28 mei voor als in Washington het besluit genomen wordt:
- Is het opschorten van de luchtaanvallen achteraf bezien een vergissing?
“Ja, in de zin dat ze dat eruit hebben gehaald, was het duidelijk geen productief besluit.”
- Mladic en Karadzic besloten, na het uitblijven van een reactie: we gaan voor de hoofdprijs, Srebrenica.
Sandy Berger: “Dat acht ik zeer wel denkbaar.” (10)
Zes weken later voltrekt zich inderdaad de grootste naoorlogse moordpartij op Europese bodem. Ongehinderd. De vrijgegeven stukken vormen bouwstenen voor de these dat Srebrenica, de vluchtelingen en Dutchbat geofferd zijn in een cynisch machtsspel. Een aanwijzing ligt vast in een document van 17 juli 1995, zes dagen na de val, Sandy Berger schrijft het:
‘De val van Srebrenica en Zepa baant mogelijk het pad naar meer realistische territoriale oplossingen en we zullen een goed gesprek met de Bosniërs moeten voeren gericht op meer flexibiliteit op de landkaart.’ (11)
Als het interview in 2015 op dit punt belandt, vindt Sandy Berger, de schrijver van het memo, dat het gesprek lang genoeg geduurd heeft. Toch reageert hij nog op een vraag over het citaat:
- Dit is minder dan een week na de val van Srebrenica. Iemand die we interviewden omschrijft wat u daar schreef als kille politiek. Wat vindt u van die kwalificatie?
“Voor een politieke oplossing was er behoefte aan een zekere mate van onderhandeling over de uiteindelijke vorm van dingen. Maar er werd toen nog niet gesproken over een politieke oplossing. “
- Maar wat vindt u van die kwalificatie?
“We zijn wel klaar, zei ik toch.” (12)
Sandy Berger, adviseur president Clinton. Beeld uit ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO, 2015
Einde Interview. Berger trekt de microfoon van z’n revers en beent, zonder nog iets te zeggen, weg. Later zal hij het vraaggesprek in een mail kenschetsen als: ‘De meest oneerlijke en onprofessionele ontmoeting met de pers uit mijn 40-jarige carrière in en rond de regering in Washington.’ (13)
De vereniging Dutchbat III en hun oud- commandant Karremans eisen in juni 2015 opheldering. Ze willen precies weten hoe het zit met de stilgehouden afspraak van de Amerikanen, Fransen en Britten om de luchtaanvallen tegen de Bosnische Serviërs in 1995 op te schorten. Dutchbatter Olaf Nijeboer:
Olaf Nijeboer (r) Dutchbat III. Foto: Claudia Heinermann
“Het is schokkend om je te realiseren dat op hoog niveau het besluit genomen was om het luchtwapen niet meer in te zetten en dit niet te delen met de Nederlandse regering. Tijdens de val werd erop vertrouwd dat er gebombardeerd zou worden zoals afgesproken. Dat dit niet gebeurde heeft de gebeurtenissen ter plaatse negatief beïnvloed en het vertrouwen van de vluchtelingen en Dutchbatters in de internationale gemeenschap ernstig aangetast, tot de dag van vandaag.” De Nederlandse regering belooft navraag te doen bij de drie betrokken landen. Het levert niets op. Dutchbatters reageren verheugd als toenmalig minister van Defensie Jeanine Hennis eind 2015 aankondigt dat het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bronnenonderzoek zal gaan doen. Olaf Nijeboer: “Eén van de meest gehoorde opmerkingen in relatie tot de eerste genocide op Europees grondgebied sinds de 2e wereldoorlog is dat dit nooit meer mag gebeuren. Maar om daarvoor te zorgen is openheid op alle niveaus nodig. Zolang spelers op het hoogste niveau deze openheid niet geven, kan de geschiedenis zich alsnog herhalen. Morgen, volgende week of over een paar jaar.”
Oud- minister Voorhoeve bevestigt destijds het belang van dat onderzoek:
Oud minister van Defensie Joris Voorhoeve in Potocari. Foto: Bart Nijpels
“Ik denk dat het (red: besluit van 28 mei 1995) de inzetbaarheid van het luchtwapen ernstig heeft beperkt. Dat was de strekking van het besluit. De volgende enclave die werd aangevallen, Gorazde, is juist overeind gebleven doordat de NAVO met luchtaanvallen dreigde en dat ook duidelijk maakte. Mijn punt is dat als tot dat beleid zes weken eerder was overgegaan, dat heel veel mensenlevens had gescheeld. “(14) Het NIOD zal bekijken of er ‘mogelijke afspraken’ waren om de luchtsteun op te schorten. Daarnaast krijgt het instituut de opdracht (15) opnieuw te onderzoeken of er bij westerse inlichtingendiensten in 1995 sprake was van voorkennis over een op handen zijnde aanval op de VN- enclave. Daarmee keurt de slager zijn eigen vlees want het instituut onderzoekt de facto of haar eerdere conclusies op dit punt juist was. In 2002 luidde die, na zes jaar onderzoek:
‘…nu er evident bij geen van de betrokkenen voorkennis was, was adequaat reageren bij voorbaat uitgesloten.’ (16)
Een boude stellingname want de onderzoekers hadden geen toegang tot duizenden pagina’s met rapportages van de eerdergenoemde Balkan Task Force (BTF), de verzamelde Amerikaanse inlichtingendiensten. En dat wíst het NIOD. Toch maakt het instituut geen enkel voorbehoud bij de conclusie terwijl de ontbrekende documenten informatie bevatten die potentieel tot een andere conclusie kan leiden. Dat blijkt wanneer een deel van de betreffende stukken in 2015 alsnog wordt vrijgegeven. Een deel want ook nu nog zijn lang niet alle relevante documenten openbaar. Dat blijkt uit het onderstaande diagram. In het overzicht is te zien dat er geen documenten zijn geopenbaard uit de cruciale periode van vlak voor de val van Srebrenica.
Overzicht in 2015 vrijgegeven documenten (17)
Het NIOD krijgt ook in 2016 geen toegang tot die ontbrekende stukken. Eind 2016 presenteert het instituut haar bevindingen: ‘….op het gebied van ‘voorkennis’ in het inlichtingendomein zijn geen vormen van kennis of inlichtingen aangetroffen op basis waarvan kan worden geconcludeerd dat betrokkenen (in binnen- of buitenland), waaronder inlichtingendiensten, op de hoogte waren van een concreet Bosnisch- Servisch plan om in juli 1995 de enclave Srebrenica aan te vallen en volledig in te nemen.’ (18) De rapportages van de Amerikaanse inlichtingendiensten en de waarschuwingen van generaal Smith kwalificeren de onderzoekers als ‘strategische’ voorkennis. In hun visie wat anders dan concrete ‘tactische’ en dat type voorkennis ontbreekt, stelt men. Zo houdt het NIOD onverkort vast aan haar eerdere conclusie uit 2002, in de wetenschap dat de Amerikanen een onbekende hoeveelheid relevante documenten, nog altijd niét hebben vrijgegeven. Over het besluit van 28 mei 1995 om de luchtaanvallen op de Serviërs op te schorten, concludeert het rapport: ‘Deze verkenning heeft geen bewijzen of aanwijzingen opgeleverd voor het bestaan van voor Nederland geheime internationale besluitvorming.’ (19)
De documenten van eind mei 1995 waarin het besluit om de luchtsteun ‘in stilte’ op te schorten is vastgelegd, vormen volgens het NIOD geen bewijs, zelfs geen aanwijzing. Het instituut trekt die conclusie zonder te hebben gesproken met de toenmalige regeringsleiders van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. De betrokkenen die op 28 mei in Washington aanwezig waren toen het besluit genomen werd zijn evenmin gehoord. Volgens het NIOD heeft het geen zin het onderzoek voort te zetten zolang er geen onbelemmerde toegang is tot alle vertrouwelijke informatie. Het kabinet Rutte sluit zich daarbij aan en laat de kwestie rusten. De Tweede Kamer eist geen andere inzet van de regering.
De mars van de dood.
Ruim vijftienduizend mensen, vooral mannen, slaan vanaf de nacht van 11 op 12 juli op de vlucht. Te voet trekken ze de bergen in. Ze proberen het veilige Tuzla te bereiken. Meer dan twintigduizend achterblijvers, gewonden, vrouwen, kinderen en vooral oudere mannen zoeken hun toevlucht bij Dutchbat op en rond de VN- compound in Potocari.
Sead Ademovic. Foto: Claudia Heinermann
Sead Ademovic (55) vertelt hoe hij afscheid moest nemen van zijn vrouw, dochter van twee en zoon van vier die z’n moeder vroeg waarom z’n vader huilde. Nu vecht hij, jager en wolvendoder, opnieuw tegen de tranen. “Ook al kan ik niet vergeven. Ik wens zelfs de daders niet toe dat ze mee moeten maken wat wij doorstaan hebben. Niemand zou dat, waar ook ter wereld, mee moeten maken. Door te overleven, heb ik een tweede leven gekregen. Dat voelt als mijn geluk. Maar tegelijkertijd is het onverteerbaar want waarom ik wel en duizenden anderen niet.” Bosnisch- Servische milities openen vanaf 11 juli de jacht op Sead en zijn lotgenoten. In de bergen, buiten het zicht van de blauwhelmen, bestoken ze de kilometerslange colonne vluchters met artillerie, leggen mijnenvelden aan en lokken mensen door zich in buitgemaakte VN- kledij te steken.
Ramiz Nukic. Foto: Claudia Heinermann
Ramiz Nukic (59) laat zich niet misleiden en overleeft de tocht: “Ik heb al die tijd een kogel bewaard. Voor mezelf. Dat gaf me zekerheid. Voor het geval ik gevangengenomen zou worden. Dan kon ik mezelf van het leven te beroven. Alles liever dan in hun handen vallen en de kans te lopen gemarteld te worden en een langzame pijnlijk dood te sterven. Soms zei ik het onderweg tegen de anderen die een wapen hadden ‘bewaar een kogel voor jezelf.”
Ieder jaar op 11 juli begraven nabestaanden nieuwe doden. Nog lang niet alle slachtoffers zijn gevonden of geïdentificeerd. Foto Claudia Heinermann
Wie de enclave binnen rijdt, ziet links van de weg de voormalige basis van de VN-blauwhelmen. Sinds 2017 is er een permanente tentoonstelling ingericht. Rechts van de weg ligt het Memorial Center en de begraafplaats. Licht glooiend terrein met schier eindeloze rijen witte grafstenen. Ze herinneren aan een inktzwart hoofdstuk uit de recente Europese geschiedenis waarvan een aantal bladzijden telkens opnieuw verkeerd wordt geschreven.
Memorial Center Potocari. Foto: Claudia Heinermann
Deze publicatie in de reeks ‘ Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis’ is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fondsbjp.nl)
Nagedachtenis
Juni 2011. Esad Efendic belt onze gemeenschappelijke vriend Ilijaz Pilav in Sarajevo en bevestigt: Ratko Mladic is per helikopter afgeleverd bij de strafgevangenis in Scheveningen
Esad, kompas en kameraad. De man die zich een leven lang inzette voor de waarheidsvinding, ook als die ongemakkelijk of pijnlijk was. Hij is onrechtvaardig vroeg overleden. Aan hem draag ik dit verhaal op.
Bronnen:
1. ‘Lotsverbondenheid’ Reporter (KRO) 29 januari 2003
4. Gebruik van geweld door NL-personeel bij de uitvoering van VN- operaties in het voormalig Joegoslavië. Uitgave Koninklijke Landmacht IK 2-1393
5. ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/Vpro 29 juni 2015
6. Bosnia Diplomatic Strategy. LR2-ID8_cable_document 9 mei 1995 pag 1
7. Bosnia: Strategic choices. Discussion paper. 17 mei, 1995 pag 3
8. Department of State. The secret history of Dayton, Derek Chollet 1996 pag 5
9. Memorandum for the president. Anthony Lake, 29 mei 1995 pag 1 en 3
10. ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO 29 juni 2015
11. NSC paper: Bosnia Endgame Strategy. Sandy Berger 17 juli 1995
12. ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ Human/VPRO 29 juni 2015
13. Mail Samuel Berger aan collega Hannah Kooy 15 mei 2015 00.59
14. Joris Voorhoeve Radio 1 op 17 december 2015
15. Tweede Kamer. KST.26122, nr 43, 2015, 16 december 2015
16. Srebrenica een ‘veilig’ gebied. Intelligence en de oorlog in Bosnië pag 461
17. Door Clinton Presidential Library vrijgegeven documenten. Samenstelling Hannah Kooy Human/VPRO 2015
18. De val Srebrenica. Luchtsteun en voorkennis in nieuw perspectief. Kernconclusie III pag 203
19. 19) De val Srebrenica. Luchtsteun en voorkennis in nieuw perspectief. Kernconclusie I pag 203
Grafsteen voor Kavanagh geplaatst
Gister is de steen met z’n naam op z’n graf geplaatst. Een bijzonder moment: John Gordon Kavanagh ligt niet meer anoniem begraven.
Donderdag om 18.30 is er een bescheiden plechtigheid met de bewoners van Rha.
Ergens in de toekomst zal dat grootschaliger gebeuren in het bijzijn van de nabestaanden.
Meer weten over Kavanagh: zie: A grave for Kavanagh
25 jaar Srebrenica
De voorbije week is vooral vanuit Nederlands perspectief teruggeblikt op de gebeurtenissen van 25 jaar geleden. Vandaag herdenken overal ter wereld ontheemde overlevenden, nabestaanden en ooggetuigen de genocide. De slachtpartij die Servische milities aanrichtten onder vijftien tot twintigduizend mensen die de enclave ontvluchtten. De Bosnische arts Ilijaz Pilav overleefde. Tien jaar later nodigt hij Dutchbat arts Ger Kremer en mij uit om mee te lopen en te herdenken samen met een paar honderd overlevenden. Met cameraman Ton Vanderplas en geluidsman Mike Dam mocht ik verslag doen van de Mars van de Dood, een tocht door de donkerste bladzijden uit de naoorlogse Europese geschiedenis die de genocide uit 1995 voelbaar en zichtbaar maakte. Bekijk hier: De genocide in Srebrenica: De Mars van de Dood
ps: binnenkort de start van een reeks artikelen onder de noemer : ‘Srebrenica, een verkeerd geschreven geschiedenis’
OVV presenteert onderzoek naar de ramp met de MSC Zoë.
‘Vaarroutes ten noorden van Waddengebied zijn risicovol’, luidt de titel van het rapport dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) vandaag presenteerde: https://www.onderzoeksraad.nl/
Hoe groot het gevaar is bleek begin januari 2019 toen het vrachtschip MSC Zoë op die vaarroute 342 containers verloor die het kwetsbare natuurgebied ernstig en deels onherstelbaar vervuilden. De titel van het OVV- onderzoek bevat derhalve geen nieuws. Maar het rapport trekt ook conclusies die verder reiken en die een aantal eerdere bevindingen uit het Zembla- tweeluik ‘De ramp op het Wad’ van oktober 2019 bevestigen. Zembla reconstrueerde ‘De ramp op het wad’ in oktober 2019 nauwgezet aan de hand van objectieve gegevens over de weersomstandigheden, golfslag, de diepgang van het schip, de ondiepe plekken in de route en gesprekken met bemanningsleden. Op basis van de gegevens uit het Zembla- onderzoek, trokken diverse deskundigen de conclusie dat het schip de zeebodem moet hebben geraakt en mede daardoor lading was verloren. De OVV heeft daar geen bewijs voor gevonden (duikers vonden geen zichtbare schade aan de onderkant van het schip) maar sluit het desondanks niet uit. Zembla over het rapport
Surinaams onderspit
Wie ter hoogte van Berg en Dal een terloopse blik werpt op de Suriname rivier zou de indruk kunnen krijgen dat hij traag stroomt. Wie langer kijkt naar voorbijdrijvende bladeren of boomtakken, ziet dat het gezichtsbedrog betreft en begrijpt waarom witte borden langs de waterkant in rode letters zwemmen hier streng verbieden. Op eigen houtje kajakken is evenmin toegestaan. Het wordt reisgenoot Peter, naar lokale maatstaven resoluut meegedeeld.
Het bruine water is niet bijster transparant en lijkt weinig leven te herbergen. Maar wie dat oppert tegenover de mensen die de oevers bevolken, hoort anders. Brilkaaimannen, piranha’s en talloze eetbare vissen bevinden zich onder het troebele oppervlak en bewegen zich rond de vele zandbanken.
Ver kan de menselijke blik aan weerszijden niet reiken. Belemmerd als hij wordt door muren van vegetatie. Gevarieerd en ongerept.
Kort voor het ochtendgloren hangt een haast mystieke nevel als een beschermlaag boven de soms tientallen meters hoge bomen en tussen het dichte struikgewas.
Wie op de Surinamerivier mag aanschouwen hoe de dageraad zich door de dampen duwt, denkt vanaf dan te weten waar de term ochtendgloren bedacht is. Wanneer het eerste licht water en oevers beroert, ontvouwt louter schoonheid zich in volle glorie.
De stuurman van het houten bootje waarmee we stroomopwaarts varen zet de motor voor even af. Geruisloos bewegen we voort in dezelfde richting, steeds langzamer. De stilte enkel onderbroken door zacht klotsend water, zoemende insecten, geklapwiek van vogels en geluiden vanachter het groen aan de waterkant die wij indringers, niet met zekerheid aan een dier kunnen koppelen.
Menselijke beslommeringen verliezen ter plekke hun relevantie, terzijde geschoven door bewondering die tot niets anders kan leiden dan sprakeloosheid. Onder het aardoppervlak delft Suriname bauxiet, boort naar olie en graaft naar goud. De grootste bovengrondse rijkdom bevindt zich hier. De jungle groeit en geeft zuurstof zo lang ze met rust gelaten wordt. Maar dat gebeurt niet. Onderweg naar Berg en Dal wordt zichtbaar op meerdere plaatsen hout gewonnen; wonden in het landschap. Honderden gevelde woudreuzen, ontdaan van wortels en takken in slagorde naast elkaar. Klaar voor transport naar industrie die ze verwerkt tot duurzame meubels, balken, vloeren met het label ‘tropisch hardhout’. Uitverkoop als gevolg van een voortwoekerende kanker: kapconcessies. Ongeneeslijk want lucratief.
Lang ging hier al het transport over het water. Nu loopt er een tweebaansweg voor de vrachtwagens vol boomstammen van de stuwdam in het Brokopondo meer naar Paramaribo. Om de JFK Highway mogelijk te maken, moesten Marron -en indianendorpen wijken.
Wie op zaterdagavond rond elf uur door het centrum van de hoofdstad rijdt, en casino- dichtheid als teken van welvaart beschouwt, zou kunnen denken dat het er goed gaat. Zeker wanneer je de avond begint in een Thais restaurant in een welvarende wijk van de stad. In de Garden of Eden is het eten voortreffelijk. De tuin, voorzien van metershoog bamboe en Aziatische houtsnijkunst. In het midden een open keuken met Thaise koks, omringd door clientèle. Goedgeklede, welriekende stadsbewoners die in dure auto’s, sommige met chauffeur, arriveren. Op de terugweg slaagt de taxichauffeur er in om, zonder onverhoedse manoeuvres, de vele kuilen in het asfalt te omzeilen. Er lijkt geen vuiltje aan de lucht. “Het is onmogelijk dat Bouta herkozen wordt”, zegt hij als we het presidentieel paleis passeren. Ook de jongeren, zullen hem, weet hij zeker, niet meer kiezen. “Dat is onmogelijk want hij heeft Suriname verkwanseld, zichzelf verrijkt en economisch gaat het alleen maar slechter. Al jaren.” Hij lijkt gelijk te krijgen. Het is twee jaar later, een paar dagen na de verkiezingen. Een derde van de stemmen is geteld, tegenkandidaat Santokhi staat op winst. Hij waarschuwt voor fraude. Het ministerie van Binnenlandse Zaken weigert de officiële uitslag van de verkiezingen bekend te maken.
Ronny Brunswijk van oppositiepartij ABOP zegt te hebben gezien dat de kleinzoon van de president probeerde dozen met stembiljetten te stelen. Z’n opa geeft zich in ieder geval niet gewonnen. Bouterse verlangt een hertelling. Zijn chaos regeert. Wie delft het onderspit? Wie zich herinnert wat er in december 1982 in Fort Zeelandia gebeurde, houdt z’n hart vast.
Achter de schermen: Een graf voor Kavanagh
Twintig jaar na de vuurwerkramp
Vandaag twintig jaar geleden wordt een woonwijk in Enschede weggevaagd. De vuurwerkfabriek die er middenin staat ontploft. 23 doden en zo’n duizend gewonden tot gevolg. Voor KRO Reporter leggen collega Jacco Versluis en ik een paar maanden na de ramp misstanden in de vuurwerksector bloot in ‘Aan Dovemansoren’
We laten zien hoe er gefraudeerd wordt met de classificatie (de zwaarte) van het vuurwerk en hoe de overheidscontrole op de handel en de opslag tekort schiet. De secretaris van de Federatie Vuurwerk Nederland van de branche loopt weg tijdens een interview en neemt ontslag.
Veel, vooral emotionele, terugblikken in kranten en op televisie dezer dagen. Weinig nieuwe feiten. Die komen vooral van Paul van Buitenen . Hij onderzocht de ramp in de voorbije jaren opnieuw. Vurig en als altijd onverzettelijk pleit de voormalige klokkenluider,op basis van zijn bevindingen, al jaren voor een heropening van (met name) het strafrechtelijk onderzoek. Gister publiceerde hij zijn Conclusies Review Vuurwerkramp , een ‘ongewone stap’ erkent hij want: ” Mijn ‘bewijzen’ zijn juridisch gezien nog slechts ‘beweringen’. In enkele gevallen zal een te goeder naam bekendstaand persoon ten onrechte tijdelijk reputatieschade oplopen. Ik trachtte dit jarenlang te vermijden door steeds in beslotenheid om onderzoek te vragen. Nu dat niet is gelukt maakt het grotere belang van openbaarmaking, om waarheidsvinding te forceren, dit noodzakelijk.” Oordeel zelf. Diep gegraven heeft Van Buitenen zeker.
A grave for Kavanagh (international version)
“Dying for freedom isn’t the worse that can happen, being forgotten is. ”
We proudly present the international version of ‘A grave for Kavanagh’. A young Canadian with a mission; liberate Europe from the Nazi’s. John Gordon died at 23 while fighting for our freedom. He was burried anonymously. Never received the honor he deserved.
‘Body not recovered’ an official document stated.
‘Died somewhere in Europe’ was all his family ever heard.
Till now. Because in Rha, a little Dutch village they know how he died. This documentary tells the story about a Canadian war hero and the gathered struggle of family and villagers to give him the honor he deserves in: a grave for Kavanagh
Here you can watch the story.
We hope you will enjoy.
Bart Nijpels & Ton Vanderplas
Produced by:
TinTin & Sting like bee
A final resting place for Toronto’s ‘unknown soldier’ and war hero John Gordon Kavanagh
Het artikel is gebaseerd op de documentaire die Ton Vanderplas en ik maakten voor Omroep Gelderland. Hij is hier te zien:
‘Een graf voor Kavanagh’
In het kader van 75 jaar bevrijding reconstrueert dit verhaal leven en dood van een Canadese luitenant die, ver van huis, stierf voor onze vrijheid maar nooit de eer kreeg die hij verdient.
“Dying for freedom isn’t the worst that could happen. Being forgotten is.”
Het staat geschreven op een gedenksteen voor een groep Canadese militairen. “Sterven voor vrede is niet het ergste dat kan gebeuren. Vergeten worden is erger.” Het monument staat in Rha, een gehucht aan de IJssel tussen Doesburg en Bronckhorst. De bewoners onderhouden het met zorg en eren de jonge mannen die sneuvelden terwijl ze dit deel van Gelderland kwamen bevrijden. Deze documentaire gaat over één van hen: John Gordon Kavanagh uit Toronto.
Hij is achttien als hij in 1940 besluit dat hij tegen de Nazi’s wil vechten. Vijf jaar later op zes april 1945 sterft hij als luitenant van de Queen’s Own Rifles op een boerenakker. ‘Vermoedelijk in de strijd gestorven’ krijgt zijn familie in Canada te horen. ‘Ergens in Europa’, meldt een officieel document. Meer niet.
De bewoners van Rha weten waar zijn resten werden gevonden én waar hij begraven ligt. Een onbekende soldaat op een begraafplaats in Steenderen. Decennialang doen mensen in de omgeving, samen met historici en andere betrokkenen, vergeefs hun best om het te bewijzen.
De nabestaanden in Canada weten van niets. Ze horen nu pas hoe en waar John Gordon 75 jaar geleden om het leven kwam en hoe hij sindsdien, geëerd wordt. Samen met de dorpelingen van Rha hebben ze één wens: een graf. Ter nagedachtenis, een steen met zijn naam erop: Kavanagh. Zodat hij niet vergeten wordt.
Lang aan gewerkt met Ton Vanderplas die behalve de camera ook het leeuwendeel van de research deed.
Hier te bekijken:
De ramp op het Wad: MSC Zoe verloor op twee plekken containers
12/12/’19
Dat concludeert de Onderzoeksraad voor de Veiligheid in een tussentijds rapport dat het in samenwerking met de Duitse Bundesstelle für Seeunfalluntersuchung (BSU) heeft opgesteld. Het eindrapport naar de oorzaak van de ramp wordt volgend voorjaar verwacht. Voor het rapport van de OVV zie:
Tussentijds rapport internationaal onderzoeksteam MSC Zoe
RTVNoord: Onderzoeksraad: MSC Zoe verloor op twee plekken containers
Telegraaf: Onderzoeksraad: MSC Zoe verloor containers op twee plekken
27/11/’19
NOS: Restafval containerramp niet opgeruimd, onrendabel door brandstofkosten
De Gelderlander: Kwart lading van vrachtschip MSC Zoe nog altijd zoek
Rawagede. Voorbij de schaamte
Een paar maanden geleden. Collega programmamaker Jacco Versluis (Human) vertelt over de aflevering die hij voor de serie Medialogica aan het maken is. Er valt een naam uit m’n jeugd, achterbuurman in een Brabants dorp. Hij blijkt de hoofdrolspeler op een inktzwarte bladzijde uit onze geschiedenis.
“Kijk daar komt Tarzan”, zegt m’n vader en wijst voorbij onze achtertuin naar de aangrenzende die er dwars op ligt en door een haag van de onze wordt gescheiden. Tarzan is de bijnaam die hij bedacht heeft voor de achterbuurman. Gevolg van de wijze waarop die zich voortbeweegt. Klein van gestalte loopt hij als een zwaargewicht Sumo- worstelaar, trage pas, de knieën wat naar buiten, de borst vooruit. De vorsende blik van een veldheer die, zeker van de op handen zijnde victorie, een laatste blik op zijn troepen werpt terwijl die in afwachting van zijn bevel in slagorde aan weerszijden van hem staan opgesteld. Fons Wijnen, kolonel in ruste, wandelt, het bovenlijf ontbloot en slechts gehuld in een kakikleurige driekwartsbroek, over zijn kort getrimde gazon in de richting van de heg waarachter hij mijn moeder en haar vriendin Jolande weet, zonnebadend, in bikini.
Midden jaren zeventig. Vanuit de zolderkamer op de bovenste verdieping van ons hoekhuis hebben we goed zicht op de tuinen van het woonblok. De straat waar het pand van Wijnen zich bevindt, markeert qua bouwstijl de grens van nieuwbouwwijk de Kerkakkers. De officier buitendienst woont op stand, vrijstaand, z’n tuin drie keer zo groot als de onze. We zien hoe hij de struiken met twee handen langzaam en geruisloos opzij duwt. “Goedemorgen dames”, klinkt het luid en opgewekt. Moeder en haar vriendin, net doende zich in te smeren, groeten vriendelijk terug. Het is een scene die zich die zomer niet voor het eerst afspeelt. Tarzan sluit het gat in de heg en vervolgt de wandeling over zijn domein. Hij oogt tevreden over de onopgemerkte sluipgang die zojuist aan z’n begroeting voorafging. Hij is militair af maar sommige vaardigheden moeten, zo taxeer ik, welhaast in z’n genen hebben gezeten.
Alphonse Jean Henri Wijnen
Op 7 juni 1912 geboren te Lieze, België net over de grens onder Maastricht. Alphonse Jean Henri, roepnaam Fons, is laatstgeborene in een gezin van tien. Al op z’n zestiende meldt hij zich bij de Landstorm, een vrijwilligersorganisatie van bewapende burgers. Vier jaar later is hij dienstplichtige en vanaf 1935 reserveofficier. In april 1939 treedt hij in actieve dienst in de rang van eerste-luitenant en wordt sectiecommandant van het 37e Grensbataljon in Zuid-Limburg. In de beginjaren van de oorlog zijn hij en zijn vader, reclasseringsambtenaar in de gevangenis van Maastricht, actief in het verzet. Samen helpen ze gestrande geallieerde piloten ontsnappen naar Zwitserland. In 1942 vlucht Fons Wijnen onder meer via België en Frankrijk naar Gibraltar waar hij in dienst treedt van het Britse leger. Of de ‘Engelandvaarder’ later daadwerkelijk tegen de Duitsers vocht, vermelden zijn ‘In memoriam’ en ook andere bronnen niet. Wel dat hij in september 1946, als beroepsofficier naar Nederlands-Indië vliegt waar hij drie jaar dient. Na terugkeer in Nederland wordt Wijnen bataljonscommandant in Oirschot en daarna garnizoenscommandant in Eindhoven tot aan zijn pensionering in 1971.
Een paar jaar later. Het is de periode waarin ik me zoals veel leeftijdgenoten onhandelbaar verzet tegen het ouderlijk gezag, Edgar Allen Poe lees en zwaarmoedig dicht over wat ik denk dat liefde is. Te laat geboren voor flower power, wakkeren Rolling Stones, hasj en nederwiet met inhaaldrift de opstandigheid verder aan. Omstandigheden die het inzicht doen postvatten dat geweld verderfelijk is. Desondanks vertroebelt de pubergeest zodanig dat ik het beschieten van een oud- militair kennelijk geoorloofd vind.
Het is tegen middernacht. Er kan maar één kogeltje tegelijk in het wapen dat dus na ieder schot herladen moet worden. Missen is geen optie. Ik richt de buks nauwkeurig, meters hoger dan waar het doelwit zich bevindt. Na een half jaar weet ik precies hoe het moet. Het kogeltje maakt een neerwaartse bocht om met een, ook voor mij hoorbare tik, het slaapkamerraam van het echtpaar Wijnen te raken. Op mijn jongenskamer is het donker achter me zodat ik onzichtbaar ben. Voor de zekerheid doe ik een stap achteruit en wacht verscholen tussen de kamerplanten op de vensterbank tot Fons Wijnen voor de zoveelste keer het gordijn opzij zal schuiven en het donker in zal turen. Vergeefs op zoek naar de dader. Maar er gebeurt niets. Er brandt geen licht. Misschien zijn ze niet thuis.
Een paar dagen later. De schoolresultaten blijven achter. Dagelijks huisarrest vanaf einde schooltijd is het gevolg. In ieder geval tot een volgend rapport waarin vooruitgang in verbeterde cijfers vast zal moeten liggen. Zodra ik de keukendeur opendoe, vuurt moeder met venijn een vraag op me af: “Heb jij een buks?” Ik ontken even hartstochtelijk als kansloos. Ma vertelt hoe mevrouw Wijnen die ochtend geflankeerd door twee politieagenten aan de voordeur stond met in haar tot een kom gevouwen handen enkele honderden kogeltjes. Die avond krijg ik een pak slaag van vader die m’n buks demonteert en in een afgesloten bureaula opbergt. Een week of wat later vind ik het sleuteltje, haal hem eruit, schiet nog één keer op het raam van Wijnen en verkoop de buks aan een vriendje. Geen gedragingen om trots op te zijn. Integendeel. In retrospectief krijg ik het schaamrood nog altijd op de kaken als ik denk aan de manier waarop ik het echtpaar Wijnen geterroriseerd heb.
Eind september. Collega Jacco Versluis vertelt dat hij werkt aan een aflevering voor Medialogica. Titel: ‘Rawagede, beeldvorming rond een massamoord’. We praten een tijdje over de periode 1945-1949, als kolonisator Nederland het Indonesische streven naar onafhankelijkheid probeert de kop in te drukken. Er komen zo’n 100 duizend Indonesiërs en bijna vijfduizend Nederlandse militairen bij om het leven.
De moordpartij bij Rawagede, West-Java, speelt zich af op 9 december 1947. Nederlandse militairen zijn op zoek naar vrijheidsstrijder Lukas Kustario. Ze vermoeden dat hij zich in het dorp ophoudt en omsingelen het. Wanneer ze hem niet vinden, richten ze een bloedbad aan. In 1969 vermeldt historicus Cees Fasseur, destijds ambtenaar op het ministerie van Justitie, het in zijn ‘Excessennota’ (zogenoemd omdat toenmalig premier De Jong niet wilde dat er van oorlogsmisdaden werd gesproken). In totaal zouden er bij de aanval 150 Indonesiërs zijn omgekomen, het merendeel tijdens vuurgevechten. De Nederlanders zouden ‘ongeveer twintig’ mannen geëxecuteerd hebben.
Still uit: ‘Rawagede, beeldvorming rond een massamoord’ (Medialogica, HUMAN)
In 1995 ontstaat twijfel over de juistheid van dat aantal. Nederland geeft een VN- rapport vrij waaruit blijkt dat de Indonesiërs de Nederlandse militairen al in 1947 van massamoord beschuldigen. De Nederlanders blijken vier executies te hebben toe gegeven. Het VN- onderzoeksteam omschrijft de actie in Rawagede als ‘opzettelijk en meedogenloos’.
In oktober 2008 citeert de Groene Amsterdammer uit document 1304, afkomstig uit het archief van de procureur- generaal van het Hooggerechtshof Nederlands- Indië. Het stuk is door historicus Harm Scholtens, in het kader van zijn doctoraalscriptie over Rawagede, boven water getild. In ‘1304’ komt de majoor die de aanval op Rawagede leidde aan het woord. Volgens hem werd ‘acht a negen maal een troep van ongeveer twaalf man ter plaatse geëxecuteerd’. Later ten noorden van het dorp ‘nog een groepje van zeven a tien personen’. In ‘Rawagede, beeldvorming rond een massamoord’ tonen de makers een bericht uit de Volkskrant van twee weken na de massamoord. Het laat zien hoe anders het perspectief was: ‘Nederlanders braken terreur van republikeinse benden. 150 terroristen gedood’
In september 2016 publiceert de Zwitsers- Nederlandse historicus Rémy Limpach zijn studie ‘De brandende Kampongs van generaal Spoor’. Zijn conclusie : ‘Nederlandse militairen trokken tot hun vertrek in 1949 een spoor van brandende kampongs en stapels lijken door de Indonesische archipel‘. Ze hebben, noteert Limpach, ‘op grote schaal’ en ‘buiten onmiddellijke gevechtsacties om’ gedood en mishandeld. Uit de documentaire Van Jacco Versluis en Maud van der Reijt blijkt dat het ministerie van Defensie, uit angst voor imagoschade, invloed uitoefende op de presentatie van het boek. Eind dat jaar kondigde premier Rutte alsnog een wetenschappelijk onderzoek aan naar het geweldsgebruik in toenmalig Nederlands- Indië. Het wordt naar verwachting in 2021 afgerond.
Generaal Spoor (still uit: ‘Rawagede, beeldvorming rond een massamoord’, Medialogica, HUMAN)
De majoor die verantwoordelijke is voor het bloedbad in Rawagede is nooit vervolgd. Het zou volgens generaal Spoor, de hoogste Nederlandse militair in Indonesië ‘onherroepelijk’ tot een veroordeling hebben geleid maar wordt ‘niet opportuun’ geacht. De man gaat vrijuit en wordt voor zijn pensionering nog benoemd tot Officier in de Orde van Oranje- Nassau met de Zwaarden. Fons Wijnen, overlijdt in 2001. In Leende. Terwijl collega Versluis vertelt, dringt de werkelijkheid over Tarzan door. Het zorgt er met terugwerkende kracht voor dat de puber die hem beschoot, de schaamte voorbij is.
‘Rawagede, beeldvorming rond een massamoord’, zondag 17 november 21.15, NPO
Bronnen:
Het verborgen front. Geschiedenis van de georganiseerde illegaliteit in de provincie Limburg tijdens de Tweede Wereldoorlog- Dr. A.P.M. Cammaert, 1994 Eisma B.V., Leeuwarden/Mechelen.
De Nederlandse politieke verantwoordelijkheid en oorlogsmisdaden in Indonesië 1945- 2016. Bachelorscriptie Marjolien van Pagee . 29 augustus 2016 Universiteit Leiden. Begeleider Gert Oostindie
Nieuw bewijs voor Nederlandse massaexecutie Rawagede- persbericht Groene Amsterdammer 8 oktober 2008
De Excessennota moet opnieuw- Joeri Boom. De Groene Amsterdammer, 5 december 2008
United Nations, Report of the Rawagedeh observation team (1948) documentnummer: S/AC.10/85.
René Limpach – De brandende kampongs van generaal Spoor.
Achter de schermen: De ramp op het Wad
Onderzoeksraad voor Veiligheid waarschuwt voor Zuidelijke vaarroute boven de Wadden
Een week na De ramp op het Wad deel II. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid (OVV) komt tot dezelfde bevindingen als Zembla. Op basis daarvan waarschuwt de OVV het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de kustwacht én reders voor het gebruik van de zuidelijke vaarroute boven de wadden. Schepen met afmetingen zoals de MSC Zoe lopen het risico om onder bepaalde omstandigheden de zeebodem te raken. De OVV komt pas begin volgend jaar met een rapport en spreekt in het bericht dan ook van een ’tussentijdse’ waarschuwing. Lees hier de brief:
minister_ienw_tussentijdse_waarschuwing
…en hier het originele bericht van de OVV onder ‘update’:
OVV waarschuwt voor zuidelijke vaarroute
In de media:
31/10/’19
Nu.nl: OVV waarschuwt grote schepen bij Waddeneilanden na ongeval MSC Zoe
NOS: Onderzoeksraad waarschuwt voor ondiep water bij Waddenkust
AD: Onderzoeksraad waarschuwt voor ondiepe vaarroute bij Wadden
RTL: OVV waarschuwt grote schepen: vaarroute boven Wadden gevaarlijk bij slecht weer
Telegraaf: OVV: gevaar voor grote schepen bij Waddenkust
Parool: OVV: gevaar voor grote schepen bij Waddenkust
RTV Noord: Onderzoeksraad waarschuwt voor vaarroute langs Waddenkust
NRC: Onderzoeksraad: gevaar voor grote zeeschepen bij Waddenkust
Zembla: Onderzoeksraad waarschuwt grote schepen voor ondiepe vaarroute nabij Waddenkust
Trouw: De route van rampschip MSC Zoe is een gevaarlijke
HvN: Waarschuwing: vaarroute boven Wadden kan gevaarlijk zijn voor zeer grote schepen
Podcast over de ramp op het Wad
Kan zelf maar moeilijk naar mezelf luisteren maar gelukkig is collega Marco de Lange er ook nog en heeft Lilit Matirosova zich stevig in de materie verdiept waardoor ze goede vragen stelt…
Luister hier naar:
Achter de schermen: Rudi Lubbers en het gevecht van z’n leven
De ramp op het Wad deel II. Zembla
‘MSC Zoe raakte boven de Wadden de zeebodem’
‘MSC Zoe raakte boven de Wadden de zeebodem’
In het nieuws:
12/12/’19
Tussentijds rapport internationaal onderzoeksteam MSC Zoe
RTVNoord: Onderzoeksraad: MSC Zoe verloor op twee plekken containers
Telegraaf: Onderzoeksraad: MSC Zoe verloor containers op twee plekken
27/11/’19
NOS: Restafval containerramp niet opgeruimd, onrendabel door brandstofkosten
De Gelderlander: Kwart lading van vrachtschip MSC Zoe nog altijd zoek
24/10/’19
Leeuwarder Courant: ‘MSC Zoe raakte boven de Wadden de zeebodem’‘
Noordhollands Dagblad: Deskundigen in programma Zembla:’Containerschip MSC Zoe raakte de zeebodem boven de Wadden’
NPO Radio 1: MSC Zoe schampte zeebodem vlak voor verliezen honderden containers
RTV Noord: ‘Onveilige vaarroute oorzaak van containerramp MSC Zoe’
Omrop Fryslan: Zembla: “MSC Zoe raakte zeebodem; bemanningsleden vreesden voor hun leven”
DvhN: ‘MSC Zoe raakte boven de Wadden de zeebodem’
Franeker Courant ‘MSC Zoe raakte boven de Wadden de zeebodem
Zembla podcast over de ramp op het Wad
Promo Ramp op het Wad II
Bekijk hier de promo van Ramp op het Wad deel II
MSC kiest sinds ongeluk Zoe voor andere route boven Wadden
Rederij MSC kiest sinds het ongeluk met het containerschip MSC Zoe voor een andere route richting Duitse havens. Dat ontdekte ZEMBLA. Een woordvoerder van de rederij laat weten dat ze de keuze maken ’ondanks dat we de zuidelijke route veilig achten.’
Lees hier verder:
MSC kiest sinds ongeluk Zoe voor andere route boven Wadden
In de media:
11/10/’19:
Omrop Fryslân: Reder MSC kiest voor andere route boven het Wad
Leeuwarder Courant: Rederij MSC vaart sinds ongeluk Zoe een noordelijkere route boven de Wadden
De ramp op het Wad deel I. Zembla
Bekijk de uitzending:
Containerschip MSC Zoë had defecten. Onderzoek naar ramp mogelijk belemmerd.
Voor het inspectierapport en nieuwsupdates zie:
MSC Zoe had mankement aan zwarte doos
Tientallen vissers, bergers, vissers en vrijwilligers stuurden ons foto’s en filmpjes van wat ze vonden en meemaakten
Bekijk hier welke rotzooi waar op het wad gevonden wordt
In het nieuws:
10/10/’19:
AD: ‘Mankement aan zwarte doos containerschip MSC Zoe, onderzoek naar ramp mogelijk gefrustreerd’
RTV Noord: Zwarte doos MSC Zoë had mankement
Omrop Fryslân: Zembla: ‘Black box’ kontenerrampskip MSC Zoe stikken
LC: Mankement aan zwarte doos MSC Zoë: blijft toedracht onduidelijk?
Volkskrant: Zembla: Containerschip dat lading verloor bij Wadden had defecte zwarte doos
Noordhollands Dagblad: Defect aan zwarte doos van containerschip MSC Zoe
RTV Noord: Waddenvereniging over kapotte zwarte doos MSC Zoe: ‘Wij zijn flabbergasted’
Harlingen boeit: Goed onderzoek ramp MSC Zoe geblokkeerd?
‘Onderzoek ramp containerschip MSC Zoe mogelijk in gevaar door defecte zwarte doos’
Schuttevaer: Zembla: Defect aan zwarte doos containerschip MSC Zoe
Telegraaf: Defect aan zwarte doos containerschip MSC Zoe
Nieuws.nl: ‘Onderzoek ramp MSC Zoe mogelijk in gevaar’
NOS: ‘Zwarte doos van schip dat containers verloor bij Wadden was defect’
11/10/’19
NRC recensie: De apocalyps levert de betere tv op
17/10/’19
RTV Noord: Bemanning MSC Zoe kreeg te weinig rust volgens Duitse havenautoriteiten
In Zembla: De ramp op het Wad (1)
Promo De ramp op het wad deel 1 Zembla
Begin januari verliest het vrachtschip de MSC Zoë boven de Waddeneilanden 342 zeecontainers.
Niet eerder werd het kwetsbare natuurgebied zo hard getroffen.
Hoe kon de MSC Zoë zoveel lading verliezen? Waarom vaart één van de grootste containerschepen ter wereld zo dicht
langs Unesco Werelderfgoed? Wat ging er mis aan boord? Zembla onderzoekt de oorzaak en de gevolgen van:
De ramp op het Wad.
Bekijk ook het MSC Zoë dossier van Zembla:
En de interactieve kaart:
Interactieve kaart bij de Ramp op het Wad
‘De klinische precisie’ van Bette Dam
Met verhoogde hartslag stop ik schoon ondergoed en ’n tandenborstel in een tas. Het is eind juni. Zojuist heeft een collega me telefonisch gewaarschuwd. Ik ben in staat van beschuldiging gesteld en moet me volgens hem voorbereiden op voorgeleiding bij het Internationale Strafhof. In mijn smartphone zoek ik het nummer van advocaat Geert Jan Knoops. Ik plaats het nummer van de strafrechtgeleerde onder een zogenoemde sneltoets want detentie dreigt.
De aanklacht liegt er niet om. Ik heb me schuldig gemaakt aan het ‘aanjagen van een oorlog’. En niet alleen ik maar ‘de beeldbepalende media’. Dat betoogt althans auteur, journalist, terreur -én Afghanistandeskundige Bette Dam in journalistenvakblad Villamedia.
Bette Dam: waarom media maar monsters blijven maken
Ze baseert zich op de research die ze verrichtte voor haar boek ‘Op zoek naar de vijand’. Op de achterflap noteert uitgever de Bezige Bij dat ze ‘met klinische precisie’ te werk is gegaan. Wanneer deze nauwkeurigheid de norm was in operatiekamers, zouden de meeste gewonden tijdens de behandeling door Ger Kremer, de kolonel- chirurg die we in Uruzgan filmden, een pijnlijke dood zijn gestorven. Dam neemt een loopje met de feiten en hanteert normen die ze zelf aan haar laars lapt. Na het lezen van haar ‘essay’ en wat (zelf) onderzoek kan ik geen andere conclusie trekken.
ISAF patrouille, Uruzgan
“Ik ben ontzettend voorzichtig met jou want ik vertrouw je niet. Ik weet niet in welke blackhole deze quotes gaan verdwijnen. Dat snap je hopelijk wel na deze exercitie.”
Het telefoongesprek is amper twee minuten onderweg als het voor het eerst ontspoort. Bette Dam is op haar hoede. Ik bel haar in het kader van wederhoor en heb haar net gevraagd waarom zij mij op haar beurt niet in de gelegenheid heeft gesteld om te reageren voor ze haar bevindingen over mijn werkwijze publiceerde.
“Je wilt mijn standpunt niet snappen. Vanaf het begin niet. En nu begin je me in een hoek te zetten”, meent ze. Lees in Villamedia waarom.
Villamedia: Bart Nijpels reageert op essay Bette Dam
Een Italiaanse groet aan Zembla
Op weg naar de carpoolplaats waar ik met cameraman Ton Vanderplas heb afgesproken. We gaan vandaag op pad voor het Zembla tweeluik over ‘De ramp op het wad’.
Voor me rijdt een vrachtwagen die een container vervoert. De kleur herken ik inmiddels, het is er eentje van, MSC, de Mediteranean Shipping Company, eigenaar van de Zoë. Begin januari verloor dat schip boven de Wadden zo’n 350 van dit soort containers. Een deel van de inhoud spoelde aan op de Noordzeekust en de op de eilanden.
Wie naar het afval kijkt dat de zee over de stranden uitbraakt, staart in de wijd opengesperde en goedgevulde bek van onze consumptiemaatschappij. Veel van wat collega Marco de Lange en ik tot nu toe hebben geleerd over het ‘dossier Zoë ‘ passeert in gedachten voorbij in de tien minuten dat ik noodgedwongen aan kijk tegen de achterkant van de stalen bak voor me. Mooi begin van een filmdag. Toeval?
Later die dag filmen we een interview op een havenkade. De spreker is kritisch over het containertransport.
Tijdens het gesprek vaart een schip de Maasvlakte op. Rederij: MSC. Timing? Ach, onze paden zullen zich de komende periode tijdens ons onderzoek nog wel vaker kruisen, stellen we relativerend vast.
De Oude Zee
De Oude Zee is heen gegaan
Stranden ogen verlaten
Op duinen drommen mensen samen
Terwijl ze troosten, praten
De Oude Zee is heen gegaan
De branding fluistert ‘amen’
De Noorderzon is veel te laat
Donkere wolken pakken samen
De Oude Zee is heen gegaan
Z’n water trekt zich terug
In de haven blijft ‘t schip voor anker
Het valt al droog onder de brug
De Oude Zee is heen gegaan
Het vuurtorenlicht gedoofd
De jutter die vroeg huiswaarts gaat
Niet in z’n terugkeer gelooft
De Oude Zee is heen gegaan
De wereldkaart verandert
Zelfs de loop van de rivier
Die hier door Limburg meandert
De Oude Zee is heen gegaan
Het kompas heeft zich vergist
Er liggen vissen op het droge
Waar water was hangt mist
De Oude Zee is heen gegaan.
De golven zijn van slag
Z’n water was al langer troebel
Ruim voor z’n laatste dag
De Oude Zee is heen gegaan
De horizon voorbij
De eb reikt tot de einder nu
Hier eindigt zijn getij
De Oude Zee is heen gegaan
Het zoute water weg
Het zoet van de herinnering
Wie ‘t niet heugt heeft pech
De Oude Zee is heen gegaan.
Wat blijft is thans zijn faam
De Oude Zee is heen gegaan
Nieuw water draagt zijn naam.
Thorn, 4 juli 2019
Open brief aan minister Arie Slob
Thank God it’s Friday.
Open brief aan de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media.
Waarde Arie Slob,
Nee, ik benijd u niet. Je zult de Publieke Omroep maar in je portefeuille hebben. Medelijden heb ik dan weer niet met u want u had immers ook ‘nee’ tegen deze baan kunnen zeggen. Mijn compassie reserveer ik, sinds gister, voor de journalisten, programmamakers én het publiek.
Als de plannen die gister ‘uitlekten’ daadwerkelijk de uwe zijn dan vormen ze een halfslachtig compromis dat de positie van de NPO verder uitholt en verzwakt. Een conclusie, die denk ik door de meerderheid van mijn omroepcollega’s gedeeld wordt. Een stem die zelden wordt gehoord of pas als het kalf al lang verdronken is. Nu ook, zo lijkt het. De door de NVJ op touw gezette steunoproep is, vrees ik, dan ook vooral een achterhoedegevecht.
Wij makers zien al decennia met lede ogen aan hoe de positie van onze omroep wordt ondermijnd door nieuws en discussies over topsalarissen en onthullingen over geschnabbel en brievenbusfirma’s. Steeds opnieuw munitie voor politieke partijen, en anderen, die de NPO vijandig gezind zijn. Ze bedienen zich van ééndimensionale retoriek om het, in hun ogen ‘linkse omroepbolwerk’, te slopen. En ze hebben de wind stevig in de rug. Teksten over de ‘graaiers uit het Gooi’ die ‘deel uitmaken van het establishment’ en ‘nepnieuws verspreiden’, gaan erin als koek. In dat klimaat is het electoraal natuurlijk niet aanlokkelijk om je als voorvechter van de Publieke Omroep te profileren. Toch hoop ik u daar alsnog toe te verleiden.
De treurnis is dat het verwoestende imago wordt bepaald door een beperkt aantal feiten en een handjevol mensen. In werkelijkheid wordt Hilversum bevolkt door hardwerkende, programmamakers die modaal tot slecht betaald hun werk doen op basis van, als ze geluk hebben, een jaarcontract. Vaste dienstverbanden zijn schaars omdat omroepen, onder druk van de slinkende budgetten, kiezen voor flexibiliteit in een zo klein mogelijke organisatie. De stem van de werkvloer verstomt. Mensen met een zwakke arbeidsrechtelijke positie zijn nu eenmaal minder genegen barricades te bestormen. En gelijk hebben ze.
Ik respecteer uw geloofsovertuiging zoals die van ieder ander. Het is dus niet mijn intentie om u, met een gemakzuchtige kwinkslag, te beledigen terwijl ik u deelgenoot maak van wat mij vanochtend, kort na het ontwaken, door het hoofd schoot: ‘Thank God it’s Friday’ dacht ik want wie weet onderschat ik u. Nadat ik de de filmposter met Donna Summer met moeite uit m’n gedachten had gebannen, fantaseerde ik verder. Wat nou als die uitgelekte plannen van gister niet meer dan een hersenspinsel waren van een populistisch stemmende ambtenaar die, net als Wilders en Baudet, het rode Hilversumse bolwerk de mond wil snoeren. Of door een collega die ontvankelijk was voor de geslaagde lobby van onze commerciële concurrenten? Zo kán het gegaan zijn bedacht ik, inmiddels onder weldadig warme waterstralen. Het is pas vrijdag. Maandag is het Pinksteren, ook in Den Haag een vrije dag. U presenteert uw plannen officieel pas volgende week. Wat als u er dit weekend nog aan schrijft? Wellicht hebben de actie van de NVJ, hier en daar een boze krantencolumn, wat verontruste gesprekken aan talkshowtafels en een brief als deze dan toch nog zin, fantaseerde ik.
Waarschijnlijk schrapt u dan, in ieder geval voorlopig, het onzalige voornemen om de reclame tot in de avond te bannen. In de huidige structuur is dat, en dat realiseert u zich natuurlijk ook, dodelijk. U haalt immers (opnieuw) miljoenen weg en compenseert die nergens. De zoveelste bezuinigingsronde. Het zou onvermijdelijk tot kaalslag leiden. Informatieve, culturele en journalistieke programma’s zullen opnieuw als eerste sneuvelen want in de avonduren zal zoveel mogelijk reclametijd verkocht moeten worden om de verloren daginkomsten terug te verdienen. Adverteerders willen een zo groot mogelijk bereik dus de netmanagers, verantwoordelijk voor de programmering, kunnen weinig anders dan inzetten op zo hoog mogelijke kijkcijfers. Na acht uur zal het marktdenken de zenders met hernieuwde kracht gaan domineren. Oud collega Ton F.van Dijk verwacht dat we moeten gaan wennen aan avondnieuws dat vijf minuten later begint. Ik gok erop we voortaan zelfs naar het ‘Kwart Over Acht Journaal’ zullen kijken want voorafgegaan door een ferm blok STER- zendtijd. Natuurlijk wil een minister van een partij die de redelijkheid doorgaans hoog in het vaandel heeft dat niet, dacht ik, terwijl ik er onbewust toch op anticipeerde door me, minder kwistig dan anders, in te zepen. Ook ik moet immers bezuinigen.
In uw vermeende plannen overleven WNL en HUMAN, dat is mooi en beide organisaties oprecht en van harte gegund. Maar beste bewindsman, u kunt denk ik, niet volhouden dat het genoeg is om – zoals het in Haags jargon heet- ‘invulling te geven’ aan de toezegging uit het regeerakkoord. Dat rept – door u ondertekend- op pagina 29 van ‘ruimte voor onafhankelijke onderzoeksjournalistiek en een stevige publieke omroep’. Het citaat stond me tijdens het ijskoud afdouchen – naar verluidt goed om de bloeddruk te reduceren- glashelder voor de geest.
Als u staat voor die passage dan taxeer ik dat u niet herinnerd wilt worden als ‘de minister die een deel van de omroepreclame schrapte‘. Nee, dan streeft u naar een politiek wapenfeit dat het vermelden waard is. Dus waarde bewindsman, wees moedig en maak uw handtekening waar. Schrijf waar die integrale lange termijnvisie waar Hilversum al zo lang naar snakt. Definieer het belang, de rol, positie, structuur en (daarna) financiering van de Publieke Omroep. En lek uw vergezicht niet maar presenteer het met trots zodat ook Hilversumse programmamakers u er kritisch over kunnen ondervragen.
Bart Nijpels,
Journalist, programmamaker
Help Zembla met het onderzoek naar de containerramp.
Begin 2019 liggen stranden, dijken en zandplaten in het Waddengebied bezaaid met containers en aangespoelde spullen, afkomstig van de MSC Zoë, één van de grootste vrachtschepen ter wereld.
Containers van de MSC Zoë in de Waddenzee (foto Kustwacht)
Vrijwilligers, vissers, bergers, eilandbewoners en het leger verzamelen meubels, schoenen, gloeilampen, kinderspeelgoed, auto-onderdelen, batterijen, matrassen, piepschuim, printplaten, zeeppompjes, koelkasten en zakken gif. Winterkou bemoeilijkt de opruimacties, later doen herfststormen hetzelfde. Vanaf medio april, liggen de bergingswerkzaamheden, om het broedseizoen niet te verstoren, zo goed als stil. Volgens optimistische schattingen zou twee derde van het afval zijn opgeruimd. De rest ligt verspreid in zee. Vooral bij Noordoostenwind spoelt nog steeds nieuwe troep aan op zandplaten, stranden en dijken. En dan hebben we het nog niet over de miljoenen plastickorrels.
Zembla, de journalistieke televisierubriek van de VARA doet onderzoek naar de (mogelijke) oorzaken én de gevolgen van de ramp en werkt aan een tweedelige uitzending. De makers vragen jou om hulp.
De MSC Zoë na het verlies van 342 containers (foto Kustwacht)
Was je op het Wad of in de buurt? Heb je toen óf recent foto’s of filmpjes gemaakt van de rotzooi, de ravage, de opruimacties? Stuur ze op met behulp van wetransfer.com (het wijst zichzelf). Vermeld, voor zover mogelijk, locatie en tijdstip van je opnamen. Help zodat we de omvang van deze ramp kunnen te laten zien. Iets bijzonders meegemaakt of vastgelegd? Word je geconfronteerd met de gevolgen? Wil je wat kwijt over wat er gebeurd is? ( dat kan ook vertrouwelijk) Schrijf het op en mail de makers op: b.nijpels@stinglikeabee.nl of: marco.de.lange@bnnvara.nl
Meer informatie over de ramp vind je onder meer op de website van de Waddenvereniging:
https://www.waddenvereniging.nl/
De officiële bergingswerkzaamheden onder regie van rederij MSC en Rijkswaterstaat zijn ’tijdelijk’ stopgezet of onderbroken. Vrijwilligers en organisaties gaan door met opruimen:
http://www.doeeenswad.nl/tochten/doe-eens-wad/
Ontroerde Rudi Lubbers op ‘vriendendag’ Andere Tijden Sport
Opnieuw een memorabele vriendendag van Andere Tijden Sport met sporticonen als Vera Pauw, Sjaak Swart, Jo de Roo, Bettine Vriesekoop en Lucia Rijker. In het Olympisch Stadion terug én vooruit blikken op uitzendingen. Onder meer op die Ton Vanderplas, Wiep Idzenga en ik mochten maken. Rudi Lubbers blikt – terzijde gestaan door zoon Marco- ontroerd terug.
Rudi Lubbers in het Olympisch stadion
Borsalino (2)
Af en toe legt de schoonheid of zeggingskracht van een artikel, column, foto, reportage, speech, schilderij, voorstelling, documentaire of beeldhouwwerk je het zwijgen op. Wanneer zich dat voordoet, schiet het compliment ‘chapeau’ te kort. Er is meer nodig om het enthousiasme uit te drukken, een overtreffende trap. Ik heb hem gevonden: de Borsalino, sinds 1857 de onbetwiste hoed der hoeden.
De eerste Borsalino van dit jaar, een chapeau van formaat, zet ik op de hoofden van Frederick Mansell en Laurens Samsom voor ‘Stad van twee lentes’. Wat een film. Voorlopig hoogtepunt in het oeuvre van het duo dat al meer fraais maakte zoals bijvoorbeeld Team Gaza, een portret van vier Palestijnse voetballers.
‘Stad van twee lentes’ volgt de elfjarige Ala en haar vader die terugkeren naar huis. Althans wat er van over is. Het staat in Mosul, voormalige hoofdstad van het kalifaat. Vader en dochter vluchtten voor IS maar nu de oorlog bijna voorbij is willen ze, net als veel anderen terug. De camera is zelden meer dan een paar meter van de hoofdpersonen verwijderd. Ook bij de Lise Grande, hoofd Humanitaire Missies van de VN, warmhartige doordouwer uit Texas en Jan Wagtmans de Nederlandse ambassadeur die zich, net als Grande inzet voor wederopbouw om zo de terugkeer naar Mosul voor de vluchtelingen mogelijk te maken.
Op de huid van hun hoofdpersonen zitten Mansell en Samsom in een rauwe registratie die zonder commentaar voorbij trekt. De kijker wordt meegezogen in ongepolijste post oorlog poëzie. Ala wandelt met haar vader, hand in hand in het decor van stedelijke ruïnes waar de echo klinkt van de gruwelen die er plaatsvonden. De ontroering zit in iedere scene met het stel en bereikt z’n climax wanneer ze een handvol samen gekochte planten posteren in het puin bij hun huis terwijl Ala lacht omdat ze haar droom verwezenlijkt: een tuin.
‘Stad van twee lentes’ is hier op NPO start te zien
Onzekere Tijden
Van deze dode vooral slechts…
Bokslegende Rudi Lubbers terug in Nederland
(foto: NOS)
In de nacht van vrijdag op zaterdag landen Rudi Lubbers en z’n zoon Marco kort na middernacht op Schiphol na een rechtstreekse vlucht uit Sofia. Rudi heeft die middag op de Nederlandse ambassade een noodpaspoort gekregen om de reis naar z’n vaderland mogelijk te maken. Net voor de landing heeft hij, voor het eerst in jaren, Amsterdam vanuit de lucht gezien. Het heeft de oud- bokser ontroerd. Hij heeft z’n zieke partner in Bulgarije moeten achterlaten. Ze zal hem zodra het medisch verantwoord is, volgen. Vader en zoon zijn, na de uitzending van Andere Tijden Sport, in een maalstroom terecht gekomen: duizenden reacties van ontroerde kijkers, een crowdfundactie, tientallen hulpaanbiedingen en iedere dag kranten -en televisiejournalisten uit binnen en buitenland die zo veel mogelijk willen vastleggen. Rudi is dankbaar voor alle steun en aandacht maar ook wat verward en uitgeput. Vader en zoon hopen dat het, wanneer ze zo in de gereedstaande taxi stappen, voorbij is met de drukte. Ze hebben alleen handbagage en hoeven niet met de andere passagiers door de aankomsthal. Dalijk verdwijnen ze, de anonimiteit in naar een geheime plek. Ze snakken naar rust en stilte. Het geblindeerde busje staat klaar op een plek die is stilgehouden. Tien meter voor de schuifdeur naar buiten geeft het duo nog twee interviews. Eén is met Kees Jongkind want die is van de NOS én Andere Tijden Sport dus da’s logisch
Bekijk het interview hier:
0902 Rudi Lubbers: ‘Vreemd gevoel maar ik ben gelukkig’
In de media:
0403 Algemeen Dagblad: Rudi Lubbers’ vrouw is dementerend: ‘Ik zal altijd voor haar zorgen’
1302 Trouw: column van filosoof Welmoed Vlieger: Wie is uiteindelijk geen verloren zoon?
0902:
HVNL: ‘Ik ga liefdevolle dagen tegemoet’
Nu.nl: Rudi Lubbers teruggekeerd in Nederland
OB: Rini Wagtmans blij met terugkeer Rudi Lubbers
NHnieuws:Oud- bokser Rudi Lubbers terug in Nederland
Shownieus: ‘Rudi Lubbers wil vooral rust’
Oud- bokser Rudi Lubbers wereldnieuws
Internationaal persbureau Reuters bericht over oud- bokser Rudi Lubbers in Bulgarije
Hoe Rudi Lubbers wereldnieuws werd
The Sad Case Of Rudi Lubbers: The Man Who Went The Distance With “The Greatest” Dat schrijft East side boxing uit Canada
East Side Boxing on Rudi Lubbers
Voormalig topbokser Rudi Lubbers komt terug naar Nederland
Dat bericht de NOS op basis van mededelingen van oud- wielrenner Rini Wagtmans die de hulpactie voor de oud- bokser coördineert.
NOS: Lubbers komt terug naar Nederland
Tegenover Stinglikeabee liet zoon Marco Lubbers vanuit Bulgarije weten dat zijn vader het goed maakt maar wel wat beduusd is door alle ontwikkelingen en drukte om hem heen. “We hebben net zelfs persbureau Reuters te woord gestaan. De uitzending van Andere Tijden Sport heeft iets ongelooflijks in werking gezet. Langzaam dringt het besef door dat het allemaal net op tijd is geweest. ”
Marco en z’n vader zijn nog altijd overdonderd en dankbaar. “Al die mensen die zulke mooie, liefdevolle berichten en geld sturen via HelpRudiLubbers@gmail.com Het is ongelooflijk. Ook de mensen die zich hier in Bulgarije voor hem inzetten en hebben geholpen om hem uit deze situatie te redden. Het is echt fantastisch. Vanaf nu is het voor mijn vader het allerbelangrijkste dat hij tot rust kan komen. Want dit is het moment om zijn leven weer in eigen hand te nemen en het verleden los te laten. ”
In de media:
0802 Volkskrant Het verhaal van Rini en Rudi: de ex-wielrenner die de oud- bokser redde
0302 Trouw Lubbers wil met noodpaspoort naar Nederland
0302 Tubantia Rudi Lubbers: Ik ben zielsblij met alle hulp van de mensen
Voormalig topbokser Rudi Lubbers en zoon herenigd
Voormalig topbokser Rudi Lubbers herenigd met zoon in Bulgarije
In de media:
0202 De Telegraaf. Rudi Lubbers: ‘Het is een hele opoffering geweest’
0102 Oud-bokser Rudi Lubbers bloeit op nu zijn zoon bij hem is
0102 NRC: Onderdak voor een zwervend bokskampioen
0102 Zoon Rudi Lubbers bij zijn vader, Rud’s vrouw naar ziekenhuis
0102 Noordhollands dagblad: Helft streefbedrag voor Rudi Lubbers binnen
Hulpactie voor Rudi Lubbers krijgt vervolg
Hulpactie voor Rudi Lubbers krijgt vervolg
Lancering crowdfunding voor oud-bokser in nood
31 januari 2019 – Sinds de uitzending van Andere Tijden Sport van zondag ‘Rudi Lubbers en het gevecht van z’n leven’ hebben al meer dan 1300 mensen via HelpRudiLubbers@gmail.com hulp aangeboden. Oud- wielrenner Rini Wagtmans coördineert de actie: “Zoveel hartverwarmende reacties, het is overweldigend.” Aan het begin van de avond lanceerde Wagtmans een crowdfund-platform waar mensen geld kunnen storten.
https://www.geldvoorelkaar.nl/geld-investeren/projecten/project.aspx?id=19438&code=RudiLubbers2019
De tijd dringt. Diverse media melden vandaag dat de situatie van Rudi Lubbers alarmerend is en dat voor zijn leven moet worden gevreesd. Een Nederlander die de oud-bokser gisteren in Bulgarije bezocht schrijft er in een mail het volgende over: “Zie het als een slagaderlijke bloeding. Als er nu geen hulp komt, is er geen toekomst. Morgen is het te laat.”
Beeld uit ‘Rudi Lubbers en het gevecht van z’n leven. Het busje waar de oud- bokser en z’n partner verblijven
Bart Nijpels, de maker van de documentaire over Lubbers, sprak de oud-bokser vanmiddag. “Natuurlijk gaat het, onder deze omstandigheden niet goed met Rudi, maar hij voelt zich fysiek in orde zegt hij. Tegelijkertijd hoor ik hem wel flink hoesten. Het lijkt me hoe dan ook duidelijk dat zijn situatie snel moet verbeteren. Wanneer de winter in Bulgarije toe slaat, gaat het mis omdat ze amper bescherming tegen de kou hebben.” Over het lot van de partner van Lubbers bestaat onduidelijkheid. Ze lag “onder een dekentje in foetushouding” in het busje meldt de schrijver van de eerdergenoemde mail. Lubbers bevestigt dat. “Ze voelt zich niet goed en eet weinig.” Wanneer Lubbers haar vraagt hoe ze zich voelt, reageert ze niet.
Hulp-coördinator Rini Wagtmans heeft vandaag de hulp ingeroepen van Buitenlandse Zaken. Hij wil dat de Nederlandse ambassade in Sofia een gezant naar Lubbers stuurt om de nodige hulp te bieden.
Het crowdfundplatform voor de actie HelpRudiLubbers vindt u hier:
https://www.geldvoorelkaar.nl/geld-investeren/projecten/project.aspx?id=19438&code=RudiLubbers2019
In de media:
0102 Omroep Brabant: Rini Wagtmans dankbaar voor hulp aan bokslegende Rudi Lubbers
3101 Langs de lijn en omstreken: ‘Hulp is nú nodig’
3101 Het Parool: ‘Situatie oud- bokser Rudi Lubbers is acuut’
3101 DVHN Asser boksschool in de bres voor Rudi Lubbers
2901 Radio Eén Vandaag Gert Jacobs nav Rudi Lubbers over het zwarte gat na sportcarriere
Hulpactie voor Rudi Lubbers
Kijkers reageren geschokt op uitzending Andere Tijden Sport
28 januari 2019 – Gisteravond zond Andere Tijden Sport (NOS/NTR) de documentaire ‘Rudi Lubbers en het gevecht van zijn leven’ uit. Al tijdens de uitzending reageerden kijkers massaal via mail en sociale media. Ze roepen op tot hulp voor de oud-bokser omdat ze geschokt zijn door de omstandigheden waaronder Lubbers leeft. Oud-wielrenner Rini Wagtmans zal de initiatieven om Lubbers te helpen, coördineren.
De documentaire reconstrueert het gevecht van de toenmalige Nederlandse zwaargewicht kampioen met Muhammad Ali in Jakarta in 1973. Lubbers leverde een prestatie van formaat door ‘The Greatest’ twaalf ronden lang partij te bieden én overeind te blijven. Nu leidt Lubbers een teruggetrokken bestaan in Bulgarije waar hij met zijn partner Ria en een horde zwerfhonden in een onverwarmd busje leeft zonder gas, water, licht of sanitaire voorzieningen. In Andere Tijden Sport legt Lubbers uit dat hij niet meer in Nederland wil wonen omdat hij hier nog altijd wordt gezien als drugshandelaar. Lubbers werd in 1986 in Portugal veroordeeld wegens betrokkenheid bij de smokkel van zo’n 350 kilo hasj. Fysiek bewijs ontbrak destijds en Lubbers heeft altijd ontkend. Al met al zat hij acht jaar vast. Voor de camera zegt Lubbers:
“Ik ben fel anti drugs. En ik ben geen gebruiker. Ik heb nog nooit in mijn leven iets gebruikt en ook geen doping. Het was allemaal pure energie. Maar je merkt in Nederland dat je er toch voor wordt aangekeken.”
In Bulgarije heeft hij, zegt hij, geen last van dat stempel en leeft hij vrij.
Tot mei vorig jaar bewoonde Rudi en zijn partner een huurhuis. Ze werden er door de eigenaar uit gezet vanwege de vele zwerfhonden die ze opvingen. Sindsdien verblijven ze in een busje. Familieleden hebben aangeboden hem in Nederland op te vangen maar daar is Lubbers tot nu toe niet op in gegaan. Wat de situatie daarbij extra compliceert is dat Lubbers en zijn partner niet meer over reisdocumenten beschikken.
De aanwezigheid van de zwerfhonden staat het vinden van woonruimte in de weg. Ze zouden kunnen worden opgevangen in een asiel in de buurt maar de partner van Lubbers weigert afstand van de dieren te doen.
Volgens een woordvoerder van de familie is Rudi Lubbers, in de huidige omstandigheden, het meest geholpen met een camper, caravan of woonunit voorzien van een kachel en sanitair. De hulpactie zou de aanschaf daarvan mogelijk kunnen maken. Mensen die willen bijdragen kunnen mailen naar HelpRudiLubbers@gmail.com. Oud-wielrenner Rini Wagtmans, die de bokser maar ook andere sporters met problemen al eerder hielp, coördineert de actie.
In de media:
3001 ED: Rini Wagtmans springt in de bres voor Rudi Lubbers
2901 Massale steunbetuigingen voor ‘vergeten’boksheld Rudi Lubbers
2901 Rini Wagtmans coordineert hulpactie voor berooide Lubbers in koud Bulgarije
2901 DWDD met Rini Wagtmans en Marco Lubbers te gast over HelpRudiLubbers
2801 Boksbond steunt hulpactie voor Rudi Lubbers
2801 NOS: Hulpactie voor ‘nationaal sportdrama’ Rudi Lubbers na Andere Tijden Sport
2801 Telegraaf: Inzamelingsactie voor gevallen oud- bokser Rudi Lubbers
2801 Televizier: Oud- bokser Rudi Lubbers verdient ook een crowdfundactie
2801 BN De Stem: Rini Wagtmans coordineert hulpactie voor berooide Rudi
2801 Vechtsportinfo: TV documentaire over bokser Rudi Lubbers maakt heftige emoties los
2801 NHnieuws: Inzamelingsactie voor Heerhugowaardse oud- bokser Rudi Lubbers
2701 Volkskrant: film en tv tips
2801 DvhN Inzamelingsactie voor oud- bokser Rudi Lubbers
2801 Leeuwarder Courant: Inzamelingsactie voor oud- bokser Rudi Lubbers
Rudi Lubbers en het gevecht van z’n leven. Andere Tijden Sport
December 2018. Rudi Lubbers kijkt ruim 45 jaar later naar zijn gevecht met Muhammad Ali.
Vrijwel niemand in het Senayan stadion geeft een stuiver voor Lubbers z’n kansen.
Bokskenner Rinze van der Meer hoopt dat Lubbers ‘een ronde of acht overeind zal blijven.’ Commentator Ruud ter Weijden verwacht een vroegtijdig einde van het gevecht in het nadeel van Lubbers: ‘Ik dacht dat er wel een knockout in zou zitten ja’, zegt ie nu in Andere Tijden Sport.
En Lubbers zelf? Die heeft een strijdplan, karakter en veel techniek en stapt die avond even na 21.00 zelfverzekerd de ring in.
Uit Andere Tijden Sport blijkt dat de vuistvechter destijds in de ban raakte van een sjamaan, een Indonesische wonderdokter. Benny Frisco behandelt hem met kraterwater en een lavasteen.
Lubbers is een kop kleiner, bijna tien kilo lichter en heeft een veel kortere ‘reach’ dan z’n opponent maar is vastbesloten om het ‘ The Greatest ‘ zo moeilijk mogelijk te maken.
In Andre Tijden Sport het verhaal over de Nederlandse topbokser die tussen de touwen overeind blijft maar door het leven geveld wordt. ‘Rudi Lubbers en het gevecht van z’n leven’
Camera: Ton Vanderplas
Geluid: Jillis Schriel
Research: Wiep Idzenga, Ton Vanderplas, Bart Nijpels
Montage: Rick van der Toren
Productie: Jonathan van der Burg, Taco Lindenkamp
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Eindredactie: Jurgen Leurdijk, Dirk Jan Roeleven
Met dank aan:
John van Ierland,
Carina Huizenga,
Sportschool De Voltreffer
Rini Wagtmans
Edda Rühling
In de media:
0102 AD: Hoe Rudi Lubbers werd ‘gekaapt’ door foute mensen
3101 Vrees voor leven van oud- bokser Rudi Lubbers
3101 Trouw: Coördinator hulpactie: oud- bokser Rudi Lubbers moet nu hulp krijgen
3101 De Telegraaf: Situatie Rudi Lubbers is acuut
3101 welingelichte kringen: ‘Situatie Rudi Lubbers is acuut’
3101 NU.NL: ‘Situatie in busje wonende oud- bokser Rudi Lubbers is kritiek’
2901 Tubantia column De Bokser
2901 DWDD met Rini Wagtmans en Marco Lubbers te gast over HelpRudiLubbers
2701 NOS website: ATS over Rudi Lubbers
2601 Te gast bij Spijkers met Koppen
2501 Te gast bij Langs de lijn en omstreken over Rudi
2401 NOS: interview over ‘Rudi en het gevecht van z’n leven’
Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven
Vanavond om 22.00 is het zover op NPO 1. Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven. Andere Tijden Sport natuurlijk
Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven promo
‘Spoedeisende hulp’ in ‘Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven’
Ja, Lubbers de Nederlands kampioen zwaargewicht heeft het zwaar. Maar dat gold voor iedere bokser die tegen Muhammad Ali in de ring trad. In een aantal ronden is ‘zwaar’ zelfs een te milde omschrijving. Dat hij dan overeind blijft duidt er op dat hij goed verdedigt, kan incasseren en vooral het karakter heeft om niet op te geven. Een rode draad in z’n leven. Lubbers is een volhouder, altijd geweest, en nog steeds, ook als het leven zelf hem doet wankelen.
De wondermasseur uit ‘Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven’
Op 20 oktober 1973 bokst Nederlands zwaargewichtkampioen Rudi Lubbers tegen G.O.A.T., de grootste aller tijden, Muhammad Ali. In de zinderende hitte van Jakarta levert de Nederlander een wereldprestatie. Maar welke rol speelde de Indonesische wondermasseur Benny Frisco? ‘Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven’. Zondagavond 22.00 NPO 1 in Andere Tijden Sport, waar anders…
‘Voelde me goed’ uit ‘Rudi Lubbers: het gevecht van z’n leven’
Bekijk hier een fragment uit Rudi Lubbers, het gevecht van z’n leven.
Stijve bries
Oudjaar. De zon verdwijnt rond half vijf die middag achter de einder. Drie kwartier later zien we boven het duin en de zee, rechts van de vuurtoren de laatste streep daglicht van 2018. We proosten en prijzen ons, als steeds, gelukkig op Schiermonnikoog, Waddeneiland, rustplaats, natuurreservaat.
De laatste streep daglicht van 2018 (foto: Bart Nijpels)
In de loop van de volgende dag trekt de noordenwind aan tot kracht zes. De schoorsteen van de houtkachel giert, de houten luiken klapperen, rondom op het duin buigt het helmgras. Op een landrot uit het Gooi maakt het al gauw indruk. De wind stuwt de vloed, hoger dan de voorbije dagen, het brede strand op. Veel verder reikt het zicht niet, zelfs niet met de verrekijker. Andersom moet het schijnsel van de rode Noordertoren (bouwjaar 1853) tot ver op zee te zien zijn.
Het schijnsel van de Noordertoren moet tot ver op zee te zien zijn (foto: Bart Nijpels)
Bij windkracht zes spreekt het KNMI van ‘krachtige wind’. Volgens de Ierse marineofficier Francis Beaufort, bedenker van de gelijknamige ‘schaal’, leidt het boven land tot ‘problemen met paraplu’s en afwaaiende hoeden’. In de zeevaart doet men het af als een ‘stijve bries’ met ‘grotere golven, schuimplekken’ en ‘vrij veel opwaaiend schuim’ tot gevolg. Geen weer dat bij een vrachtschip van vierhonderd meter lang en zestig breed -één van de grootste in zijn soort- tot problemen kan leiden zou je denken. Tocht storten rond middernacht minstens 281 zeecontainers, even ten noordoosten van Schiermonnikoog, van het dek van de MSC Zoë de zee in.
De MSC Zoë de volgende ochtend (foto: kustwacht)
De rederij, Mediterranean Shipping Company (MSC) laat de volgende dag per persbericht weten dat het schip een ‘substantieel’ aantal containers is verloren, eufemisme voor bijna driehonderd.
Persbericht MSC 2 januari 2019
De Zoë kwam in de problemen toen het in slecht weer, ‘heavy weather’ terecht kwam meldt het Geneefse hoofdkantoor van het Italiaanse bedrijf. Intussen ‘analyseert’ MSC de oorzaken van het incident. Het eerste bericht van de reder roept meteen al talloze, tot nu toe onbeantwoorde vragen op want hoe kan een dergelijk schip zoveel lading verliezen bij niet meer dan een ‘stijve bries’? ‘MSC neemt het incident zeer serieus’, communiceert de pr- afdeling en etaleert z’n compassie met het getroffen Waddengebied. De reder huurt schepen in om te helpen bij de schoonmaakoperatie.
De Zoë was, onder Panamese vlag, via de vaarroute iets ten noorden van de Wadden, op weg naar Bremerhaven. Op luchtfoto’s en video’s van de kustwacht is te zien hoe de zeecontainers bovendeks tot negenhoog op elkaar stonden.
Video kustwacht van MSC Zoë 020119 om 08.50
Da’s even hoog als drie huizen met een puntdak. De Zoë kan er ruim negentienduizend vervoeren en doet dat natuurlijk, als het aan de eigenaar ligt, continue. Het laden van een containerschip gebeurt zo goed als volautomatisch, computergestuurd. Tijd is geld dus in hoog tempo bovendien. Ook dat roept talloze, nieuwe vragen op want wie controleert of ze allemaal goed zijn vast gesjord? Wie is verantwoordelijk voor het toezicht? En hoeveel containers kunnen zo zonder risico op elkaar worden gezet?
Video Nl kustwacht van MSC Zoë 020119 om 08.52
De antwoorden zijn van belang want er komt een strafrechtelijk onderzoek uitgevoerd door de Maritieme Politie en Inspectie Leefomgeving en Transport onder leiding van een officier van justitie van het Functioneel Parket. Vooruitlopend op de resultaten heeft Rijkswaterstaat de reder (MSC) reeds aansprakelijk gesteld voor de schade.
Aangespoelde rommel op hopen bij elkaar (foto: Bart Nijpels)
Wandelen met gelegenheidsjutters op de achtergrond (foto: Bart Nijpels)
Donderdagmiddag wandelen we oostwaarts door de duinen. Wanneer we richting strand draaien komen de gelegenheidsjutters ons tegemoet. Krukjes, gloeilampen, donzen dekbedden, speelgoed en autobanden als buit. Vrijwilligers hebben die ochtend de meeste aangespoelde rommel op hopen bij elkaar gelegd. Daardoor lijkt de rampspoed in eerste instantie mee te vallen. Maar er is weinig reden tot optimisme. De stranden van Ameland, Vlieland, Terschelling worden die dag overspoeld. De volgende dag laat het terugtrekkende water ook op Schier duizenden kilo’s troep achter. Er zijn dan pas zo’n twintig containers gelokaliseerd. Nooit eerder vonden we hier in de voorbije vijf jaar zeesterren. Nu ligt er meer dan een dozijn zieltogend in de vloedlijn.
Zieltogende zeesterren (foto: Bart Nijpels)
Een montere woordvoerder van de Duitse kustwacht meldt in het Journaal dat drie van de ‘verloren’ containers giftig poeder (peroxide) bevatten. Teksten van toxicologen, die stellen dat het goedje na dertig dagen in het water zal zijn opgelost en z’n dodelijke werking verliest, stellen daarom nauwelijks gerust. Uit latere berichten blijkt dat er al zakken met het gif op het ongerepte oostelijke deel van het eiland zijn aangetroffen. De link is snel gelegd.
Aangespoelde zak met peroxide op Schiermonnikoog
Intussen laat MSC weten dat het bedrijf niet op de hoogte is van ‘enige schade bij het publiek als gevolg van de overboord geslagen containers’. In hetzelfde persbericht staat dat de multinational niet alle details over de lading aan boord van de Zoë aan het publiek kan prijsgeven omdat ‘er bij zulke zaken vaak sprake is van vertrouwelijkheid tussen de vervoerder en z’n klanten’. Mij dunkt dat die vertrouwelijkheid, in het algemeen belang en dat van de volksgezondheid per omgaande naar de prullenbak moet.
Persbericht MSC 4 januari 2019
De Balg, noordoost Schiermonnikoog (foto: kustwacht)
Militairen en vrijwilligers (foto: kustwacht)
Vrijdagochtend arriveren honderd militairen met de eerste veerboot. Na twee dagen hard werken lijkt veel van de rotzooi verwijderd maar het optisch resultaat bedriegt. Vogels zien kleine stukjes versplinterd plastic en piepschuim aan voor voedsel. Ze eten het op en dat overleven ze volgens het Vogelinformatiecentrum Texel niet.
Wadworm (bron: Madraque.nl)
Een boswachter op Terschelling toont in het Journaal een zogenoemde wadworm. Het diertje eet zand, filtert de voedzame bestanddelen die in het organisme achterblijven. De rest poept ie uit. Iedereen heeft de sliertachtige bergjes zand die daarbij achter blijven wel eens op het strand gezien. ‘Entscheidend ist was hinten rauskommt’ zei wijlen bondskanselier Helmut Kohl ooit tijdens een persconferentie in 1984. En zo is het in dit geval ‘genau’. Want niet alles ‘kommt raus’. Miniscule stukjes piepschuim en plastic hopen zich in de wadworm op. Voor veel vogel – en sommige vis soorten zoals de schol, is de wadworm een lekkernij. En zo komt het afval uiteindelijk ook op onze menukaart terecht. Rederij MSC wil alle kosten voor de schoonmaak van het Waddengebied betalen. Daar zal onze doktersrekening vermoed ik niet bij horen.
Video kustwacht: MSC- containers in zee.
De Wadden, Unesco Werelderfgoed. Het strand van Schiermonnikoog (foto: Bart Nijpels)
Op zondagavond zijn 240 containers gelokaliseerd. Een minderheid van achttien is aangespoeld, de rest ligt of drijft nog in zee. Van maar liefst 41 stuks ontbreekt ieder spoor.
MSC containers in zee (foto: kustwacht)
Achter de schermen: Natascha’s Beloofde Land
Op zoek naar hoop. Natascha’s beloofde land (4)
Deel 4: Op zoek naar hoop
Het passeren van checkpoint Kalandia is voor veel Palestijnen een onvermijdelijk dagelijks ritueel. De chauffeur van ons busje wordt veel grondiger gecontroleerd dan wij maar mag verder.
Amna, vertaalster en producer moet de bus uit en te voet verder. We gaan met haar mee en komen in een reusachtige hal terecht.
Honderden mensen bij veertig graden onder een plaatstalen dak, omringd door stalen hekken en prikkeldraad.
Opeengepakt wachten ook kinderen, vrouwen en bejaarden in de hitte meer dan uur om voorbij de draaihekken en het vernederende gesnauw van de bewakers te geraken.
In Ramallah is het verzet tegen de bezetting in beweging, verandert van karakter en krijgt soms een ander gezicht. Ondernemers kiezen voor verzet door economische vooruitgang.
Twee broers brouwen hier bier en bouwen ieder jaar een feestje
In Rawabi, de modernste stad op de Westbank, ontmoeten we de directeur van een hightech softwarebedrijf.
Kids for Peace is een jongerenorganisatie die zich ten doel stelt kinderen met een Joodse, christelijke en islamitische achtergrond met elkaar in contact te brengen.
Natascha ontmoet Yigal, op de plek waar zijn zusje, Smadar om het leven kwam bij een zelfmoordaanslag door Hamas.
Arab is Palestijn, ook hij verloor zijn jongere zus, Abir door geweld. Ze kwam om het leven nadat een Israëlische soldaat haar neerschoot.
Toch werden Yigal en Arab vrienden. In Jeruzalem vertellen ze Natascha over wat hen bindt. Bekijk hier: Deel 4: Op zoek naar hoop.
Natascha’s Beloofde Land is een co- productie van Kleine Storm en de VPRO en werd gemaakt door:
Presentatie Natascha van Weezel
Camera Ton Vanderplas
Geluid Bram Boers
Montage Caroline Hoeberechts
Productie Brechtje Smaling
Research en productie en vertaling Israel Esther Hertog
Research en productie en vertaling Westbank Amna Thyab
Vervoer en logistiek Tair Krain
Producent Machteld van Gelder
Regie en samenstelling Bart Nijpels
zie ook: Achter de schermen
De barrière van het geloof. Natascha’s beloofde land (3)
Deel 3: De barrière van het geloof
Ofer reist de wereld rond. Als hij in Israël is, leidt hij bewust een teruggetrokken leven als geitenhoeder in de bergen.
Ofer maakt zich zorgen over de toenemende politieke invloed van de conservatieve religieuzen.
In een Joodse nederzetting op de Westbank ontmoeten we Zvi. Een kolonist met een militant verleden dat hij rechtvaardigt door zich te beroepen op z’n religie.
Natascha ontdekt dat Zvi er nog steeds plezier in heeft om Palestijnen te provoceren.
Een ontmoeting in Hebron stemt ook niet hoopvol. Issa Amro, een Palestijnse activist loodst Natascha langs hekken, checkpoints en prikkeldraad door het verdeelde hart van de stad.
Hier maken orthodox-joodse kolonisten het Palestijnen vrijwel onmogelijk om handel te drijven.
Vanuit hun hoger gelegen huizen bestoken ze de soukh.
In dit decor praat Natascha met Avner Gvaryahu, directeur van Breaking the Silence, een organisatie van Israëlische oud-militairen die hun nek uitsteken omdat ze zich openlijk tegen de bezetting keren. Een houding die hen in Israël veel vijandige reacties oplevert. De onheilsprofetie van Avner is verontrustend, vooral omdat die niet ver weg meer lijkt. Een paar dagen na het gesprek wordt Avner tijdens een demonstratie voor de zoveelste keer opgepakt door het Israëlische leger en dagenlang vastgehouden.
Deel 3: de barrière van het geloof
Natascha’s Beloofde Land is een co- productie van Kleine Storm en de VPRO en werd gemaakt door:
Presentatie Natascha van Weezel
Camera Ton Vanderplas
Geluid Bram Boers
Montage Caroline Hoeberechts
Productie Brechtje Smaling
Research en productie en vertaling Israel Esther Hertog
Research en productie en vertaling Westbank Amna Thyab
Vervoer en logistiek Tair Krain
Producent Machteld van Gelder
Regie en samenstelling Bart Nijpels
zie ook: Achter de schermen
De cirkel van geweld. Natascha’s beloofde land (2)
Deel 2: De cirkel van geweld
Natascha ontmoet Riad, lid van Islamic Jihad, aangemerkt als terreurorganisatie omdat de vernietiging van de staat Israël het doel is.
In het openbaar afspreken is geen optie dus stappen we in Nablus bij Riad in z’ n taxi. Hij vertelt hoe de Gaza- oorlog van 2014 hem radicaliseerde toen hij zag hoe honderden burgers het leven lieten als gevolg van Israëlische bombardementen.
Riad zat drie jaar gevangen.
Bayan woont in Askar, een Palestijns vluchtelingenkamp. Voor Natascha een confronterende ontmoeting want Bayan is de zus van twee broers die als martelaar zijn gestorven.
Jonge mannen, met Israëlische doden op hun geweten.
Door trots en verdriet verscheurde ouders.
In Israël reist Natascha naar het uiterste noorden. Hier maakt ze kennis met Avi Green, een Joodse Amerikaan die z’n bestaan als student in Atlanta Georgia verruilde voor dat op Mahana Yiftah, een militaire buitenpost aan de grens met Libanon.
Hilel Garmi is de tegenpool van Avi, een zogenoemde ‘refusenik’, een dienstweigeraar. omdat zijn geweten hem verhindert deel uit te maken van het leger. In Israël waar (een driejarige) dienstplicht geldt voor mannen en vrouwen houdt Hilel vast aan zijn overtuiging in de wetenschap dat hij langdurig gevangen zal zitten. Natascha vangt hem op wanneer hij tijdelijk de gevangenis uit mag en praat met hem over het waarom van zijn keuzes.
Natascha’s Beloofde Land is een co- productie van Kleine Storm en de VPRO en werd gemaakt door:
Presentatie Natascha van Weezel
Camera Ton Vanderplas
Geluid Bram Boers
Montage Caroline Hoeberechts
Productie Brechtje Smaling
Research en productie en vertaling Israel Esther Hertog
Research en productie en vertaling Westbank Amna Thyab
Vervoer en logistiek Tair Krain
Producent Machteld van Gelder
Regie en samenstelling Bart Nijpels
zie ook: Achter de schermen
Twee kanten, twee kampen. Natascha’s Beloofde Land (1)
Een maand lang fietst de Nederlands- Joodse journalist Natascha van Weezel door Israël en over de Westbank. Ze ontmoet mensen van haar generatie met wie ze praat over het leven in misschien wel het meest gecompliceerde conflictgebied ter wereld. Zet de verharding door of groeit er hoop met de opkomst van een jonge generatie?
Natascha wordt af en toe tot wanhoop gedreven door het conflict omdat ze van haar Israëlische familie houdt maar tegelijkertijd worstelt met het regeringsbeleid. Ze praat met jonge Israëli’s en Palestijnen die ondanks het geweld en sociale, religieuze en politieke druk hun lot in eigen hand nemen. Ze kiezen hun eigen koers vaak recht tegen de stroom in.
Deel I: Twee kanten, twee kampen
Natascha ontmoet Ahed Tamimi een paar weken na haar vrijlating uit een Israëlische gevangenis. Ahed is zeventien en vecht van jongs af aan tegen de bezetting. In december 2017 schopt en slaat ze een Israëlische soldaat. De beelden gaan de wereld over. Ze wordt gearresteerd en zit acht maanden gevangen. In juli dit jaar wordt ze vrijgelaten.
Tijdens een openhartig gesprek wordt duidelijk waarom Ahed uitgroeide tot een symbool van het Palestijnse verzet.
Natascha beklimt de berg Massada. Hier voltrok zich lang geleden een drama dat tot op de dag van vandaag symbool staat voor onverzettelijkheid. Niet voor niets leggen Israëlische militairen leggen hier een eed af.
Oren Rosenfeld, voormalig lid van een militair elite-team, legt ter plekke uit waarom.
In Ramallah, de hipste stad op de Westbank ontmoeten we Reem en Marineh, politiek bewuste twintigers in de modescene. Ze verwerken hun boodschap tegen de bezetting in hun ontwerpen.
Ze nemen Natascha mee op sleeptouw, het Palestijnse nachtleven in.
Bekijk hier: Deel 1: Twee kanten, twee kampen
Natascha’s Beloofde Land is een co- productie van Kleine Storm en de VPRO en werd gemaakt door:
Presentatie Natascha van Weezel
Camera Ton Vanderplas
Geluid Bram Boers
Montage Caroline Hoeberechts
Productie Brechtje Smaling
Research en productie en vertaling Israel Esther Hertog
Research en productie en vertaling Westbank Amna Thyab
Vervoer en logistiek Tair Krain
Producent Machteld van Gelder
Regie en samenstelling Bart Nijpels
zie ook: Achter de schermen
Natascha’s Beloofde Land
Een journalistieke reisserie met de Joodse journaliste Natascha van Weezel die jonge mensen ontmoet in Israël en op de Westbank. Ze onderzoekt of er, met de opkomst van een nieuwe generatie, reden is voor hoop in dit misschien wel meest gecompliceerde conflictgebied ter wereld. Vier weken lang op donderdagavond om 21.20 op NPO 3. Bekijk hier alvast de trailer
Camera: Ton Vanderplas
Geluid: Bram Boers
Montage: Caroline Hoebrechts
Research & productie Israel: Esther Hertog
Research & productie Westbank: Amna Thyab
Productie: Brechtje Schaling
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Producent: Kleine Storm
Met dank aan: Oren Rosenfeld en Tair Krain
De kras van Kok
Zeker, er is een staatsman heen gegaan. Eén van formaat. Maar ook een politicus die vuile handen maakte. Een oud- minister én premier met krassen op z’n politieke ziel. De grootste: Srebrenica. In oktober maakten collega Jacco Versluis en ik voor Reporter (KRO) de documentaire ‘Gevecht om de regie’ over de val van Kok’s tweede kabinet. Een nauwgezette reconstructie op basis van gesprekken met de hoofdrolspelers.
We kregen handgeschreven notities van een minister in handen en onthulden onder meer dat Kok zijn collega Jan Pronk een ‘matennaaier’ noemde.
Een paar maanden later onderzoeken collega Paul Koedijk en ik wat de Nederlandse regering waarmaakt van de suggestie die Wim Kok deed toen hij gehoord werd door de Parlementaire Enquêtecommissie. Kok die dan al afgetreden is, zegt daar: “Ik hoop dus dat de compassie met de mensen, met de nabestaanden in het gebied blijft, op een manier die ook wel bij de traditie en de stijl van Nederland hoort” want er is, zo benadrukt Kok sprake van ‘lotsverbondenheid’. Uit Reporter blijkt dat de invulling van dat begrip te wensen overlaat.
Met Groen van Doen
Journalist in hart en nieren,
geeft ‘m zonder morren van katoen,
betrokken en belezen,
want de naam is Groen.
Altijd oog voor leed van ander,
en bereid dan iets te doen,
groot hart vol mededogen,
een baken van fatsoen.
Wars van praatjes en kapsones,
Gooise ego’s, vertoon met poen,
Doe maar gewoon, da’s gek genoeg
Tot u spreekt thans Gerard Groen.
Attenter dan wij allen,
Humor zelden op rantsoen
Een kwinkslag en een schaterlach
In geen enkel opzicht oen
Mildheid tot deugd verheffen,
Geef het je, anno nu, te doen,
Succesvol verzet tegen verzuring,
Tot u glimlacht Groen.
Steeds met auto heen en weer,
Tussen Hollands Diep en Spaans galjoen,
Met Grote liefde aan z’n zijde,
Kon niets of niemand hem wat doen.
Jaren tellen, fysiek wordt broos,
Vallen, opstaan, sámen doen,
Zonder klagen voorwaarts,
Marie Carmen, Gerard Groen.
Blind vertrouwen, goede vriend,
Onderduiken kon bij Groen
Altijd wijs en vaderlijk advies
we moeten zonder doen.
Put dus troost uit rijk geheugen
Zend warme groet of dikke zoen
Mooie momenten blijven bij ons
Jawel, u had met Groen van doen
Tel Aviv, 26 augustus 2018
Uit koers
Vandaag. Belg, Philippe Gilbert. Geen man voor het klassement, uit op de glorie van een dagzege. Hij ligt op kop, daalt met noodgang, dappere aanvaller. Mist een bocht tijdens de afdaling van de Col de Portret. Dondert over een stenen muurtje. In 1995 viel hier de Italiaan Casartelli, om nooit meer overeind te komen. Gilbert verdwijnt uit beeld in duister groen van struikgewas en bomen. Cameraman achterop motor registreert duikeling. Regisseur wil blijkbaar dat hij bij nieuwe koploper blijft dus rijdt hij door. Kijker in onzekerheid over Gilbert’s lot voor de buis. Minuten duren lang. Dan is camera twee ter plekke. Gilbert leeft, zit even op het muurtje dat hem deed vliegen. Gaat op z’n benen staan, steekt z’n duim omhoog naar de camera, kruipt op z’n fiets, schudt hem terwijl hij weg rijdt even controlerend heen en weer en vervolgt z’n weg naar beneden. Hard gaat het niet meer. Collega’s halen hem vanuit het achterveld in. Ze weten van z’n val, zeggen iets opbeurends of informeren in het voorbijgaan hoe het met hem is. Een enkeling waagt zich aan een voorzichtig schouderklopje. Niet Geraint Thomas, de man uit Wales, in het geel. Troefkaart van Sky, ploeg van viervoudig winnaar Froome die naast hem fietst. De kopman die de Giro van Dumoulin verpestte omdat hij de Italiaanse etappekoers mocht rijden en wist te winnen terwijl hij verdacht werd van dopinggebruik. Salbutamol, een goedje tegen astma, geconsumeerd in een hoeveelheid die de luchtwegen van een giraf zouden ontstoppen. Niks aan de hand. Is een paar dagen voor aanvang van de Tour plots vrijgepleit door de UCI. Doet dus weer mee maar is net als Thomas vooral in zichzelf gekeerd wanneer ze de traag peddelende, uit elleboog en knie bloedende Gilbert passeren. Ik mag ze niet, die jongens Sky. Nu nog minder.
Gilbert rijdt de etappe uit, eindigt binnen de tijd. Staat pers te woord. Is, vertelt ie, op z’n rug terecht gekomen na duikvlucht van vier meter. Zag enkel stenen om zich heen. Dacht aanvankelijk dat hij alles gebroken had maar meende toen hij door fietste dat het meeviel. Medisch onderzoek wijst later op de avond uit dat z’n diagnose hapert. ” Ik kan mijn been niet meer gebruiken. Mijn Tour is voorbij”, vertelt hij aangeslagen. Hij blijkt een knieschijf te hebben gebroken. “Verschrikkelijk, maar ik heb ook veel geluk gehad”, zo voegt Gilbert aan zijn lot een dimensie toe ter nagedachtenis aan de derde keer dat de dood een coureur uit koers nam.
The courage to help. De moed om te helpen
July 11, rememberance day. 1995. the Fall of Srebrenica. He wasn’t in Bosnia this year, which he usually is since then. This time he was in the UK, invited by an organisation named ‘Remembering Srebrenica’. Docter Ilijaz Pilav survived the massacre 23 years ago. In an interview he tells about what happened. Hopefully he will do so many more times so we won’t forget.
The courage to help: dr Ilijaz Pilav
Srebrenica, diverse reportages en documentaires
Het vuur van een klokkenluider
Oud klokkenluider Paul van Buitenen deed vier jaar onderzoek naar de vuurwerkramp in 2000 bij Enschede.Zijn belangrijkste conclusie: het Openbaar Ministerie misleidde de rechterlijke macht, bewust. Ik ken Van Buitenen vanaf 1998:
De terugkeer van een klokkenluider
toen hij als ambtenaar bij de Europese Commissie fraude, corruptie en nepotisme blootlegde. Onregelmatigheden die de val de Commissie veroorzaakten. Van Buitenen werd klokkenluider tegen wil en dank en wereldberoemd. Van Buitenen presenteerde zijn bevindingen over Enschede deze week in Nieuwspoort. Voor Follow the Money deed ik verslag van de persconferentie en portretteerde de onderzoeker.
‘Een klokkenluider pleegt zelfmoord in existentiële zin, neemt afscheid van het leven dat hij tot dan toe geleid heeft en begraaft de persoon die hij was. In het geval van Van Buitenen, een gezagsgetrouwe boekhouder uit Breda. Even oprecht als naïef, geen idee van wat hem te wachten stond.’
Het stuk is hier te lezen:
Het vuur van een klokkenluider
Borsalino (1)
Af en toe legt de schoonheid of zeggingskracht van een artikel, column, foto, reportage, speech, schilderij, voorstelling, documentaire of beeldhouwwerk je het zwijgen op. Wanneer zich dat voordoet, schiet het compliment ‘chapeau’ te kort. Er is meer nodig om het enthousiasme uit te drukken, een overtreffende trap. Ik heb hem gevonden: de Borsalino, al sinds 1857 de hoed der hoeden (http://www.borsalino.com/it/home). In deze context is het geen nominatie of prijs maar een manier om waardering of bewondering uit te drukken.
De eerste Borsalino, een chapeau van formaat, is voor een aflevering van Andere Tijden Sport: ‘WK ’78: De bittere nasmaak van een wereldtitel’ van Kees Jongkind.
In volstrekt stilzwijgen aanschouwd. Gebeurt nog maar zelden. Duidt op bewondering. Was ook zo. Voerde me terug naar de voorstelling Bloed aan de paal van Bram en Freek. Na het debacle van ’74
http://www.stinglikeabee.nl/hart-mn-moeder/
…was er maar één remedie mogelijk: het winnen van de wereldbeker. De verwarring en interne tweestrijd waren groot nadat Freek in de discussie met de zaal die op de voorstelling volgde, ieder argument om in het Argentinië van dictator Videla te gaan voetballen van tafel veegde. Andere Tijden Sport nam Arie Haan en Ernie Brandts mee terug naar de plek waar ze de finale speelde. Zevenhonderd meter van de gevangenis waar politieke gevangen gemarteld werden terwijl ze het juichende publiek in het stadion konden horen. Het duo ontmoet een journalist, tegenstanders van toen en de Dwaze Moeders. Het levert prachtige confrontaties en ontroerende dialogen op.
Gemist? Geen zweet, hier terug te kijken:
https://www.ntr.nl/Andere-Tijden-Sport/230
Ondernemer in onderwijs. Zembla
Een stormachtig begin en een turbulent einde. Dat is kort samengevat de bemoeienis van opiniepeiler Maurice de Hond met het onderwijs. De ondernemer bedacht een nieuw schoolconcept: geen klassikaal onderwijs, kinderen bepalen zelf wat ze leren, de leraar wordt coach en de lessen staan op de iPad.
Hoewel De Hond geen onderwijservaring heeft, weet hij het concept ‘Steve Jobsschool’ aan tientallen scholen te verkopen. Maar het succes stokt. Nog maar een handvol scholen werkt met de methode De Hond en de twee iPad-scholen die de zakenman zelf opricht, leggen het loodje. Eén krijgt van de Inspectie het predicaat ‘zeer zwak’, de ander is opgeheven door te weinig aanmeldingen. De stichting die de scholen beheerde, is failliet.
Waarom keren de scholen de opiniepeiler de rug toe? Medebedenkers van het concept doen voor het eerst hun verhaal.
ZEMBLA onderzoekt de onderwijsmethode van De Hond.
De uitzending is hier te zien
https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/de-ipad-school
Regie: Bart Nijpels
Research: André Nelis
Eindredactie: Manon Blaas
https://zembla.bnnvara.nl/nieuws/ministerie-gaf-steve-jobsscholen-voorkeursbehandeling
In de media:
https://www.metronieuws.nl/nieuws/binnenland/2018/04/steve-jobsscholen-jarenlang-voorgetrokken
Biecht
Het hemd van Halbe. Remedie tegen nepnieuws (5)
Een te vroege 1 april grap? Nee, een onthulling waarvan je hoopt dat hij niet waar is. Maar Natahlie Righton vergist zich niet. En morgen vliegt Halbe naar Moskou voor een ontmoeting met zijn ambtgenoot Lavrov. Die zal hem de hand schudden en hem vragen zich te legitimeren. Nepnieuws is in Rusland bepaald geen onbekend fenomeen maar wat hij over de man tegenover zich vernomen heeft kan onmogelijk betrekking hebben op een minister van Buitenlandse Zaken. Russische machthebbers zijn niet vies van het verspreiden van onzin- berichten maar mijden daarbij het licht van de schijnwerpers. Laat staan dat ze zich in de positie van ooggetuige posteren.
Toch verkeert bewindsman Halbe in goed gezelschap. Hilary Clinton toen nog senator, beweerde al eens dat ze door scherpschutters beschoten werd. In 1996 bij aankomst op het vliegveld van Tuzla, Bosnië. “Ik moest rennen voor m’n leven”, aldus Hilary. Videobeelden van de gebeurtenis toonden later hoe ze lachend hoogwaardigheidsbekleders begroette en bewogen luisterde naar de voordracht van een welkomstgedicht door een achtjarig meisje.
Je zou kunnen zeggen dat je dus nergens meer van op moet kijken. En toch doe je het. Rechtlijnige, stugge, houterige Halbe leent een verhaal om het gevaar van Poetin te benadrukken. Mogelijk gaan er om de minister heen koppen rollen want zijn adviseurs gebruikten het bedenksel om kritiek op het gebrek aan buitenlandervaring van hun baas de kop in te drukken. Zelfs zonder het nu ineenstortende kaartenhuis natuurlijk een meelijwekkende exercitie. Het is alsof ik mezelf hoor zeggen: “Ik ben een vaardige voetballer, een talentvolle spits want op mijn zesde mocht ik met mijn vader mee naar Ajax en zag ik Johan Cruijff scoren tegen Holland Sport.”
Studenten journalistiek hou ik vaak voor dat het maar zelden gebeurt dat uitgerekend jij degene bent die een machthebber betrapt op zijn eerste uitglijder. Alles kan natuurlijk maar het veronderstelt dat de dader meteen bij zijn eerste vergrijp tegen de lamp loopt. De praktijk is meestal anders. Machthebbers beschikken over bruikbare, invloedrijke netwerken en omringen zich vaak met ‘ja- knikkers’. ‘Checks and balances’ wijken voor andere belangen als beoogde resultaten. En dus spoor ik de journalisten in spé aan om te blijven wroeten in het verleden van degene die ze betrappen. Want achter fraude, corruptie en nepotisme gaat vaak een patroon schuil. De pleger zwicht makkelijk voor de verleiding, hij is er immers mee weg gekomen. Bij de ‘jokkenbrok’ treedt vaak een vergelijkbaar effect op. Zo wordt de pathologische leugenaar geboren. In de tijd dat hij m’n eindredacteur was, waarschuwde Aad van den Heuvel treffend voor het verschijnsel nadat hij, in het bijzijn van de redactie, een hoogmogende op een onwaarheid betrapt had. “Voor die man moet je uitkijken, die liegt zelfs als het niet nodig is.”
Terug naar Halbe. De meeste pijn in de onthulling van De Volkskrant schuilt in de aanstaande ontmoeting in Moskou. Het dossier MH17 staat prominent op de agenda. Sergei Lavrov, minister van Buitenlandse Zaken is, stel ik mij voor, vandaag in de loop van de ochtend al geinformeerd over de blunder van zijn Nederlandse ambtsgenoot. Hij had de voorbije dagen al wat bedacht om de kwestie snel van tafel te krijgen maar nu kunnen al die scenario’s van tafel. De leugen van z’n gesprekspartner is een godsgeschenk. Hij verheugt zich op het moment dat Halbe koel en zakelijk probeert te blijven terwijl hij hem confronteert met de overweldigende hoeveelheid aanwijzingen en bewijzen dat pro- Russische rebellen de MH17 met een Russische Buk- raket hebben neergehaald. Lavrov laat zijn Nederlandse collega rustig uitpraten en stelt dan een vraag: “En wie zijn uw bronnen? Of heeft u dat ook opgetekend tijdens een verblijf in de datsja van onze president?” Handenwrijvend biedt hij Halbe daarna een rondgang aan door een Russisiche nepnieuwsfabriek niet ver van het Rode Plein. “U kent hem wel want uw inlichtingendiensten zijn er geïnfiltreerd en hebben hebben er gefilmd. “
Halbe staat in zijn hemd en dat is koud in winters Moskou. Lavrov krijgt met hem te doen. “ Ik bezorg je een foto uit 2006 van het bezoek van die Shell -delegatie aan de datsja van Poetin. En daar blijk jij dan gewoon op te staan. Krijg je het bewijs, dat wij met die MH17 niets van doen hadden, er meteen bij.” Zou willen dat ik er bij was.
Volkskrant: Halbe Zijlstra geeft leugen toe
De Hoofdenaffaire. Medialogica
“Het klinkt gruwelijk maar er bestaat in Nederland handel in menselijke lichaamsdelen. Brandpunt heeft daarvan vorige week in Amsterdam de bewijzen gevonden. In een hotelkamer werden ons vijf menselijke hoofden aangeboden.” Het zijn op 27 januari 1989, de openingszinnen van toenmalige presentator en eindredacteur Ton Verlind. Hij kondigt de reportage van Willibrord Frequin aan die zijn einde bij de actualiteitenrubriek zal betekenen.
Hoofden, bestemd voor medisch wetenschappelijk onderzoek zouden onder meer gebruikt worden voor ‘bizarre seks’. Het wordt groot nieuws en er ontstaat de nodige ophef maar korte tijd later wordt de onthulling van Brandpunt bestempelt als nepnieuws.
“Door het onderzoek dat wij verricht hebben zijn we erachter gekomen dat de boel belazerd was”, stelt Klaas Wilting destijds politiewoordvoerderin Amsterdam.
“Desastreus. Voor Brandpunt en voor de KRO”, taxeert televisie directeur Gerard Hulshof in 1989.
“Het was geen nep- reportage”, houdt Ton Verlind in Medialogica vol.
Bracht Brandpunt nepnieuws of niet. Oordeel zelf over: De Hoofdenaffaire . Medialogica reconstrueert de gebeurtenissen, onderzoekt de feiten en voegt er, bijna dertig jaar na dato, nieuwe aan toe.
In de media:
dinsdag 0602:
Broadcastmagazine: HUMAN duikt toch in Hoofdenaffaire Brandpunt
Villamedia: Hoofdenaffaire uit 1989 leidt tot nieuwe kopzorgen
woensdag 0702:
Volkskrant: Argos, waakhond der wakhonden, dook in nepnieuws avant la lettre
Parool: De man rook direct: dit zijn hoofden uit het Amsterdamse lab
NRC:
KRO-NCRV blokkeert beeldarchief hoofdenaffaire
Persbericht: KRO-NCVR blokkeert beeldarchief Hoofdenaffaire
Achter de schermen: Turkije- rel Rotterdam
De Turkije -rel. Medialogica
11 maart 2017. De Turkse minister Kaya (Familiezaken) komt, tegen de zin van de Nederlandse regering in, naar Rotterdam waar ze Turkse Nederlanders wil toespreken die zich bij het consulaat verzamelen. Ze wil hen overtuigen om bij een referendum (een maand later) voor een grondwetswijziging te stemmen die president Erdogan meer macht zal geven. Ze wordt in een steeg tegen gehouden. De politie en leden van de Dienst Speciale Interventies beletten haar de toegang tot het consulaat. Er tegenover groeit het aantal demonstranten. Turkse televisieploegen zorgen er voor dat veel van wat zich in de havenstad afspeelt in Turkije ‘live’ wordt uitgezonden. Nadat de minister onverrichter zake, en onder dwang, terug naar Duitsland is vertrokken, breken na middernacht rellen uit.
Tijdens de ongeregeldheden, wordt Hüseyin Kurt gegrepen door een politiehond. Die maandag staat z’n foto prominent op de voorpagina van De Telegraaf. ‘Wij zijn hier de baas’ kopt de krant. Kurt wordt in Rotterdam neergezet als relschopper maar in Ankara wordt hij held. Human ’s Medialogica over het verschil tussen beeld en werkelijkheid: Hoe Hüseyin Kurt wordt vermalen tussen media en politieke macht.
In de media:
3001 Human: Klacht tegen politieoptreden
Verwarring: Kees Boonman stopt
‘Kamerbreed’, iedere zaterdag op Radio 1 verdwijnt. Presentator, interviewer, politiek- analist Kees Boonman stopt. Noodgedwongen. Wat verklaarde hij een en ander gisteravond bij ‘Jinek!’ waardig, diplomatiek bijna. Welbespraakt en relativerend als zo vaak. AVROTROS kiest voor een andere koers. Las vandaag dat Jort Kelder ‘iets vervangends’ gaat doen. Fijne, vlotte, slimme babbelaar met vaak rake analyses maar ook een onvermijdelijk progressief- liberaal profiel en een man uit de ‘inner circle’ van de premier. Kees niet. Houdt meer afstand.
Ook bij Eén Vandaag -zijn tweede werkplek- is voor Kees geen plaats meer. En nu? Nog meer data- fetisjisme met de diepgang van een plas regenwater? Treurig vooruitzicht in een tijd waarin vooral de parmantige ijdeltuit zijn opmars maakt. Verslaggevers die politici met een brede grijnslach bejegenen en dan vooral bevragen over de staat van hun gemoed. Kamerleden treden hen zichtbaar onbevreesd tegemoet. En terecht want niets te vrezen. Guitigheid als drijfveer. Vrolijke muziekjes begeleiden lichtvoetig gekeuvel in filmpjes van niet meer dan anderhalve minuut. Geen ruimte voor kritische vragen. De waakhond wijkt, z’n vervanger kwispelt. Nog even en hij springt op schoot. Dat gebeurt trouwens al. Dan heet het ‘constructieve journalistiek’, één struikelpartij verwijderd van onversneden activisme.
Veel verder lijkt het denken over ‘anders’ van veel eindredacteuren en omroepmanagers niet te reiken. Gedreven door ééndimensionaal marktdenken en goeddeels ongefundeerde veronderstellingen over wat de kijker wil. Kansloze keuzes in een arena waar louter wordt gevochten om kijkcijfers en reclamegelden en de Publieke Omroep het dus aflegt tegen commerciële zenders die compromisloos amusement inzetten, niet gehinderd door betutteling en bezuinigingen uit Den Haag waar gebrek aan durf, visie en daadkracht al decennia de boventoon voeren. Dit keer rept het regeerakkoord van ‘ruimte voor onafhankelijke onderzoeksjournalistiek en een stevige publieke omroep’. Het grenst aan satire nu de verantwoordelijke minister zonder blozen aankondigt dat de omroep, die al miljoenen heeft bezuinigd, er opnieuw 60 miljoen op achteruit zal gaan. Het kabinet zet er letterlijk niets tegenover. Die’ stevige publieke omroep’ van pagina 29 (punt 1.7) heeft straks geen fundament meer over. En de oppositie zwijgt want Hilversum lobbyt slecht en weet niet uit te leggen hoe het anders moet én kan.
Wanneer kiest de NPO voor de kern van haar taak? Wanneer maakt ze waar wat ze al jaren predikt? Ondanks alle beloftes investeert ook Hilversum -een paar uitzonderingen daargelaten- niet in onderzoeksjournalistiek. Integendeel. De afdeling ‘Loze beloftes en lege hulzen’ draait overuren, besteedt kapitalen aan nieuwe logo’s, identiteitscampagnes en andere uiterlijkheden. Excuseer, eenmaal op stokpaard gezeten, dwaal ik nog wel eens af…
Kees Boonman is uniek doordat hij dossierkennis, duiding, humor en interviewtechniek, soepel bundelt. Dus management van AVROTROS en Publieke Omroep, wat jullie ook aan vernieuwingsplannen (niks op tegen) verzinnen, Boonman moet daar een centrale rol in krijgen. Altijd. En geen zorgen, hij plooit zich moeiteloos in moderniteiten. Zie zijn vlogs. Dus laat deze, over de dividendbelasting, niet z’n laatste zijn:
#KEESVLOG29: De dividendbelasting
https://eenvandaag.avrotros.nl/item/keesvlog29-de-dividendbe…
En Kamerbreed? Nooit meer dit soort lenigheid, ik parafraseer:
Geïnterviewde: “Nou dat vind ik eigenlijk wel een uiterst merkwaardige vraag meneer Boonman.”
Kees: “Ja, nu ik erover nadenk, heeft u daar misschien wel gelijk in. Maar ik heb hem nu gesteld dus geeft u maar gewoon antwoord.”
Of toenmalig premier Kok die worstelt met de aankoop van legerhelikopters en op het punt staat naar onze Oosterburen te reizen in een decor van moeizame Haagse onderhandelingen. Kees vangt hem op: “Meneer Kok, hoe zeg je helikopter in het Duits?”
“Hubschrauber”, snauwt de premier.
Kijk voor Kees z’n beroepsopvatting én heldere analyse ook nog eens naar:
Beter dan Boonman heeft de Publieke Omroep niet in huis dus de vraag is: welke zendgemachtigde geeft hem de Maximaal mogelijke ruime en doet hem een aanbod dat hij niet kan weigeren?
Soest, 15 december 2017
Ga kijken in ‘Guantanamo Vught’
Amnesty stelt dat terreurverdachten in de speciale terrorismeafdelingen van de Schie en in Vught onder ‘inhumame omstandigheden’ worden vastgehouden.
https://www.volkskrant.nl/binnenlan…
Die constatering is niet nieuw. Collega Jos Slats en ik maakten in 2007 voor Kro’s Reporter de documentaire ‘Guantanamo Vught’. Voor het eerst deden ooggetuigen en (ex) gedetineerden en hun familieleden verslag van wat zich op de TA (terroristenafdeling) afspeelde.
We wisten de hand te leggen op de ‘huisregels’. Die stonden volgens deskundigen op gespannen voet met de (inter) nationale gevangenisregels. We onderzochten ook hoe de speciale afdelingen ontstonden en ontdekten hoe de Raad voor de Strafrechtstoepassing, een belangrijk adviesorgaan van de minister van Justitie, bij de besluitvorming buitenspel werd gezet.
Oordeel zelf over de condities in de terreurgevangenis en neem een kijkje binnen de muren van Guantanamo Vught
De vlag uit ? Remedie tegen nepnieuws (4)
Het pleidooi riekt naar hetzelfde politiek opportunisme dat ook het ministerie van Defensie zo gênant omarmt. Aan het Haagse Plein en op het Hilversumse Mediapark stijgen kringetjes rook op uit de nog smeulende restanten. Het is als een squadron jachtvliegtuigen dat daarnet nog bommen gooide, 180 graden draait en nu voedselpakketten dropt boven de verwoeste stad.
Onderzoeksjournalisten roeren in de stront, controleren de macht in zijn breedste vorm en leggen, op basis van -meestal tijdrovend en ingewikkeld – onderzoek zaken als fraude, corruptie, nepotisme, machtsmisbruik en andere onfrisse zaken bloot. Wanneer die definitie verwatert, wordt er geld gestoken in een analyse van het sexuele leven van de bladluis. Interessant onderzoek maar geen journalistiek. Net zo min als het meeste -op zichzelf vaak briljante- gegoochel met data. Meer dan een startschot is het zelden.
Malcolm MCDowell als Alex DeLarge in ‘A Clockwork Orange’ van Stanley Kubrick
Einde Speeltijd!
In de schaduw van het betaalde voetbal
Achter de confrontatie op de groene mat spelen zich zaken af waar de doorsnee supporter geen benul van heeft.“Als je weet waar je naar moet kijken zul je zien dat dit georganiseerde misdaad is”, zegt David Ellero van Europol voor de camera.
Iwan van Duren en Tom Knipping (Voetbal International), auteurs van onder meer het boek ‘Voetbal & Maffia’.
(foto: Stinglikeabee)
Het duo neemt u mee in de wereld van matchfixing en club-overnames door buitenlandse miljonairs. Een journalistieke speurtocht in een wereld waar pottenkijkers niet welkom zijn. Of zoals een onderzoeker van de UEFA het verwoordt: “Voor wie denkt u dat spelers banger zijn? Voor de waakhond van de UEFA of voor mensen die op straat een Kalashnikov leegschieten?”
Het documentaire- tweeluik ‘Einde speeltijd!’ onthult hoe voetbal terwijl u zit te kijken, zijn laatste restje onschuld verliest. U bekijkt de uitzendingen hier:
Deel 1: ‘Hier klopt iets niet’
(Zondag 1 oktober, 21.00 uur NPO 2)
Deel 2: Hopen op de sjeik
(Zondag 8 oktober, 21.00 uur NPO 2)
Regie: Frederick Mansell en Laurens Samsom.
Camera: Ton Vanderplas
Eindredactie: Bart Nijpels
KNVB wil clubeigenaren kunnen weren
Persbericht Einde Speeltijd! deel II
Einde Speeltijd! deel II: Hopen op de sjeik.
Einde Speeltijd! deel I: ‘Hier klopt iets niet’
Einde speeltijd!
Persbericht NTR
Einde speeltijd!
In de schaduw van het betaalde voetbal
In oktober zendt de NTR het tweeluik Einde speeltijd! uit, twee documentaires over de geldstromen in het hedendaags voetbal.
Achter de confrontatie op de groene mat spelen zich zaken af waar de doorsnee supporter geen benul van heeft.“Als je weet waar je naar moet kijken zul je zien dat dit georganiseerde misdaad is”, zegt een opsporingsambtenaar voor de camera.
Iwan van Duren en Tom Knipping (Voetbal International en auteurs van Voetbal & Maffia) weten waar ze moeten kijken. Ze nemen de kijker mee in de wereld van matchfixing en club-overnames door buitenlandse miljonairs. Een journalistieke speurtocht in een wereld waar pottenkijkers niet welkom zijn. Of zoals een onderzoeker het verwoordt: “Voor wie denkt u dat spelers banger zijn? Voor de waakhond van de UEFA of voor mensen die op straat een Kalashnikov leegschieten?” “Het is ook een maffiafilm”, concludeert een topbestuurder.
Einde speeltijd! onthult hoe voetbal, terwijl u zit te kijken, zijn laatste restje onschuld verliest.
Uitzending: Deel 1: ‘Hier klopt iets niet’ Zondag 1 oktober, 21.00 uur NPO 2
Deel 2: Hopen op de sjeik Zondag 8 oktober, 21.00 uur NPO 2
Regie: Frederick Mansell en Laurens Samsom. Camera: Ton Vanderplas Eindredactie: Bart Nijpels
Tom Knipping (l) Iwan van Duren (r) . Foto Sting like a bee
Iwan van Duren en Tom Knipping werken voor Voetbal International. Ze doen al jaren onderzoek en hebben een reeks onthullende publicaties op hun naam staan.
Bloemetjesjurk
Bloemetjesjurk
Eind jaren tachtig. Ik werk als redacteur bij een dagelijks live tv- programma van de NOS, TV- 3 genaamd. Iedere vrijdag komt Ischa Meijer een interview doen. Daaraan voorafgaand spelen we tafeltennis. ‘Pingpongen’ mag ik het van hem niet noemen want dat doen amateurs. Hij kan, tot z’n ergernis, niet van me winnen. Niet dat ik goed ben maar hij is nóg slechter. Z’n fanatisme is omgekeerd evenredig. Hij gaat voor ieder punt. “Had je niet gezien hè? “, kraait Ischa telkens luidkeels en retorisch als ik een bal niet weet te retourneren. Doorgaans delft hij met klein verschil het onderspit waarna ie zich spinnijdig naar de studio spoedt voor een kort voorgesprek met z’n gast. Deze vrijdag zijn het er twee, Ivan en jij.
In gezelschap van Studio Sport collega Tom Egbers komt Ischa tien minuten later de redactie weer op. Egbers heb ik het vanochtend verteld. Als het duo op me afloopt, zie ik aan z’n blik dat Ischa inmiddels ook is toegetreden tot het genootschap dat m’n geheim kent. “Kom mee dan stel ik je aan haar voor”, zegt Tom. “Toe maar jongen. Ze is echt heel aardig en haar man ook”, vult Meijer met een valse knipoog aan als hij m’n aarzeling ziet. Gedachteloos sta ik op en na een bemoedigend schouderklopje van Ischa, loop ik gedwee achter de blonde presentator aan. Een paar gangen later houdt Tom ineens het studiogordijn voor me open. Daar zitten jullie. Naast elkaar op de tribune waar straks het publiek plaats zal nemen. Ik steek m’n hand naar Ivan uit en zeg hem gedag. Z’n repliek is warm en vriendelijk. Zou ie het aan me zien, denk ik. Dan draai ik me naar je toe. Sinds ik, vijf jaar eerder, ‘Geen gewoon Indisch meisje’ las en eindeloos naar je foto op de cover staarde, droom en fantaseer ik van het moment dat ik je zal ontmoeten.
Nu stroomt er meer bloed naar m’n hoofd dan me lief is. Ik durf je niet aan te kijken maar doe het toch. Het heeft een desastreus effect op m’n spraakvermogen. Ik steek m’n hand naar je uit en stamel m’n naam. Jij noemt de jouwe. M’n hartslag gaat naar topsporthoogte. Gil de la Tourette ligt, vrees ik, op de loer dus mompel ik: “Nou succes straks” en spoed me de studiovloer af. Langer duurt de droom die uit komt niet.
Ischa lacht hard en noemt me een sukkel als we een kwartiertje later in het laatste duel van de dag verwikkeld zijn. Ik gun hem geen punt meer en probeer iedere bal die over het netje komt meteen af te smashen. Met wisselend succes. Ischa verkeert vaak in gezelschap van mooie, charmante vrouwen van wie er, volgens de overlevering, geregeld één voor zijn charmes bezwijkt. Dus vraag ik hem nadat ik het winnende punt heb geslagen en we naast elkaar op een bankje uitpuffen, naar het geheim van zijn verleidingskunst. Licht hijgend en met bezweet voorhoofd onthult de Dikke Man: “Een goedgevulde portefeuille en de juiste traiteur. “
Utrecht. Twee weken later. Ineens sta je naast me. Het is hartje zomer. Je bent er, hartslagversnellend, op gekleed. ‘Nu snap ik waar het begrip Bloemetjesjurk vandaan komt’, wil ik zeggen maar zwijg. Het is in de pauze van een film die minder indruk maakt dan jij. Verbaasd merk ik dat je me herkent wanneer je me gedag zegt en met een glimlach vraagt wat ik van de vertoonde rolprent vind. Doorgaans een vraag waar ik wel raad mee weet. Zo niet deze avond. Meer dan een nietszeggende oneliner weet ik niet uit te brengen. “Veel plezier nog”, zeg je en draait je om met een zwierige halve pirouette. Ik registreer hoe de onderkant van je jurk een seconde later mee draait. Het is of het geluid in de foyer in een trechter achter je aan verdwijnt in de drukte.
Goedkoop, dat zeker
Het stuk van Lynn Barber in The Sunday Times is mild kritisch en dat is al heel wat.
Maar het gesprek met CEO O’Leary is toch vooral een gezellig onderonsje. Zonder tegenspraak stelt hij dat de beschuldigingen in Reporter ‘feitelijk onjuist waren’. Barber kent kennelijk de feiten niet. Want die opmerking raakt kant noch wal. Ryanair stapte destijds naar de rechter. Die stelde Reporter, na drie jaar procederen, tot aan de Hoge Raad onomwonden in het gelijk:
Reporter bracht in het tweeluik ‘Mayday Mayday’ veel meer aan het licht dan in dit stuk gesteld wordt. De bewijsvoering op basis van langdurig en grondig onderzoek, bestond uit een reeks documenten en gesprekken met tientallen bronnen. Drie piloten en een gezagvoerder bevestigden de feiten uiteindelijk voor onze camera. Kijk nog maar eens en en oordeel zelf:
http://www.stinglikeabee.nl/reportages-en-documentaires/documentaires/ryanair/
Het charmeoffensief leidt misschien tot meer comfort voor de reiziger maar relevanter is natuurlijk de vraag: hoe is het inmiddels gesteld met de veiligheid? Is het brandstofbeleid aangepast? Hoe gaat de prijsvechter tegenwoordig met z’n personeel om? Daarover (opnieuw) geen enkele vraag aan de baas van de geel- blauwe reus (de grootste luchtvaartmaatschappij van Europa) die zich graag afficheert als ‘Klein Duimpje’. En zo kan O’Leary, welbespraakt en innemend, de aandacht vestigen op zaken die er vooral voor zorgen dat Ryanair nog meer tickets zal verkopen. Goedkoop, dat zeker.
Veteranen
Je kunt het met een missie, de doelstelling of de uitvoering oneens zijn. Maar goed ook. Wij leven in een land waar je dat soort kritiek in vrijheid kunt uiten. Op veel plaatsen waar Nederlandse militairen dienden, kan dat niet. Daar worden bevolkingsgroepen onderdrukt, gemarteld en vermoord.
‘De regering bevordert de ontwikkeling van de internationale rechtsorde’, die verankering in artikel 90 van de Grondwet van ons welvarende land leidt tot de uitzending van Nederlandse militairen naar brandhaarden over de hele wereld. Veel veteranen lopen psychisch of fysiek letsel op. Soms blijvend. Nee, dit is geen pleidooi om ze kritiekloos te benaderen maar wel om vandaag stil te staan bij het feit dat zij bereid waren de prijs voor de vrijheid, ook die van mensen ver weg, te betalen. Dat deden ze, hoe je het ook wendt of keert, namens ons allemaal.
Legerpredikant Wilco van Wakeren formuleert het zo:
“Als je jonge mensen. Jonge jongens en meiden, de zonen en dochters van de natie, als je daar de beslissing over neemt om die naar zo’n gebied als Afghanistan te sturen en je erkent ze dan niet, dan draait mijn maag om.”
Dit zijn zeven veteranen. Leden van het 17de Pantserinfanterie Bataljon uit Oirschot:
Wilt u met ze mee op missie? Zien en horen wat ze meemaakten en hoe Afghanistan hun leven veranderde?
Bekijk dan: ‘Naar de klote. Troops in contact’ (2008) Gebaseerd op hun verhalen en zelfgemaakte beelden.
Remedie tegen nepnieuws (3)
Vervlogen tijden (Watergate’72- ’74) herleven. Washington Post en New York Times graven dieper en dieper in de affaires rond de Amerikaanse president die – tot nu toe- niet veel verder komt dan het afleggen van tegenstrijdige verklaringen en het herhalen van zijn mantra dat het ‘fake’ nieuws betreft. Komen de stukken en/of tapes boven tafel en zo ja tonen ze aan dat Trump de ’trias politica’ aan z’n laars heeft gelapt? Trump en zijn aanhangers zullen er anders over denken maar het zijn gouden tijden voor de (onderzoeks) journalistiek.
En op nationaal niveau eindigt wat begon met de onthullingen van Follow the Money dat daarna de toegang tot een persconferentie werd geweigerd, met het aftreden van de VVD- partijvoorzitter:
Keizer stopt per direct als VVD-voorzitter om controverse rond zakendeal
En wie beweert er nog dat onderzoeksjournalistiek niet rendeert?
8000 (proef)abonnees FTM na publicaties Keizer
Proficiat Follow the Money!
Remedie tegen nepnieuws (2)
Journalist Joep Dohmen (NRC) legt bloot met uiteindelijke stap van bank tot gevolg. Onderzoeksjournalistiek heeft maatschappelijk een belangrijke controlerende rol en impact. Het is voor media dé manier om zich te profileren. En bovendien en bovenal: een uitstekende remedie tegen nepnieuws. Kortom omroep -en krantenbazen, investeer!
Rabo stopt met Noorse broeders
Follow the money. Remedie tegen nepnieuws (1)
In memoriam Anton Westerlaken; ‘Gelukkiger kun je van werk niet worden.’
Achter de schermen: Politicologica
Politicologica I – IV
Een vierluik van de Human dat onderzoekt hoe politieke partijen spinnen, framen en omgaan met blunders, kritiek en imagoproblemen.
Volgens De Groene Amsterdammer ‘…het spannendste programma rond de verkiezingen.’
Deel I: Partij van de Arbeid. Door tegenstanders de ‘Partij van de Allochtonen’ of ‘softe theedrinkers’ genoemd. Waar komt dat imago vandaan? Klopt het? En is het een geuzennaam of een achilleshiel?
Deel II: De VVD profileert zich als de hoeder van ‘law & order’ maar wordt geteisterd door integriteitsproblemen, fraude en corruptie. Hoe gaat de VVD om met dat probleem?
Deel III: D66 ziet zichzelf als de partij van bestuurlijke vernieuwing en transparantie. Politicologica onderzoekt of D66 zich houdt aanhaar zelfgekozen imago.
Deel IV: De PVV. Rutte spreekt sinds zijn gedoogkabinet in 2012 sneuvelde van een ‘weglooppartij’. De PVV zou bestuurlijke verantwoordelijkheid uit de weg gaan. Hoeveel waarheid schuilt er in het frame dat politiek leider Wilders niet wil regeren?
Alle vier de uitzendingen en veel aanvullende informatie zijn hier te vinden: Politicologica I tm IV
Politicologica wordt gemaakt door Marc Josten, Bart Nijpels, Hansje van de Beek, Frederick Mansell, Erwin Otten, Jeroen Slot en Bas Nollé, Urvidice Wakker en Jeroen Mondria.
In de media:
Groene Amsterdammer: Links ongemak
Kritische noot?
Reporter (KRO) wint ook bij Hoge Raad van Ryanair
Na drie jaar procederen is het arrest van de Hoge Raad in zijn beoordeling kort en helder: ‘De in het middel aangevoerde klachten kunnen niet tot cassatie leiden.’
Marco de Lange en Bart Nijpels maakten voor de – inmiddels opgeheven- onderzoeksjournalistieke tv- rubriek Reporter in 2012 en 2013 twee documentaires over Ryanair, de grootste luchtvaartmaatschappij van Europa. Aan de uitzendingen ging bijna een jaar journalistiek onderzoek vooraf. Het leidde tot twee onthullingen, die in de uitzendingen werden bevestigd door drie gezagvoerders en een first officer en werden ondersteund door een reeks documenten. Piloten van Ryanair vliegen, om kosten te besparen, geregeld met minder brandstof dan ze zouden willen. De vier vliegers biechtten tevens op dat ze ook vlogen wanneer ze daar fysiek niet toe in staat (not fit to fly) waren omdat ze alleen voor daadwerkelijke vlieguren betaald kregen. Het tweeluik werd in 2013 bekroond met De Loep, de jaarlijkse prijs van de Nederlandse Vlaamse Vereniging voor Onderzoeksjournalisten (VVOJ).
Ryanair startte na de uitzendingen een rechtszaak. In april 2014 en juli 2015 (hoger beroep) stelde de rechter Reporter al in het gelijk. Vandaag wees de Hoge Raad arrest in het voordeel van de voormalige tv- rubriek. arrest-hoge-raad-231216-pdf_2011136
De uitzendingen zijn op deze website te zien:
http://www.stinglikeabee.nl/reportages-en-documentaires/documentaires/ryanair/
In het nieuws:
Villamedia: Reporter van Ryanair bij Hoge Raad
Nederland werkte in Uruzgan samen met kinderverkrachters
Taliban ronselt de slachtoffers voor zelfmoordaanslagen
Tijdens de NAVO-missie (ISAF) in Uruzgan werkten de Nederlanders samen met lokale machthebbers die zich schuldig maakten aan seksueel misbruik van minderjarige jongens. Het ongemoeid laten van dat misbruik leidt tot veiligheidsrisico’s. Dat blijkt uit onderzoek van Brandpunt (KRO-NCRV) en het persbureau Agence France Presse (AFP).
De Nederlanders in Uruzgan werkten samen met politiecommandanten en krijgsheren die minderjarige jongens misbruikten. “In Nederland zou ik die man arresteren en hier moet ik er mee samen werken”, zegt een voormalig lid van de Koninklijke Marechaussee in de uitzending over één van hen. Het misbruik werd volgens anonieme bronnen ook gepleegd in een met Nederlands geld gebouwd mortuarium, recht tegenover Kamp Holland. Een Uruzgaan-veteraan vertelt: “Ik heb er melding van gemaakt bij het Provinciaal Reconstructie Team. Iedereen wist ervan. (…) Het werd niet gebruikt als mortuarium maar om kinderen, jongetjes te misbruiken.”
‘Bacha bazi’, het seksueel misbruiken van zogenoemde theejongens is in Afghanistan een eeuwenoude ‘traditie’. Een wijdverbreid verschijnsel dat bij wet verboden is maar waar nauwelijks tegen wordt opgetreden. Ook niet door de coalitietroepen. Uit het onderzoek van Brandpunt en AFP blijkt dat het misbruik, ondanks een verzoek daartoe door de Verenigde Naties, nauwelijks gemeld werd. Nederlandse militairen bevrijdden een jongetje op een politiepost uit handen van zijn misbruikers. Tegenover Brandpunt liet Defensie weten dat dat niet de bedoeling was. Het ministerie meldt dat: “De actie (..) ingevolge het mandaat niet was toegestaan. ”
Het misbruik vond ook plaats op een basis waar Nederlandse militairen gehuisvest waren. De dader, een lokale politiecommandant had een entourage van meerdere theejongens. Hem werd geen strobreed in de weg gelegd. Ook niet nadat één van zijn slachtoffers dood gevonden werd. De Koninklijke Marechaussee maakte melding van de kwestie maar er volgde geen strafrechtelijk onderzoek.
Het ongemoeid laten van het misbruik is niet zonder gevaar, zo blijkt uit onderzoek van AFP en Brandpunt. “Het is contra- productief om het kindermisbruik te negeren. De Taliban ronselt misbruikte jongens om aanslagen te plegen” , aldus onderzoeksjournalist Anuj Chopra, AFP- chef, Kabul. Een Kamermeerderheid (VVD, PvdA, D’66 en SP) gaat de minister van Defensie om opheldering vragen.
Brandpunt, dinsdag 20 december, 21.10 uur, NPO 2
Achter de schermen: Onder toeziend oog
Onder toeziend oog
Nederland werkte in Uruzgan samen met kinderverkrachters
Taliban ronselt de slachtoffers voor zelfmoordaanslagen
Tijdens de NAVO-missie (ISAF) in Uruzgan werkten de Nederlanders samen met lokale machthebbers die zich schuldig maakten aan seksueel misbruik van minderjarige jongens. Het ongemoeid laten van dat misbruik leidt tot veiligheidsrisico’s. Dat blijkt uit onderzoek van Brandpunt (KRO-NCRV) en het persbureau Agence France Presse (AFP).
De Nederlanders in Uruzgan werkten samen met politiecommandanten en krijgsheren die minderjarige jongens misbruikten. “In Nederland zou ik die man arresteren en hier moet ik er mee samen werken”, zegt een voormalig lid van de Koninklijke Marechaussee in de uitzending over één van hen. Het misbruik werd volgens anonieme bronnen ook gepleegd in een met Nederlands geld gebouwd mortuarium, recht tegenover Kamp Holland. Een Uruzgaan-veteraan vertelt: “Ik heb er melding van gemaakt bij het Provinciaal Reconstructie Team. Iedereen wist ervan. (…) Het werd niet gebruikt als mortuarium maar om kinderen, jongetjes te misbruiken.”
‘Bacha bazi’, het seksueel misbruiken van zogenoemde theejongens is in Afghanistan een eeuwenoude ‘traditie’. Een wijdverbreid verschijnsel dat bij wet verboden is maar waar nauwelijks tegen wordt opgetreden. Ook niet door de coalitietroepen. Uit het onderzoek van Brandpunt en AFP blijkt dat het misbruik, ondanks een verzoek daartoe door de Verenigde Naties, nauwelijks gemeld werd.
Foto: Gerben van Es
Nederlandse militairen bevrijdden een jongetje op een politiepost uit handen van zijn misbruikers. Tegenover Brandpunt liet Defensie weten dat dat niet de bedoeling was. Het ministerie meldt dat: “De actie (..) ingevolge het mandaat niet was toegestaan. ”
Het misbruik vond ook plaats op een basis waar Nederlandse militairen gehuisvest waren. De dader, een lokale politiecommandant had een entourage van meerdere theejongens. Hem werd geen strobreed in de weg gelegd. Ook niet nadat één van zijn slachtoffers dood gevonden werd. De Koninklijke Marechaussee maakte melding van de kwestie maar er volgde geen strafrechtelijk onderzoek.
Het ongemoeid laten van het misbruik is niet zonder gevaar, zo blijkt uit onderzoek van AFP en Brandpunt. “Het is contra- productief om het kindermisbruik te negeren. De Taliban ronselt misbruikte jongens om aanslagen te plegen” , aldus onderzoeksjournalist Anuj Chopra, AFP- chef, Kabul. Een Kamermeerderheid (VVD, PvdA, D’66 en SP) gaat de minister van Defensie om opheldering vragen.
Nederlanders trainden militie krijgsheer Uruzgan
Tijdens de NAVO- missie in Uruzgan (ISAF) trainden Nederlanders de Afghan Highway Police (AHP), een militie van krijgsheer Matiullah Khan met wie Nederland formeel geen zaken deed. Dat blijkt uit onderzoek van Brandpunt (KRO-NCRV).
Matiullah Khan leidde, naar eigen zeggen, een militie van tweeduizend gewapende mannen. Nederland werkte officieel niet met de krijgsheer samen. Uit een document (*) dat Brandpunt vandaag publiceert, blijkt dat de Nederlanders de militie van Khan trainden. Het gaat om een gespreksverslag van een bijeenkomst in maart 2008. Khan en een Nederlandse commandant bespreken de training van Khan’s manschappen. De krijgsheer toont zich volgens het verslag enthousiast over de samenwerking. “Hij beseft dat samenwerken aan veiligheid en het delen van informatie, elkaar ondersteunen, belangrijk is.”
Een voormalig lid van de Koninklijke Marechausse, belast met het opleiden van Afghaans politiepersoneel, bevestigt de trainingen. “Wij wisten aanvankelijk niet dat het Matiullah’s personeel was. Maar langzamerhand krijg je steeds meer kennis en dan praat zo’n deelnemer zijn mond voorbij en dan weet je dat ze van de AHP zijn, leden van de militie van Matiullah.”
Matiullah Khan was lid van de Popolzai stam en gold als de machtigste krijgsheer van Uruzgan. Al eerder werd bekend dat Nederland hem betaalde voor bescherming. De weg van Kandahar naar Tarin Kowt was voor de bevoorrading van het Nederlandse Kamp Holland de belangrijkste aanvoerroute. Manschappen van Khan beschermden de transporten tegen betaling van zestienhonderd tot drieduizend dollar per container. Wanneer er niet tijdig betaald werd, verviel de protectie. Dan werden konvooien op de route aangevallen en getroffen door bermbommen.
Matiullah Khan was een neef van Jan Mohammed Khan, de voormalige gouverneur van Uruzgan die verdacht werd van opiumhandel, corruptie en seksueel misbruik van minderjarige jongens. Hij werd in 2006 op aandrang van Nederland uit zijn functie ontheven. Zijn ontslag gold als voorwaarde voor Nederlandse deelname aan de ISAF-missie.
Matiullah Khan werd in maart 2015 in Kabul vermoord tijdens een zelfmoordaanslag.
In een speciale uitzending besteedt Brandpunt dinsdag aandacht aan de keerzijde van Nederlandse missie in Uruzgan. Om de strijd tegen de Taliban te winnen werkte ISAF ook samen met lokale machthebbers die zich schuldig maakten aan het seksueel misbruiken van minderjarige jongens.
Srebrenica en de waarheidsvinding. Tweede Kamer is aan zet
Midden jaren negentig zenden regering en parlement militairen naar voormalig Joegoslavië om er zo’n dertigduizend Bosnische vluchtelingen te ‘beschermen’. Onder de vlag van de Verenigde Naties zullen de blauwhelmen er de ‘vrede handhaven’. Dutchbat zal in Srebrenica een ‘moeilijke maar uitvoerbare’ opdracht uitvoeren. Het blijken eufemismen. De enclave Srebrenica is zo goed als onverdedigbaar en de troepen zijn te licht bewapend. Maar als de vijand aanvalt, komt er luchtsteun, zo heeft de internationale gemeenschap toegezegd. Een belofte die in de julidagen van 1995 wordt gebroken. Gevolg: de massamoord op meer dan 8500 burgers. Schuld: de Bosnische Serviërs onder leiding van generaal Mladic. Verantwoordelijk: zij die de belofte breken en niet ingrijpen om de genocide te voorkomen.
“Geen productief besluit”
Eind juni 2015 maken Hannah Kooy, Huub Jaspers en ondergetekende voor de VPRO/HUMAN de documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’. We reconstrueren de gebeurtenissen voorafgaand aan de val van Srebrenica. In de lente van 1995 probeert de NAVO de Servische agressie te stoppen met luchtaanvallen. De Serviërs reageren met het gijzelen van VN- militairen die ze vastketenen op strategische plekken om bombardementen te voorkomen. Eind mei pleit de Verenigde Naties ervoor de aanvallen te beëindigen. De Franse president Chirac en de Britse premier Major bellen met de Amerikaanse president Clinton en dringen aan op een besluit met dezelfde strekking. Uit de stukken die we in de documentaire tonen, blijkt dat Clinton’s belangrijkste adviseurs voor buitenlandbeleid op zondagmiddag 28 mei in Washington bijeenkomen. Ze buigen zich over het verzoek. Onder leiding van plaatsvervangend nationaal veiligheidsadviseur Sandy Berger, komen ze tot de slotsom dat de luchtaanvallen op de Serviërs voor de ‘nabije toekomst’ inderdaad moeten worden opgeschort. Een besluit dat ze volgens een weergave van de bijeenkomst ‘in stilte’ nemen.
Een dag later adviseert nationaal veiligheidsadviseur Anthony Lake zijn president dienovereenkomstig en noteert in een memo aan Clinton: “Make no public statement to that effect.” Sandy Berger, vertrouweling van de president die de vergadering een dag eerder voorzat, kan zich het besluit én de gesprekken met de Franse en Britse regeringsleiders herinneren. Of andere bondgenoten op de hoogte werden gesteld, zegt hij, wanneer we hem interviewen, niet te weten. “Ik veronderstel dat ze geïnformeerd zijn, maar ik weet niet of dat het geval is.”
Noch de Bosnische, noch de Nederlandse regering worden over het besluit ingelicht, zo verklaren oud-minister van Defensie Voorhoeve en Mohammed Sacirbey, voormalig minister van Buitenlandse Zaken van Bosnië- Herzegovina in de documentaire. “Ik wist van niets totdat u het me zojuist vertelde”, stelt laatstgenoemde. Toenmalig minister-president Kok bevestigt later dat ook hij indertijd niet op de hoogte werd gesteld. Zes weken nadat het besluit in Washington is genomen, vallen de Serviërs aan. De luchtsteun waar de Nederlandse regering én blauwhelmen in Srebrenica op rekenen, blijft uit. De troepen en milities van Mladic richten ongehinderd de grootste naoorlogse slachtpartij op Europese bodem aan. Met dat feit geconfronteerd erkent Berger voor onze camera dat de beslissing om de luchtaanvallen op te schorten ‘geen productief besluit was’.
‘Substantieel aantal burgerslachtoffers’
Berger bekleedt in 1995 een sleutelpositie. Hij coördineert een drietal Amerikaanse veiligheid -en inlichtingendiensten onder de noemer de Balkan Task Force (BTF). Een niet eerder vertoond samenwerkingsverband dat een stroom ‘intell’, geheime informatie, oplevert. Een deel van die informatie is vrijgegeven. Collega’s Hannah Kooy en Huub Jaspers tijdens ons onderzoek werken zich door duizenden pagina’s en stuiten op een reeks verslagen waaruit blijkt dat de Amerikanen ruim voor juli 1995 op de hoogte waren van de Servische intentie Srebrenica in te nemen. Anderhalve maand voor de val van de enclave rapporteert de BTF aan Berger dat de Britse VN- generaal Smith van mening is dat de Serven zijn begonnen aan een campagne om de enclaves in te nemen. Daarbij waarschuwt BTF nadrukkelijk voor de consequenties. Bij een aanval op Srebrenica moet rekening worden gehouden met een ‘substantieel aantal burgerslachtoffers’.
Na uitzending van onze documentaire vorig jaar belooft de Nederlandse regering navraag te doen bij de betrokken landen, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Verenigde Staten. Het levert niets op. Dan verzoekt het kabinet het NIOD, het Nederlands instituut voor oorlogsdocumentatie, onderzoek te doen naar ‘mogelijke afspraken’ om de luchtsteun op te schorten én was er ‘Voorkennis bij westerse inlichtingendiensten over de Bosnisch-Servische aanval op de safe area Srebrenica, en over het exacte doel van deze aanval.”
Het NIOD is de slager die zijn eigen vlees keurt. Het instituut deed immers eerder zes jaar lang onderzoek naar de val van de enclave. In 2002 publiceerde het ‘Srebrenica een ‘veilig’ gebied’. Eén van de hoofdconclusies luidt:
“Nu er evident bij geen van de betrokkenen voorkennis was, was adequaat reageren bij voorbaat uitgesloten.”
Opmerkelijk want de onderzoekers wisten dat ze géén toegang hadden gehad tot duizenden pagina’s met rapportages van de Balkan Task Force. Daarin kon informatie besloten liggen die tot andere conclusies zou leiden. Desondanks maakt het NIOD zelfs geen voorbehoud. Het rechtvaardigt de vraag of haar rapport de wetenschappelijke toets der kritiek kan doorstaan.
Veertien jaar later, na bestudering van de documenten, inclusief die waar wij in de documentaire uit citeren, concludeert het NIOD nu in haar nieuwe rapport: ‘….op het gebied van ‘voorkennis’ in het inlichtingendomein zijn geen vormen van kennis of inlichtingen aangetroffen op basis waarvan kan worden geconcludeerd dat betrokkenen (in binnen-of buitenland), waaronder inlichtingendiensten, op de hoogte waren van een concreet Bosnisch- Servisch plan om in juli 1995 de enclave Srebrenica aan te vallen en volledig in te nemen.’
Het NIOD houdt dus vast aan haar conclusie uit 2002. De in onze documentaire geciteerde rapportages van de Amerikaanse inlichtingendiensten, de waarschuwingen van generaal Smith, ze worden gekwalificeerd als ‘strategische’ voorkennis. Dat is volgens de onderzoekers wat anders dan concrete (in hun idioom ‘tactische’). Het is een onderscheid dat in 2002 niet gemaakt werd. De toenmalige hoofdconclusie houdt dus geen stand. Toch neemt het NIOD er in haar nieuwe rapport geen afstand van. Sterker nog: er wordt zelfs geen nuance gemaakt. En dat in de wetenschap dat de Amerikanen veel relevante documenten – uit de weken voorafgaand aan de val van Srebrenica- , nog altijd niét hebben vrijgegeven.
Over het Engels/ Frans/ Amerikaanse besluit de luchtaanvallen op de Serviërs op te schorten, concluderen de onderzoekers in hun nieuwe rapport:
‘Deze verkenning heeft geen bewijzen of aanwijzingen opgeleverd voor het bestaan van voor Nederland geheime internationale besluitvorming (…).’
De documenten van eind mei 1995 waar de afspraak letterlijk in wordt genoemd, inclusief het stil houden ervan, vormen volgens het NIOD geen bewijs. Sterker nog, niet eens een aanwijzing. De vraag is; wanneer een afspraak als deze de kwalificatie ‘geheim’ niet krijgt, wanneer verdient een besluit dat ‘in stilte’ genomen is, dat predicaat dan wel? Uit het rapport blijkt dat het NIOD niet heeft gesproken met de betrokken regeringsleiders. Evenmin met de beleidsadviseurs die aanwezig waren op de bijeenkomst in Washington van 28 mei 1995. Wij wel.
De documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen”, die volgens het NIOD geen nieuws bevatte, won onlangs De Loep 2016. De jury schrijft in haar beoordeling onder meer over ‘bikkelharde en heftige confrontaties met de betrokkenen’. Ze doelt op het interview van ondergetekende met Sandy Berger. De man die de inlichtingendiensten coördineerde en zodoende op de hoogte was van alle voorkennis. De man ook, die voor onze camera de authenticiteit van het besluit om de luchtaanvallen op te schorten, bevestigt. Een besluit dat hij ‘niet productief’ noemt. Het NIOD heeft Berger nooit gesproken. De voormalig nationaal veiligheidsadviseur zal zijn woorden helaas nooit meer kunnen herhalen. Hij overleed in december 2015.
“Geen aanleiding “
De Nederlandse regering heeft bij Frankrijk, Groot- Brittannië en de Verenigde Staten vergeefs om informatie gevraagd. Het NIOD heeft, op verzoek van diezelfde regering, onderzoek gedaan maar evenmin toegang gekregen tot de nog niet vrijgegeven documenten uit juli 1995. De opdrachtgever, het kabinet reageert daarentegen tevreden en omarmt de NIOD-conclusies welhaast gretig. De regering laat in een persverklaring weten: “Op dit moment is er geen aanleiding om een nader onderzoek in te stellen naar de val van Srebrenica”
“Als je jonge mensen, jongens en meiden, de zonen en dochters van de natie, als je daar de beslissing over neemt om die naar een gebied als Afghanistan te sturen en je erkent ze dan niet. Dan draait mijn maag om”, zo reageert geestelijk verzorger Wilco van Wakeren in 2007 op het eufemisme ‘wederopbouwmissie’ dat Haagse politici dan gebruiken tot frustratie van de manschappen in Uruzgan.
De militairen van Dutchbat III worstelen nog dagelijks met de gebeurtenissen van juli 1995. Het aantal gevallen van Post Traumatische Stress Stoornis ligt volgens een enquête uit 2015 op een derde. Het leidt tot zelfmoorden. Veel veteranen – en hun omgeving- hebben last van drank -of drugsproblemen en agressief gedrag. Het is natuurlijk niets vergeleken bij het leed onder de Bosnische nabestaanden en overlevenden. Ze verloren alles dat ze hadden, dierbaren, huis en haard. Duizenden mensen, voor het leven getekend. Twintig jaar na dato, leven velen van hen nog steeds in vluchtelingenkampen. Ze hebben, net als wij allemaal, recht op alle beschikbare informatie over de massamoord in Srebrenica.
Kortom, er is, in tegenstelling tot wat het kabinet beweert, volop aanleiding tot nader onderzoek. De werkelijkheid is inmiddels namelijk omgekeerd evenredig aan de NIOD- conclusie uit 2002 en luidt:
“Nu er evident bij betrokkenen voorkennis was, is nader onderzoek naar wat er met die kennis gebeurd is, noodzakelijk.”
Wanneer zet de Tweede Kamer de regering voor het blok? In Amerikaanse archieven ligt een schat aan relevante documenten uit de periode van kort voor de genocide. Stukken die nog niet zijn vrij gegeven. Sandy Berger is dood maar de meeste van zijn collega’s die op 28 mei 1995 ‘in stilte’ besloten de luchtaanvallen op de Serven ‘op te schorten’, leven nog. Net als de betrokken regeringsleiders Chirac, Major en Clinton.
Wanneer eist de Kamer dat de premier net zo lang met de vuist op de tafel slaat tot onze bondgenoten openheid van zaken geven?
Srebrenica: NIOD en VVOJ
Vandaag is een bijzondere dag. Vanmiddag presenteert het NIOD een nieuw onderzoek naar de val van Srebrenica.
“Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies heeft een verkennend onderzoek gedaan naar bronnen en wetenschappelijke literatuur die beschikbaar zijn gekomen sinds de publicatie in 2002 van het NIOD-rapport over de gang van zaken voorafgaand aan, tijdens en na de val van Srebrenica in 1995. De resultaten worden op vrijdag 18 november om 15.00 uur in Nieuwspoort, Lange Poten, Den Haag gepresenteerd.”
Het onderzoek werd ingesteld n.a.v. de bevindingen in de HUMAN/VPRO/ ARGOS documentaire van vorig jaar die hier te zien is:
De VVOJ heeft collega Jaspers en mij genomineerd voor de Loep. Eervol en mooi voor iedereen die dít project mogelijk heeft gemaakt en er aan heeft meegewerkt.
De concurrentie is moordend (twee ijzersterke uitzendingen van Zembla) dus niet winnen is op voorhand geen schande. Veel belangrijker zijn de bevindingen van het NIOD.
Over het onderzoek meldde het instituut in een persbericht:
“Het verkennend onderzoek richtte zich op de twee volgende onderwerpen:
· internationale politieke besluitvorming over het verlenen van luchtsteun (air strikes dan wel close air support) aan UNPROFOR, waaronder Dutchbat, voorafgaand en tijdens de val van de enclave Srebrenica, en in het bijzonder mogelijke afspraken hierover van eind mei 1995 tussen Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
· voorkennis bij westerse inlichtingendiensten over de Bosnisch-Servische aanval op de safe area Srebrenica, en over het exacte doel van deze aanval.”
Op Radio 1 blikte collega Huub Jaspers vanochtend al even vooruit:
Komen we weer een stapje dichter bij de waarheden achter de val van Sebrenica? En zal het instituut in staat blijken zijn eigen in beton gegoten conclusies uit 2002 op z’n minst te nuanceren?
Kortom een spannende dag.
Jubilaris
KRO’s Reporter was 25 jaar lang dé onderzoeksjournalistieke televisierubriek van de Publieke Omroep. Nu, in het jaar dat het programma jubileert, is het uit schema van NPO 2 gehaald. Waarom? Vraag het de managers.
Vandaag, op de kop af twee jaar geleden, publiceerde Reporter (Jacco Versluis & Marco de Lange) onderstaand verhaal nog. Over misstanden bij de kernreactor in Petten.
Van belang voor ons allen? Lijkt me wel. Daarom is onderzoeksjournalistiek de speerpunt van de Publieke Omroep. Toch? Maar waar is Reporter dan gebleven? Het programma dat een kwart eeuw fraude, corruptie, nepotisme en andere onwelriekende zaken aan het licht bracht en de macht het vuur aan de schenen legde? Wie het Hilversumse beleid snapt, mag het zeggen. Misschien duikt Reporter nog eens op in KRO’s Brandpunt of incidenteel zelfstandig in 2017…
Op de Publieke Omroep is indrukwekkend en met de botte bijl bezuinigd door een voortvarende staatssecretaris zonder noemenswaardige kennis van zaken. Vrijwel ongehinderd kan hij visieloos calculerend zijn destructieve gang gaan. Mede te wijten aan slapende bestuurders en zakkenvullende, schnabbelende tv- makers die geen oog hebben voor het effect van hun beleid en gedrag op de manier waarop de Haagse politiek naar Hilversum kijkt. Dat zit zo. Gooise bazen staan een deel van hun personeel – vooral presentatoren maar – ook ‘journalisten’ toe te schnabbelen: congressen voorzitten, bedrijfsfilmpjes maken etc. Het is voor de ‘beeldbuisbekenden’ een florerende bedrijfstak. Ze verdienen buiten de deur soms meer dan bij hun werkgever. De ‘publieke omroepers’ laten zich betalen door opdrachtgevers die ze geacht worden kritisch te volgen zoals bedrijven, banken en verzekeraars. Zo scharen die Gooise collega’s in de rijen van misschien wel de minst populaire groep mensen in onze samenleving: de zakkenvullers. Die zitten, in de ogen van veel mensen, vooral in Den Haag. En zo is de cirkel rond want waarom zou een politieke partij op de barricade springen voor de Publieke Omroep? Daar is electoraal geen winst te halen. En zo zijn de Hilversumse managers, uitzonderingen daargelaten, ruimschoots geslaagd voor de cursus ‘Draagvlak ondermijnen’.
De Gooise enclave geeft belastinggeld uit. Het is geen staatsomroep (zoals de commerciële concurrenten graag roepen) maar wel in dienst van het publiek dat de penningen betaalt. De onderzoeken van programma’s als Argos, Zembla en Reporter en Medialogica zijn duur en tijdrovend. De uitkomst is onzeker. Tóch kan onderzoeksjournalistiek de redding zijn van dit publieke bestel. De kijker wil waar voor zijn geld en kennis nemen van zaken, misstanden die haar/hem aan gaan. Zembla – dat de concurrentie van Reporter node mist- de VPRO, Human en NTR daar investeren ze nog in onderzoeksjournalistiek. Het is een speerpunt dus omroepen een oproep: ‘Put your money where your mouth is!” Meer gedegen onderzoeksjournalistiek bij de omroep. Lezers, collega’s, eenieder, pleit met hartstocht en liefde graag. Om te beginnen voor de terugkeer van KRO’s Reporter op NPO2!
Amerikaans pleidooi voor onderzoeksjournalistiek
In de media Petten:
Primeur Petten van de Volkskrant was vooral van Reporter
KRO’s Reporter onthult: Openbaar aanklager in de beklaagdenbank
KRO Reporter bestaat dit jaar 25 jaar. Of moet ik moet zeggen, bestond? De oudste onderzoeksjournalistieke televisierubriek jubileert maar is dit jaar uit het schema van de NPO gehaald. Is Reporter dan helemaal weg ? Nee, er komen misschien nog wat uitzendingen volgend jaar of in Brandpunt. Oud- collega Jos Slats, onderzoeksjournalist pur sang, onthult ondanks alles. Wel of geen uitzendingen. Chapeau!
Openbaar aanklager in de beklaagdenbank
Leiding Dutchbat niet vervolgd
Eén hoofdstuk is gesloten, het boek nog lang niet…
Nederland hoeft Karremans niet te vervolgen
Meer informatie over Karremans en het dossier Srebrenica vind je hier
VVOJ nomineert ‘Waarom Srebrenica moest vallen’
De Vlaams Nederlandse vereniging voor onderzoeksjournalistiek (VVOJ) heeft de nominaties voor 2016 bekend gemaakt.
persbericht-nominaties-de-loep-2016-1
De VPRO- Human documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ is genomineerd in de categorie audiovisueel.
Waarom Srebrenica moest vallen
Mooi en eervol. Dank nog eens aan iedereen die bijdroeg aan de totstandkoming onder wie: Hannh Kooy, Huub Jaspers, Nicoline Tania, Birgit Dopheide, Stefan Heijdendael, Geert-Jan Strengholt, Ton Vanderplas, Mike Dam, Jos Verduyn Lunel, Hansje van de Beek, Astrid Cornelisse, Esad Efendic, Gijs van Beuzekom en Marc Josten.
Daarnaast natuurlijk ook een buiging voor Hansje van de Beek die met Astrid Cornelisse genomineerd is voor de aanmoedigingsprijs.
18 november is de prijsuitreiking in Leuven. In ‘onze categorie’ is Zembla de concurrent. Een tweeluik van Ton van der Ham & Norbert Reintjens en een uitzending van Sander Rietveld & André Nelis. Ze zijn hier te zien: http://zembla.vara.nl/
Met zulke sterke concurrentie is verliezen op voorhand draaglijk.
Er waren dit jaar maar 10 audiovisuele inzendingen. In 2013 wonnen Marco de Lange en ik De Loep voor het tweeluik over Ryanair: Ryanair documentaires
Die uitzendingen maakten we voor KRO Reporter. Inmiddels is het programma, na meer dan 25 jaar- zonder noemenswaardig verzet- uit het schema van NPO 2 gehaald. Diep treurig. Zendgemachtigden als de VPRO/ Human, NTR en de Vara investeren gelukkig nog wel in onderzoeksjournalistiek op televisie, een kerntaak voor de Publieke Omroep.
Wie betaalt bepaalt…maar niet alles.
Op basis van onderzoek concludeert Jan Benjamin in NRC Next van 2 augustus 2016:
‘De onafhankelijke sportjournalist, blijkt uit het NRC-onderzoek, zit klem tussen de profclubs aan de ene kant en de televisie- en telecombedrijven anderzijds. Wie de tv-rechten in bezit heeft, bepaalt de publiciteit.’
Een boude stelling die hij niet waarmaakt. Natuurlijk, de licentiehouders bepalen wie de wedstrijden en de samenvattingen mogen uitzenden. Zelfs misschien wie de interviews en analyses kunnen en mogen doen. Veertien gesprekspartners vertellen er openhartig over en illustreren aan de hand van praktijkvoorbeelden. Een somber beeld: verslaggevers liggen aan het infuus van de machthebbers.
Dat is ernstig maar hun collega’s kunnen natuurlijk gewoon hun werk doen. Onderzoeksjournalisten zijn namelijk niet afhankelijk van degene die uitzendrechten bezitten en denken de toegang tot clubs en spelers te bepalen. Wanneer dat soort partijen zich als alleenheersers in een keizerrijk gaan gedragen is dat bovendien een uitnodiging. Ze vragen om nader onder de loep te worden genomen. Hun opstelling tref je in kringen van de macht vaker aan. Mensen die zich onaantastbaar wanen. Om hen heen is de kritiek verstomd. De oppositie hebben ze uitgeschakeld. ‘Ja- knikkers’ bevolken hun directe omgeving. De controle is verdwenen, het machtsevenwicht verstoord. Als een zonnekoning gaan ze ongestoord hun gang in een omgeving waar tientallen miljoenen om gaan rond transfers en televisierechten. Zo wordt de kans op misstanden als fraude, corruptie, nepotisme en verduistering alsmaar groter. Net als het aantal gefrustreerde medewerkers en belazerde zakenpartners. Dat stijgt eveneens. Potentiële bronnen. Kortom, werk aan de winkel voor onderzoeksjournalisten.
De ontwikkelingen die de krant schetst zijn zorgelijk. Dat wel. Maar dit verhaal gaat over verslaggeving niet over dé journalistiek, laat staan onderzoeksjournalistiek. Dat onderscheid maakt het stuk onvoldoende. Daarom leest het artikel als een lokroep. Onafhankelijke onderzoeksjournalistiek is een noodzaak. Ook in de sport.
Srebrenica: nieuw document over het uitblijven van luchtsteun
Argos- journalisten Huub Jaspers en Maud van de Reijt beschikken over een nieuw document over het uitblijven van NAVO- luchtsteun tijdens de val van Srebrenica. Op de Argos website meldt de onderzoeksrubriek dat het stuk is gelekt ‘vanuit het circuit van de inlichtingendiensten’ . Het document zelf wordt vanwege bronbescherming niet onthuld maar het is wel ter inzage voorgelegd aan betrokkenen als oud minister Voorhoeve die zegt het stuk niet te kennen.
Argos schrijft op de website: ‘Het lijkt om een militair weekverslag te gaan, dat waarschijnlijk vlak na de val van Srebrenica – in het Nederlands – is opgesteld.’ In het document staat onder meer de zinsnede ‘Daarnaast is beloofd dat de NAVO geen luchtaanvallen meer zou uitvoeren.’ De vraag die zich opdringt is of de Nederlandse regering op de hoogte was.
In juli 2015 onthulde de documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ documenten waaruit bleek dat de regering Clinton op 28 mei 1995 – zes weken voor de val van Srebrenica- ‘in stilte’ besloot om de luchtaanvallen tegen de Serviërs op te schorten. Dat gebeurde na telefonisch overleg met de Franse president Chirac en de Britse premier Major. De Bosnische regering werd niet over het besluit in kennis gesteld. Nederlandse VN- militairen waren in Srebrenica gestationeerd om de bevolking aldaar te beschermen. Toch werd het toenmalige kabinet Kok volgens oud minister van Defensie Voorhoeve evenmin geinformeerd.
Joris Voorhoeve op Potocari memorial
Voorhoeve wil opheldering over het nieuwe document. Bert Bakker, oud- voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie Srebrenica pleit voor nader onderzoek. De onthullingen van vorig jaar waren aanleiding voor aanvullend onderzoek door het NIOD dat eerder het omvangrijke rapport ‘Een veilig gebied’ publiceerde. De journalisten zullen het stuk aan het onderzoeksinstituut overhandigen. Dat lijkt in tegenspraak met de belofte van bronbescherming. Huub Jaspers reageert: “We zullen een kopie van het document aan het NIOD overhandigen. We hebben afspraken met het instituut gemaakt over de bescherming van de bron die dit document gelekt heeft. Wij zullen sommige details weglakken. Het NIOD heeft schriftelijk beloofd geen kopieën van het document te maken, het stuk niet uit handen te geven en het alleen voor het eigen onderzoek te gebruiken. Ook heeft het NIOD expliciet beloofd niet mee te zullen werken aan een onderzoek om het lek op te sporen.”
VPRO collega Huub Jaspers op de Memorial in Potocari mei 2015
Achter de schermen: De nacht van Rasmussen.
Andere Tijden Sport: De nacht van Rasmussen
Michael Rasmussen beklimt de Aubisque opnieuw, de berg waar z’n carrière in 2007 eindigde
Tour de France, 25 juli 2007. Michael Rasmussen, Deen in Nederlandse dienst, rijdt al tien dagen in de gele trui. Met de steun van teamgenoten als Thomas Dekker, Dennis Mentsjov en Michael Boogerd rijdt de Rabobank- kopman over een reeks Pyreneeën- cols. Vandaag eindigt de laatste bergetappe op de top van de Aubisque. Concurrenten als Evans, Leipheimer en Contador kunnen niet veel meer dan aanhaken. Maar het noodlot schrijft een scenario dat Rasmussen naar het diepste dal van zijn wielerleven zal brengen. Andere Tijden Sport reconstrueert waarom de Rabobankploeg vier dagen voor Parijs, z’n kopman in het geel uit koers haalt. En Michael Rasmussen vertelt waarom hij een paar uur na de finish een einde aan zijn leven wilde maken.
Research: Nando Boers, camera: Ton Vanderplas, geluid: Jillis Schriel
De uitzending is hier te zien:
of hier:
In de media:
9 juli
Nieuws.nl: Rasmussen dacht aan zelfmoord na ontmaskering
AD: Rasmussen: ‘Ik wilde uit het leven stappen’
8 juli
Radio 1 Sportzomer:
Samen met collega Nando Boers (research) praten over onze documentaire.
Float like a butterfly
“Beschaafde mensen houden niet van boksen”, zegt m’n vader op een nacht dat we naar een gevecht van Ali kijken. De sport verafschuwt de oud- hockeyer en hij ergert zich bovendien aan de praatjes van de pugilist uit Kentucky die zich, zonder enige terughoudendheid, ‘De Grootste’ noemt.
A series of photographs of heavyweight World Champion boxer Muhammad Ali taken between the years 1974-1979 at his Pennsylvania training camp at Deer Lake.
We kijken omdat hij een fenomeen is. Dienstweigeraar want tegen de Vietnam- oorlog. “Waarom moet ik tegen gekleurde mensen gaan vechten voor een land dat mijn burgerrechten niet erkent”, provoceert hij, zelfbewust. Gedurfd geluid in wit conservatief Amerika. “Hij heeft gelijk en hij heeft lef”, verzucht pa. “En dan je als zwarte ook nog eens ‘King’ durven noemen”, vervolgt ie en knikt richting schouw. Er hangt een zwarte herdenkingstegel. Een witte lijn omringt het gezicht van Martin Luther King. Zes jaar eerder kochten m’n ouders het kleinood, aan de deur. Daar stonden ze, dicht bij elkaar, in de gang. Ma huilt, pa troost. Geëmotioneerd omdat de zwarte dominee, die vreedzaam voor gelijke rechten pleitte, vermoord was. Ooit stonden King en Ali schouder aan schouder. Voor de televisiecamera sprak de geestelijke zijn waardering uit voor de bokser die, zo zei hij, een ander geloof aanhing maar met wie hij samen voor dezelfde idealen vocht. Het bepaalt dat m’n vader sympathie voelt voor de man die de ring betreedt. Ali’s opponent is Joe Frazier die hem een paar jaar eerder versloeg. De winnaar van vanavond mag het opnemen tegen George Foreman. Eén blik op de reus leert dat de heren die elkaar dalijk te lijf gaan de huidige wereldkampioen voorlopig maar beter nog een tijdje kunnen laten regeren. Winnaar Ali denkt daar anders over en zal een jaar later, tijdens een legendarisch gevecht in Kinshasa, bewijzen dat hij gelijk heeft.
Het is midden jaren zeventig. In de onstuimige ontdekkingstocht van m’n puberteit wordt Muhammad Ali m’n idool. Dat ik leer boksen om me te verweren tegen de Brabantse boerenvuisten uit het dorp waar we wonen, begrijpt m’n vader. Blij is hij er niet mee. M’n gymleraar schoolt me in de ‘nobele aard van zelfverdediging’ zoals het gehandschoende vuistvechten eufemistisch wordt omschreven. Ik versla een handvol dorpsgenoten die me zijn gevolgd naar dezelfde middelbare school. Maar veel langer duurt m’n poging om Ali’s lichtvoetigheid en slagkracht te kopiëren niet. Een vriendelijke, forsgebouwde klasgenoot, turner bij PSV, breekt m’n neus en m’n illusies.
Augustus 1995. Voor Brandpunt maken we een reportage in Tuzla, Bosnië. Eerder die dag heeft ze ons de weg gewezen in één van de vele vluchtelingenkampen rond de stad waar ontheemden uit Srebrenica verblijven. Nu zit ze naast me aan tafel. De van oorsprong Somalische heeft de Amerikaanse nationaliteit. Ze werkt voor UNHCR, de VN- vluchtelingenorganisatie. Hoe we op Ali komen, weet ik niet meer maar wel dat ze me indringend vertelt over wat hij voor haar heeft betekend en niet alleen voor haar. Hij was, betoogt ze, een stuwende kracht voor de emancipatie van heel zwart Amerika. Met hernieuwde belangstelling stort ik me op z’n geschiedenis. De vasthoudendheid van de Champ wordt een voorbeeld, een bron van inspiratie. Z’n weigering om in Vietnam te dienen, kost hem z’n wereldtitel. In de Verenigde Staten mag hij tijdens de jaren durende rechtsgang niet boksen. Maar hij wijkt niet. Integendeel. Hij verdient wat geld door lezingen te houden op door wit Amerika gedomineerde universiteiten. Z’n gevecht buiten de ring inspireert nog meer dan dat op het canvas. Ali ontroert. Ook daarna; z’n heroïsche comeback, tot en met de wedstrijden die hij niet meer had moeten boksen, hoe Parkinson hem velde, z’n missie naar Irak waarbij hij terugkeerde met door Saddam Hoessein gegijzelde Amerikanen en alle credits weigerde en het ontsteken van de Olympische vlam in Atlanta. Wanneer ik na 26 jaar noodgedwongen maar met rechte rug bij de KRO vertrek als gevolg van ‘een verschil van inzicht’, vernoem ik m’n journalistieke productiebedrijf naar Ali’s beroemdste uitspraak. “Float like a butterfly, sting like a bee. Your hands can’t hit what your eyes can’t see.” Metafoor voor onderzoeksjournalistiek: Rondfladderen, neuzen, graven in politiek, sport, cultuur en zakenleven. Maatschappelijk relevante misstanden blootleggen, steken als een bij, dat is de opdracht.
Maar ook de hoog -en dieptepunten van de sport blijven fascineren. Een weekend in 2012: Op vrijdag ‘De zwijgende bokser’ prachtvolle documentaire over Juliano Westhine, een Roma- jongen op weg naar de Olympische Spelen van Londen. Zaterdag: Haye- Chisora, zwaargewichten van weinig beschaafd kaliber die elkaar, en wie dan ook, ook buiten de ring te lijf gaan. Gevecht om niks in de gewichtsklasse waar Klitschko al jaren onbedreigd de baas is. Zondag: Andere Tijden Sport. Drie keer Olympisch Brons pugilist Arnold Vanderlyde reist naar Cuba en ontmoet drie keer Olympisch Goud Felix Savon. De gigant uit Cuba was zo imponerend dat – ook tijdens de Spelen- sommige tegenstanders de ring niet eens betraden. Hun trainers wierpen ritueel en letterlijk de handdoek in de ring. Onze Arnold durfde wel en deed in 1992 een derde poging het hoogste amateurpodium te bereiken. Hij bokste goed -want een begaafd technicus- maar vergeefs. De ‘hammerpunch’ uit Havana was ook voor hem een maatje te groot. Savon had in de VS, als prof, kapitaal kunnen maken. Verkoos de amateurstatus. Z’n heldenstatus werd, in ieder geval in z’n vaderland, onaantastbaar. Daar bleef het bij. Monument uit vrije wil voor Castro en de revolutie. En zo verlangde ik vergeefs naar het gevecht in de glitter van woestijnstad Vegas waar deze stylist de onbehouwen hoekende Mike Tyson naar het canvas zou jagen. In Andere Tijden Sport is de ontmoeting tussen Felix en Arnold ongemakkelijk. De taalbarrière blijkt groter dan de vuistvechters verbaal kunnen overbruggen.
Tot zover vervlogen of zo u wilt, ‘Andere tijden’, terug naar de treurnis in het heden. De man die ik zonder schroom een held noem, is overleden. “Muhammad Ali shook up the world. And the world is better for it. We are all better for it”, luidt de samenvatting van Barack Obama. “Het is een klap”, laat Arnold Vanderlyde, onbedoeld geestig – met zachte ‘g’- van zich horen. “God came for his champion”, twittert oud wereldkampioen Mike Tyson. Als dat laatste waar is kunnen we een songtekst van de Talking Heads ‘Heaven, heaven is a place. A place where nothing, nothing ever happens’ naar de prullenbak verwijzen want overal waar Ali komt, gebeurt wat. M’n oude heer zal er, vermoed ik, met bewondering naar kijken.
JSF met egards en gejuich ontvangen
Dames en heren, ze zijn er. Prominent in het nieuws. De komst van twee Joint Strike Fighters. Drie kwartier te laat waardoor ze het Acht Uur Journaal misten. Bescheiden miscalculatie in een verder vrijwel vlekkeloze, geoliede PR show.
De minister van Defensie vloog ze tegemoet in regeringstoestel de Gulfstream. De televisiecamera mocht mee. Boven maar vooral in de wolken mocht de bewindsvrouw loftrompetteren over de naast haar vliegende gevechtstoestellen. Het werd kritiekloos verslagen door m’n journalistieke collega’s. Oh nee, toch niet: ‘Hij maakt meer lawaai dan de de F- 16’ meldt het Journaal. Ongeruste omwonenden van de luchtmachtbasis poseren, de decibelmeters paraat. Maar gelukkig is daar de luchtmacht- woordvoerder die uitlegt dat het ander en daardoor minder storend geluid betreft dus ook dat zal wel meevallen. Onverstoord rolt de reclamespot door. Hosanna voor vliegtuigen die te duur zijn en te laat geleverd worden. Vage verwijzingen naar jarenlang ‘politiek geharrewar’ met name de schuld van de PvdA zegt een commentator op de radio. En de feiten? Geen woord over de manier waarop de Kamer bewust is misleid, hoe Kok in een kwartiertje overtuigd werd en al evenmin over het achterhouden van informatie door Defensie. Om nog maar te zwijgen over de omstreden methodes die alle potentiële concurrentie buiten spel zette. Geheugen opfrissen? Kijk dan nog eens naar de uitzendingen van Reporter die onthullen hoe de grootste defensieaankoop uit de Nederlandse geschiedenis tot stand kwam. Ze zijn hier te zien:
De geschiedenis, ze herhaalt zich
De geschiedenis, ze herhaalt zich. Zwijgen lijkt goud maar gelukkig doorbreken wakkere, vasthoudende onderzoeksjournalisten de stilte. Een Oscar voor Spotlight, een diepe buiging voor NRC, Dohmen en Chesal!
NRC: Veel misbruikzaken in geheim afgehandeld
NRC: Destijds moesten ze zwijgen. Nu weer
‘Ons Maagdenhuis’
De huilende Leonie bij de ontruiming van het Maagdenhuis
Februari 2015 bezet een groep studenten, het Maagdenhuis, bestuursgebouw van de Universiteit van Amsterdam (UvA).
Het is, zo betogen ze, een frontale aanval op het rendementsdenken. Bestuurders houden zich onvoldoende bezig met de kwaliteit van onderwijs en onderzoek, speculeren met vastgoed en brengen zo de financiële gezondheid van de UvA in gevaar. In de ogen van de bezetters de oorzaak van een reeks bezuinigingen. In de zes weken die volgen weten studenten en sympathisanten hun boodschap prima te etaleren. Bestuurders slagen daar nauwelijks in. Het Maagdenhuis wordt hardhandig ontruimd en bestuursvoorzitter Louise Gunning treedt af.
Medialogica onderzoekt de mediaslag om het Maagdenhuis.
Door: Bart Nijpels en Hansje van de Beek
De uitzending bekijk je hier:
In de media:
17 maart 2016: recensie in Het Parool
Achter de schermen: ‘Ons Maagdenhuis’
Ziel aan de duivel
Kranten, tijdschriften en omroepen hebben minder geld en middelen. Een derde van de journalisten in Nederland is -volgens Villamedia- inmiddels ZZP’er. De tarieven dalen en daarmee, zo blijkt uit onderstaand stuk, de onafhankelijkheid van de journalistiek. Honger lijden gun ik niemand maar journalistiek die ’te koop is’ gun ik dit land niet. Hoe vreselijk ook maar wanneer je als journalist het hoofd niet meer boven water kunt houden, moet je wat mij betreft, een ander vak kiezen. Wat je in elk geval niet moet doen is morrelen aan het fundament er van. Dat lijkt in toenemende mate te gebeuren en dat is verontrustend. Ik heb begrip voor de ernst van de situatie waar veel collega’s zich in bevinden -zelf ben ik inmiddels, na 26 jaar vaste dienst bij de KRO, ook zelfstandig- maar de argumenten die journalisten in onderstaand stuk hanteren om te te verdedigen dat ze hun ziel aan de duivel verkopen, deugen niet. Dat zeg ik niet om hen te kwetsen maar als verweer tegen de betonrot in ons vak. De meeste journalisten ‘schnabbelen’ nog altijd in het geniep. Dat zijn overigens nou net de mensen die het zonder bij te klussen ook prima redden. Ik waardeer en respecteer de openheid van de collega’s die in dit artikel hun verhaal doen. Dat getuigt van lef. Maar hun ‘verweer’ houdt geen stand. Ter vergelijking: een arts die zich laat fêteren of betalen door de farmaceutische industrie wordt (door de journalistiek) aan de schandpaal genageld omdat hij zijn onafhankelijkheid te grabbel gooit. Principieel is er geen verschil. Ook een journalist die zich door een bedrijf, overheid of wat voor (ideële) instantie dan ook laat betalen, levert zijn onafhankelijkheid én geloofwaardigheid in. Hoe dan ook.
Bijklussen noodzaak voor veel journalisten
Grafrede
Chapeau voor de VPRO- voorzitter, een genuanceerd precisie schot. Zorgvuldig en behoedzaam geformuleerd dunkt me: ‘De schijn van politieke partijdigheid’.
VPRO directeur haalt uit naar Dekker
Reis: Thailand 2015 – 2016
Reis: Cambodja 2015
Volkskrant, geen wereldwonder
Siem Reap, Cambodja. Half zes in de ochtend. De dageraad doemt op achter de pagoda’s van wereldwonder Angkor Wat. Een aanblik van welhaast ontroerende schoonheid. Blij dat ik op dat moment, het tijdverschil is zes uur plus, de Volkskrant over Srebrenica nog niet gelezen heb.
Srebrenica en de waarheidsvinding, een herkansing
Het NIOD zal zich, op verzoek van de regering opnieuw buigen over Srebrenica. Aanleiding, de onthullingen in de documentaire ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ van VPRO collega Huub Jaspers, Hannah Kooy en ondergetekende.
Waarom Srebrenica moest vallen
We toonden documenten waar uit bleek dat de Amerikanen, in samenspraak met de Britten en de Fransen, eind mei 1995 – meer dan een maand voor de val van enclave- besloten om de bombardementen tegen de Serviërs ‘stilletjes’ op te schorten. De Nederlandse regering werd van dat besluit niet op de hoogte gesteld -bevestigd door oud premier Kok en Joris Voorhoeve toenmalig minister van Defensie- terwijl het juist Nederlandse VN- blauwhelmen waren die de bewoners van Srebrenica moesten beschermen.
Het betreft feiten (geen suggesties zoals ook nu in sommige berichten nog wordt gesteld) die niet vermeld worden in het omvangrijke NIOD onderzoeksrapport naar de val van de enclave. Oud onderzoeksleider Blom, destijds directeur van het instituut, stelde voorbije zomer in onder meer de Volkskrant dat de feiten geen ‘nieuws’ betroffen en werd in die opvatting onder meer gesteund door columnisten van diezelfde krant en de auteur Frank Westerman. Opmerkelijk omdat ze geen van allen eerder melding maakte van het Amerikaans besluit van 28 mei 1995. Het NIOD publiceerde in 2002, na jarenlang onderzoek, een rapport waarin deze feiten ontbraken. Andere relevante zaken – zoals het bevel van de Nederlandse bataljonsleiding om tijdens de val van de enclave gedurende twee dagen geen medische hulp aan Bosnische vluchtelingen te verlenen- werden onvoldoende onderzocht en in kaart gebracht en zelfs onder de pet de gehouden. Het NIOD mag desondanks opnieuw aan de slag. Een herkansing. Er zit inmiddels een nieuwe directeur. Benieuwd welke vruchten de waarheidsvinding af gaat werpen. Slachtoffers, nabestaanden, Dutchbat- veteranen, het publiek, ze hebben allemaal recht op de onversneden werkelijkheid.
Ook over de politieke besluiten van Washington die er voor zorgden dat de genocide in het hart van Europa niet voorkomen werd.
NOS Niod buigt zich weer over Srebrenica
Nu.nl Niod doet weer nieuw onderzoek
Sandy ‘suspend quietly’ Berger died.
Achter de schermen: ‘De slag om de erfenis’
Zembla: De slag om de erfenis
Herman verblijft, vanwege een verstandelijke beperking, z’n leven lang in een zorginstelling. Na z’n overlijden worden zijn nabestaanden onaangenaam verrast. Herman (67) blijkt een testament te hebben opgesteld waarin vast ligt dat hij al zijn bezittingen nalaat aan een stichting voor goede doelen.
Herman was, zo stelt de familie, wilsonbekwaam. Dat betekent dat hij zijn besluiten niet kon overzien. Dus kan hij dit, volgens de nabestaanden, nooit bedacht, laat staan geregeld hebben.
Wie een testament wil laten maken moet wilsbekwaam zijn, weten wat hij doet. Voor sommigen is dat moeilijk. Zo telt ons land 142.000 verstandelijk beperkten en 260 duizend dementerenden. Kwetsbare mensen. En omdat Nederland in fors tempo vergrijst, neemt hun aantal snel toe.
Zembla onderzoekt: wie beschermt de wilsonbekwamen?
Bart Nijpels & Hanneke de Jonge
10 november 2015: Goede doelen voor rechter om erfenis van 26 miljoen
Hij stopt
Oud studiegenoot Geelen stopt met recenseren. Spijtig maar begrijpelijk. Televisie maken is qua mentale inspanning een lachertje vergeleken bij er dagelijks verplicht naar kijken én er – met een nijdige deadline in de nek- onderhoudend, geestig, kritisch, met verstand van zaken, analytisch, over schijven. ‘Chapeau Jean Pierre, a la prochaine’ want hij gaat ‘gewone’ columns schrijven….
Reis: Rome
Peroxyde Vrees Verspreider
Peroxyde Vrees Verspreider laat weten dat het door hem bedachte ‘meldpunt overlast asielzoekers’ tot ‘overweldigend’ veel reacties leidt. Meer dan tweeduizend. Hij noemt twee voorbeelden: een kennelijk verontruste moeder die vreest voor de veiligheid van haar dochters. En iemand die laat weten dat ‘ze’ dronken door tuinen zouden zwalken. De melders zullen waarschijnlijk een stemadvies ontvangen en de aanbeveling zich bij hun lokale Bromsnor te melden. Sowieso een beter idee wanneer er echt iets aan de hand is. Dan wordt er tenminste actie ondernomen. Althans de kans daarop is groter. Peroxyde Vrees Verspreider doet namelijk niets, behalve Permanent Vrees Verspreiden en zijn mantra over ’testosteronbommen’ en ‘gelukzoekers’ herhalen voor wie, in zijn visie, de grenzen natuurlijk gesloten moeten worden.
Angstoproepende, beledigende, bagetaliserende simplificaties en illusionaire oplossingen. Allemaal tot daaraan toe want leve de vrijheid van meningsuiting. Hoe stompzinnig, abject en kortzichtig dan ook. Maar de angst, en daarmee de aanhang van Peroxyde Vrees Verspreider groeit en de stemming achter de dijken bereikt een kookpunt. Ook in de berichtgeving. ‘Staatssecretaris wordt vertrek uit Oranje onmogelijk gemaakt’ en ‘Dijkhof in Drenthe belaagd door boze bewoners’. De meervoudsvorm in alle publicaties. Het zou kunnen dat er meer gebeurd is dan werd getoond maar daarover reppen Journaals en kranten niet dus kan ik niet anders dan vast stellen dat er sprake was van één corpulente dame die zich in, kennelijk staat van drift, voor de dienstwagen van de bewindsman opstelt, op verontwaardigde toon uitroept “Dikke BMW!” en op de motorkap slaat. Waarna ze door een agent in burger onhandig want hardhandig tegen de grond wordt gewerkt. Dramatisch beeld. Vrouw struikelt en bezeert zich. Haar gegil moet hoorbaar zijn geweest tot in de bus met vluchtelingen die zich even terug in oorlogsgebied moeten hebben gewaand. De vrouw wordt per ambulance afgevoerd. Gevolg van haar actie: zes seconden waarin de chauffeur van de staatssecretaris zijn voet van het gaspedaal moest houden. De man is een held, verdient een lintje, heeft ondanks de voor zijn baas hachelijke situatie, de rust bewaard. Maar ja waarom ook niet. Voor één boze mevrouw trap je even op de rem. Meer niet. Want geen horde woeste bewoners die Dijkhof ‘op z’n Air France’ van z’n kledij wil ontdoen, noch een bende breedgeschouderde Drenten die zijn BMW dreigt om te draaien en evenmin een barricade van brandende autobanden die hem de doorgang belet. Eén boze mevrouw. Oh nee, er loopt nog een bewoner het beeld in. Hij lijkt een klap tegen de zijspiegel van Dijkhof’s dienstauto te geven terwijl hij, in onverstaanbaar dialect en helaas zonder ondertitels, een verwensing uit. Mogelijk, in navolging van de mevrouw, aan het adres van de ook in deze automobiel verstopte ‘sjoemelsoftware’. We weten het niet. Meer voor de hand ligt natuurlijk dat hij zijn verbale pijlen richt op de Haagse bestuurders die hem en zijn dorpsgenoten een loer draaien. Begrijpelijke boosheid van brave, niet racistische burgers die bedrogen worden. Aan hen gedane beloftes worden gebroken. En intussen bereikt Nederland zijn kookpunt. Niet door de feiten maar door media opgeklopte gebeurtenissen, bestuurlijk geblunder en de Peroxyde Vrees Verspreider die er bekwaam een slaatje uit slaat. Tweeduizend meldingen suggereert hij
Wilders: Asielzoekers zwalken dronken door de tuin
De Peroxyde Vrees Verspreider laat geen journalistieke of andere controle toe en kan dus, zoals vaker, roepen wat hij wil. Net als de helden die klikken bij zijn Meldpunt. Zij die hun ongenoegen uiten over mensen van wie het gros aan dood, honger en verraad is ontsnapt. Ze worden hier enerzijds verwelkomd door landgenoten die hen op een barbecue trakteren en schier bewusteloos knuffelen met intimiderende goedbedoeldheid. Anderzijds worden de vluchtelingen met vergelijkbare passie betiteld en bejegend als rovende, zuipende, verkrachtende barbaren. En intussen sturen klikkers berichtjes naar de de Peroxyde Vreemdelingen Verdrijver, de man die suggereert dat hij de grenzen kan sluiten. Ze kunnen terecht op deze treurige pagina:
De leden van de ‘boterspaan- brigade’, waar we, mocht hier nog ooit een oorlog uitbreken, hem zeker niet mee gaan winnen. Nee dan de types die in Woerden een noodopvang bestormen en met vuurwerkbommen en eieren gooien. Heldhaftig verscholen achter bivakmutsen en in het zwart gekleed, onder dekking van het donker, 150 vluchtelingen, onder wie vrouwen en kinderen, de stuipen op het lijf jagen. De deksel op de snelkookpan rammelt als gevolg van bestuurlijke onmacht, onzorgvuldige, opgeklopte mediaberichten en opruiende prietpraat van de Peroxyde Vrees Verspreider. Nederland zakt diep, zo diep dat barrières van redelijkheid bezwijken en ongecontroleerde woede en domheid over de dijken klotst. Wijsheid wijkt, empathie delft het onderspit. Maar niet bij een oude man die desgevraagd voor de televisiecamera verklaart dat de vluchtelingen wat hem betreft welkom zijn.Waarom? Omdat hij weet wat oorlog is. Even zie je hem in gedachten terugkeren naar hoe hij eind jaren vijftig voor de Russen vluchtte. Van oorsprong Hongaar, al decennialang een trotse landgenoot. Medicijn tegen m’n schaamte. Waarschijnlijk zal de paniek in de polder niet eerder wijken dan wanneer zijn geluid de overhand krijgt. Snel graag voordat we de term ‘Hollands Laagland’ figuurlijk moeten gaan nemen.
Aan welke kant sta jij?
Scherp geformuleerde aftrap voor een belangwekkende discussie door Follow the money’s Eric Smit.
FTM: afzijdig blijven is geen optie
We zijn het oneens…- in elk geval gedeeltelijk – zie mijn bijdrage in dit stuk over de moraal van Eric:
Onafhankelijk maar niet afzijdig; de moraal van Eric Smit
Stof tot nadenken want het gaat over keuzes met verstrekkende gevolgen. Onderzoeksjournalisten brengen wat mij betreft louter feiten, geen meningen. Vertrekpunt dient nieuwsgierigheid/ waarheidsvinding te zijn, geen opvatting of ideaal. Ze onthullen zaken op grond van gedegen en vaak langdurig feitenonderzoek. Het publiek moet er op kunnen vertrouwen dat die feiten kloppen, ze moeten controleerbaar zijn. Dat is de mate van objectiviteit die ik bepleit. Onderzoek mag niet worden vertroebeld door een mening want dat leidt tot subjectieve selectie. Precies wat de (onderzoeks) journalistiek moet vermijden om betrouwbaar en onafhankelijk te kunnen zijn en blijven. Na publicatie laten wij de dans der opinies dan aan beleidsmakers, publiek, activisten.
Dag meneer Pointl
Hij schreef voor de krant/ het gratis maandblad waar ik eind jaren tachtig voor werkte: La Ligna. Bescheiden, zachtaardige man. Vaak onpeilbaar gemoed, moeizaam worstelend met details van het leven. Ongemakkelijk manoeuvrerend, een astronaut in een volkstuin. Onhandige telefoongesprekken. Altijd vriendelijk, belangstellend.
De bundel kwam uit in 1989: ‘De kip die over de soep vloog’, maakte Joodse weemoed al in de eerste zin tastbaar: “We zouden die zondagmiddag op visite gaan bij moeders jeugdvriendin Estella Hamburger, een tandarts. Moeder zei dat haar vroegere vriendin geluk gehad had; al haar familieleden hadden de oorlog overleefd.” Even verderop schrijft hij over diezelfde vriendin van zijn moeder die niet onderdook maar haar haar blondeerde en zonder persoonsbewijs over straat liep: “Jarenlang wandelde ze onverschillig door het oog van de naald.” Frans Pointl, fijngevoelig stillist die je, door zijn broosheid voorzichtig maakte in de omgang met hem, je op je woorden deed letten omdat hij de zijne zo zorgvuldig koos, en je aanzette om oog voor detail te hebben omdat hij zelf welhaast permanent door een vergrootglas leek te kijken.
Schrijver Frans Pointl (82) overleden
Waakhond ?
RTL Z noemt KRO’s Brandpunt Reporter een NPO programma en ‘onthult’ dat Ryanair nog steeds brieven naar z’n vliegers stuurt zoals wij in Mayday Mayday al eerder lieten zien.
‘Ryanair zet piloten nog steeds onder druk’
Powned neemt het nieuws over maar noemt Reporter überhaupt niet als de onthuller van de misstanden.
Powned: Grote druk op Ryanair piloten
Geel- blauwe baas O’Leary gaf vandaag een persconferentie in Nederland omdat Ryanair van Schiphol naar Dublin gaat vliegen. Heb de aanwezige journalisten geen vragen horen stellen over de veiligheidscultuur bij de prijsvechter. Terwijl de feiten uit de Reporter -uitzendingen onlangs in hoger beroep door de rechter zijn bevestigd. Waar blijven de collega’s die kritische vragen stellen aan Ryanair, Schiphol, Mansveld, de verantwoordelijke staatssecretaris? De waakhond slaapt.
Michael O’Leary tijdens een persconferentie
Waarom Srebrenica moest vallen
Persbericht:
Srebrenica: Amerikanen hielden luchtsteun tegen
Nederlandse regering niet op de hoogte
De Servische generaal Ratko Mladic wist dat er geen NAVO-luchtaanvallen zouden volgen, toen zijn troepen in juli 1995 de aanval op de door Nederlandse VN-militairen beschermde enclave Srebrenica openden en ruim achtduizend mensen vermoordden. Zes weken eerder besloot de regering Clinton om ‘voor de afzienbare termijn’ geen luchtaanvallen meer uit te voeren op Servische doelen. Washington nam dat besluit ‘in stilte’. Het toenmalige kabinet Kok wist van niets. Dat blijkt uit de 2Doc: Waarom Srebrenica moest vallen (Human/ VPRO in samenwerking met Argos).
Gemaakt door Bart Nijpels & Huub Jaspers. Camera: Ton Vanderplas
Sandy Berger, voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten.
De regering Clinton besloot op 28 mei 1995 om de luchtaanvallen tegen de Serviërs op te schorten. Dat gebeurde na telefonisch overleg met de Franse president Chirac en de Britse premier Major. Zij drongen bij de Amerikaanse president aan op het stopzetten van de luchtaanvallen nadat honderden VN-militairen waren gegijzeld. De Serviërs ketenden de blauwhelmen vast op strategische plaatsen om zo bombardementen door de NAVO te voorkomen.
Uit interne stukken, die in de documentaire worden getoond, blijkt dat de regering Clinton het besluit ‘in stilte’ nam: ‘ …make no public statement to that effect’, luidt het advies aan de president een dag later.
Generaal bd. Manfred Eisele, militair adviseur VN 1995
Joris Voorhoeve, destijds minister van Defensie, zegt daarover in de documentaire: “Het besluit zoals in de tekst is vastgelegd, daar komt het hele woord Nederland niet in voor. Persoonlijk vind ik dat buitengewoon ernstig. En ook dat dit niet aan Nederland is medegedeeld. Je bent bondgenoot en Nederland had de allermoeilijkste taak in Oost-Bosnië. Dus dat had wel moeten gebeuren.”
Ook de Bosnische regering was niet op de hoogte bevestigt Mohamed Sacirbey, voormalig minister van Buitenlandse Zaken: “Ik wist van niets totdat u het me zojuist vertelde.”
Sandy Berger, voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten, kan zich het besluit en de gesprekken met de Franse en Britse regeringsleiders herinneren. Hij zegt niet te weten of andere bondgenoten op de hoogte werden gesteld. “Ik veronderstel dat ze geïnformeerd zijn, maar ik weet niet of dat het geval is.”
Het gevolg van het Amerikaanse besluit was dat generaal Ratko Mladic en Radovan Karadzic, politiek leider van de Bosnische Serven, besloten om Srebrenica aan te vallen.
Dr Ilijaz Pilav, overlevende Srebrenica
Sandy Berger, voormalig Nationaal Veiligheidsadviseur van de Verenigde Staten, erkent in de documentaire dat het besluit om de luchtaanvallen op te schorten “geen productief besluit was. “
De uitzending is hier te zien:
The international version can be watched here:
In de media:
30 juni 2016: De opdracht van Dutchbat in Srebrenica was ‘ op voorhand reeds onuitvoerbaar’ aldus minister Hennis van Defensie:
Dutchbatters klagen staat aan wegens’onmogelijke opdracht’ Srebrenica
8 februari 2016: de Bosnische krant Avaz meldt dat het NIOD, op verzoek van het Ministerie van Defensie, aanvullend onderzoek gaat doen naar de val van Srebrenica naar aanleiding van ‘Waarom Srebrenica moest vallen’: artikel in Avaz
29 december 2015: de redactie van NPO Doc kiest tien documentaires die je ‘gezien moet hebben’ uit het aanbod van 2015. ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ staat in het het rijtje. Eervol. Tien documentaires
19 december 2015 Radio 1, Argos: Collega en co-maker Huub Jaspers over het hernieuwde onderzoek naar de val van Srebrenica
17 december 2015: Trouw: Dutchbatveteranen blij met nieuw onderzoek Srebrenica
16 december 2015: Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) gaat opnieuw onderzoek doen naar Srebrenica, aanleiding ‘Waarom Srebrenica moest vallen’. NOS: NIOD buigt zich weer over Srebrenica
2 december 2015: De Washington Post meldt het overlijden Samuel ‘Sandy’ Berger: Sandy Berger dies at 70 Berger was nationaal veiligheidsadviseur onder president Clinton en coördinator van de Balkan Task Force ten tijde van de oorlog in Bosnie. Berger liep weg uit het interview dat we met hem maakten voor ‘Waarom Srebrenica moest vallen’ en beschreef het vraaggesprek in een furieuze mail als volgt: “The interview I had with Mr. Nijpels on May 1 was one of the most disingenuous and unprofessional encounters with the press I have hadduring my 40 year career in and around government in Washington. It bordered on dishonest.”
21 november 2015: Oud-premier Kok verbaasd over stil besluit VN-luchtsteun Srebrenica
13 juli 2015: Massacre de Srebrenica : documents à l’appui, les Pays-Bas refusent de porter seuls la responsabilité
7 juli 2015: ‘Onze bondgenoten naaiden ons allemaal’. Staat er boven het interview in Nieuwe Revu. Niet dat ik dat gezegd heb maar het kopt natuurlijk lekker. Het stond ook niet boven het stuk zoals me dat voor publicatie werd toegestuurd. Daar stond als kop: ‘De complete waarheid over Srebrenica is nog lang niet boven tafel’. Een stuk genuanceerder én een uitspraak die ik wél gedaan heb. In het stuk zelf werd ik als volgt geciteerd: “Dus feitelijk hebben onze drie bondgenoten ons allemaal even hard genaaid.” Die quote heb ik, voorzien van het volgende commentaar terug gestuurd: ’Dat woord (genaaid) gebruik ik niet, maak er dan ‘belazerd’ van. En ik heb hier ook gezegd: ‘Veel pijnlijker is hoe de bewoners van Srebrenica in de steek zijn gelaten.’ Danny Koks heeft mijn opmerkingn genegeerd. Net als mijn verzoek om co- maker Huub Jaspers en de Human/VPRO al in het begin van z’n artikel te noemen. Treurig.
29 juni 2015: Trouw: Voorhoeve krijgt eindelijk antwoord
29 juni 2015: Trouw: Dutchbatters geschokt, eisen opheldering
Reis: Marokko
Jos van Rey. Van corruptiebestrijder tot verdachte
Ooit stond hij bekend als de bestrijder van fraude en corruptie maar nu zelf voor de rechter, aangeklaagd wegens omkoping, verkiezingsfraude en witwassen. Waarom bleef het imago van de bestuurder zo lang intact? Wat voor rol speelden de media, de lokale bestuurscultuur en het netwerk van de politicus?
Als Kamerlid profileert hij zich als waakhond. De slagerszoon uit Roermond steekt zijn weerzin tegen de katholieke Limburgse bestuurscultuur niet onder stoelen of banken. Hij beschuldigt het CDA zonder omwegen van corruptie Als vicevoorzitter bijt hij zich tijdens de Parlementaire Enquête Bouwsubsidies vast in alles dat naar onregelmatigheden riekt. Het levert hem aanzien op in de Haagse arena. Hij is benaderbaar voor het journaille in de residentie, dat hem voorziet van bijnamen als ‘brigadier snuf’ en ‘de horzel van het Binnenhof’. Van Reys vasthoudendheid dwingt respect af bij vriend en vijand. Wanneer hij Den Haag verlaat en terugkeert naar zijn geboortegrond wordt hij met open armen ontvangen, ook door de lokale journalistiek.
Als Wethouder stadsplanning en ruimtelijke ordening is hij, samen met projectontwikkelaar en jeugdvriend Piet van Pol, de drijvende kracht achter de Roermondse metamorfose van slaperig provinciestadje tot regionale metropool. De voortvarendheid van Van Rey wekt de aandacht van een duo journalisten bij De Limburger. Langdurig onderzoek leidt tot openbaarmaking van een reeks integriteitmeldingenbetreffende Van Rey. Het betreft onder meer vakanties naar St Tropez, met zijn jeugdvriend de projectontwikkelaar. In oktober 2011 volgt er een onthullende publicatie, strekking: er is sprake structurele schijn van belangenverstrengeling tussen wethouder Van Rey en projectontwikkelaar Piet van Pol. Het is het begin van de onttroning van ‘de onderkoning van Roermond’. De gemeente stelt een onderzoek in dat de feiten uit de publicatie bevestigt. Daarna richt ook het Openbaar Ministerie haar pijlen op de wethouder. De voormalige ‘horzel van het Binnenhof’ staat op 20 januari 2015 in Rotterdam voor de rechter.
Waarom bleef het imago van de bestuurder zo lang intact? Wat voor rol speelden de media, de lokale bestuurscultuur en het netwerk van de politicus? In Medialogica hoe de bestrijder van corruptie verdachte werd.
Door: Bart Nijpels, Frederick Mansell en Hansje van de Beek
De uitzending is hier te zien:
Jos van Rey, corruptieverdachte
Asbest aan boord
Defensie stelt personeel onderzeeboot bloot aan kankerverwekkend asbest
Ab Blans overleed in april 2015 aan de gevolgen van asbestkanker die hij opliep aan boord van marineschepen.
De uitzending van Brandpunt Reporter bekijk je hier:
Jos Slats & Bart Nijpels & Eliza Bergman
De slag om de Wallen deel II
Het ‘Red light district’ zou in handen zijn van de georganiseerde misdaad. Drugsbendes, witwassers en vrouwenhandelaren maakten er volgens stadsbestuurders de dienst uit. Dus moest de bezem door de Wallen. Wat is er terechtgekomen van de schoonmaakoperatie in het hart van de hoofdstad? Brandpunt Reporter doet onderzoek vanuit de rood verlichte loopgraven. Burgemeester Van der Laan reageert op de bevindingen.
De uitzending van Jos Slats en Bart Nijpels is hier te zien:
In de media:
Persbericht Reporter 030414
Seks-exploitanten Zandpad klagen gemeente Utrecht aan
Twee exploitanten van seksboten aan het Zandpad in Utrecht, die vorig jaar op last van de gemeente werden gesloten, dienen bij het Openbaar Ministerie een strafklacht in tegen burgemeester en wethouders. Ze beschuldigen het Utrechtse college van valsheid in geschrifte. Dat meldt het KRO-televisieprogramma Brandpunt Reporter in de uitzending van donderdagavond 3 april.
De gemeente Utrecht besloot vorig jaar om alle 162 prostitutieramen aan het Zandpad te sluiten. De exploitanten van de seksboten raakten hun vergunning kwijt, omdat ze volgens burgemeester en wethouders gedwongen prostitutie en mensenhandel faciliteerden. “Maar het bewijs daarvoor is nooit geleverd,”zegt advocaat J. Boone in de uitzending van Brandpunt Reporter namens de exploitanten Kem BV en JBM BV. “Er zijn vijf politie-onderzoeken geweest naar mogelijke betrokkenheid bij mensenhandel, maar die hebben niets opgeleverd. De gemeente heeft de uitkomst van die onderzoeken gewoon genegeerd.”
Boone stapt nu namens de twee exploitanten naar het Openbaar Ministerie. Hij wil dat het Utrechtse college van burgemeester en wethouders strafrechtelijk wordt vervolgd wegens “valsheid in geschrifte”. Daarnaast dient de advocaat een aparte strafklacht in tegen de voormalige burgemeester van Utrecht, Aleid Wolfsen. Volgens Boone is de gedwongen sluiting van de raambordelen gebaseerd op “kapitale leugens”.
Door de sluiting van de raambordelen aan het Zandpad raakten 320 prostituees hun werkplek kwijt. In de uitzending van Brandpunt Reporter vertellen twee van hen dat veel vrouwen sindsdien in het illegale prostitutiecircuit werkzaam zijn. “Ze werken nu op plaatsen waar helemaal geen toezicht is, waardoor ze nog veel kwetsbaarder zijn voor uitbuiting. De gemeente heeft onvoldoende nagedacht over de gevolgen van de sluiting voor deze vrouwen.”
3 juni 2014:
ANP: Geen tijdelijke prostitutiezone in Utrecht
7 april 2014:
Het Parool: Kritiek op 1012, dat is zeer onwenselijk
De slag om de Wallen deel I
"Onder elke steen die we optillen, zit ongedierte", zei voormalig wethouder Lodewijk Asscher een paar jaar geleden over de Wallen.
Het 'Red light district' zou in handen zijn van de georganiseerde misdaad.
Drugsbendes, witwassers en vrouwenhandelaren maakten volgens Asscher, nu vicepremier, de dienst uit in het hart van de hoofdstad. Dus besloot de gemeente de bezem door de Wallen te halen en orde op zaken te stellen. Wat is er terechtgekomen van die schoonmaakoperatie? Brandpunt Reporter doet onderzoek vanuit de rood verlichte loopgraven.
Verslaggever Jos Slats doet onderzoek op de Wallen en legt z'n bevindingen voor aan:
Burgemeester Van der Laan
De uitzending werd gemaakt door: Jos Slats & Bart Nijpels en is hier te zien:
De kok die de massamoord overleefde
NRC 1 februari 2014
Joint Strike Fighter. Deel III: Straaljager of stuntvliegtuig?
De eerste twee Joint Strike Fighter gevechtstoestellen zijn in Nederland aangekomen. Tijdelijk maar lang genoeg om testvluchten uit te voeren en onder meer de geluidsoverlast te meten. Daarnaast zullen ze op 10 en 11 juni in Leeuwarden zonder twijfel de show te stelen op de open dagen van de luchtmacht. Daarna gaan ze terug naar de VS. Pas in 2019 zullen de eerste F- 35’s operationeel zijn.
Deelname aan de ontwikkeling van de Joint Strike Fighter zou Nederland duizenden banen en miljarden aan orders opleveren. Dat is een cruciaal element in het verkoopverhaal van de Amerikaanse vliegtuigbouwer Lockheed Martin. Het was indertijd het belangrijkste argument voor premier Kok om in het project te stappen. Maar de zaak werd door Economische Zaken doelbewust gunstiger voorgesteld dan hij was. Dat onthulde Reporter in 2008 ( JSF deel I ) Nu is de vraag: Wat komt er terecht van die en andere beloftes?
Deel III van de Reporter- reeks over de Joint Strike Fighter, is hier te zien:
JSF III: straaljager of stuntvliegtuig?
Mayday Mayday deel III
Een jaar na het tweeluik over prijsvechter Ryanair onderzoekt Brandpunt Reporter wat er sindsdien gebeurd en veranderd is. In Mayday Mayday I en II vertelden drie gezagvoerders en een first officer hoe ze, om kosten te besparen, onder druk werden gezet om minder brandstof te tanken dan ze zouden willen. Ook biechtten ze op dat de arbeidsomstandigheden bij de luchtvaartmaatschappij er toe leidde dat ze vlogen terwijl ze daar fysiek niet toe in staat waren. Het nieuws uit de uitzendingen ging door heel Europa. Het leverde de KRO twee dingen op: Ryanair begon een rechtszaak die de maatschappij inmiddels tot in hoger beroep heeft verloren én Reporter won De Loep, de jaarlijkse prijs van de VVOJ, de Vereniging van Onderzoeksjournalisten. Genoeg reden om de balans op te maken.
De uitzending kunt u hier bekijken:
In de media
31 juli 2015:
Vliegtuigraam valt in schoot reiziger
19 juli 2015:
Ryanair loses ‘low fuel’ libel case
17 juli 2015:
Ryanair verliest ook in hoger beroep
15 juli 2015:
Ryanair verliest ook in hoger beroep van KRO
Ryanair also loses appeal against ‘Mayday, Mayday’ documentary
14 juli 2015:
Ryanair verliest in hoger beroep rechtszaak tegen KRO Reporter
Ryanair verliest weer zaak tegen KRO
Ryanair verliest opnieuw in zaak tegen KRO
Ryanair verliest weer zaak tegen KRO
13 november 2014:
2 juli 2014:
De dagvaarding van Ryanair (Boekx Advocaten)
18 april 2014:
Ryanair kondigt hoger beroep aan
ECA: “Mayday Mayday” wins over Ryanair defamation allegations
17 april 2014:
Ryanair Looses Court Battle Over “Mayday Mayday” Documentary
16 april 2014:
Ryanar verliest rechtszaak tegen KRO
28 november 2013:
Ryanair wil uitzending KRO verbieden
Ryanair piloten richten eigen onderneming op
Ryanair: ontwikkelingen in Europa
Vragen aan de vliegers uit deel I en II
Kritisch rapport Spaanse onderzoeksraad
15 november 2013:
Mayday Mayday I en II wint De Loep (VVOJ)
https://www.vvoj.org/2013/11/15/de-loep-2013-uitgereikt/
Tour de Silence
Wielerfans Fredje en Letje in de aflevering Tour de Silence (Medialogica)
De ene reeks bekentenissen over dopinggebruik volgt op de andere, maar het lijkt niets uit te maken. De live-verslagen van wielerwedstrijden trekken nog altijd miljoenen kijkers. Waarom blijven mensen sporters omarmen die hen op grote schaal bedriegen? En waarom zendt de Nederlandse televisie nog altijd de Tour de France live uit?
Argos TV/ Medialogica duikt in de wereld van het wielrennen. Een wereld waarin journalisten worden geïntimideerd en bedreigd; een wereld waarin het publiek, vaak tegen beter weten in, blijft geloven in hun helden.
In de uitzending vertelt Guus van Holland, oud-chef sport van het NRC Handelsblad, openhartig over wat voor invloed bedreigingen vanuit het wielerpeloton hebben gehad op zijn stukken. Mart Smeets zegt voor de camera milder te zijn geworden door intimidaties en bedreigingen, en onderzoeksjournalist Joep Dohmen vertelt wat er kan gebeuren als je kritisch over het wielrennen bericht.
Waarom zendt de Nederlandse televisie de Tour de France nog altijd live uit? Het is een vraag waarop de NOS ons weigert antwoord te geven. Hoe het anders kan horen we in het Duitse Mainz, bij de ZDF. Zij richtten al jaren terug een dopingredactie in, en verbazen zich over de manier hoe de Nederlanders over het wielrennen berichtten. Ook David Walsh, de Ierse onderzoeksjournalist die als eerst schreef over het dopinggebruik van Lance Armstrong, is zeer kritisch over zijn Nederlandse collegae.
In Tour de Silence ziet u waarom u de waarheid niet kon, mocht en wilde zien. “De enige reden waarom je ‘het’ niet weet, is omdat je het niet wil weten,” aldus David Walsh*.
*Onderzoeksjournalist, schreef als enige enkele boeken over het dopinggebruik van Lance Armstrong
De uitzending kunt u hier bekijken:
Bart Nijpels & Frederick Mansell
Mayday Mayday deel II: Ryanair piloten vliegen ook als ze ziek zijn
Deel II: Onder druk van management
Ryanair piloten vliegen ook als ze daartoe niet in staat zijn. Ze staan door de arbeidsomstandigheden bij Ryanair onder druk om ook te vliegen als ze ‘unfit to fly’ zijn. Dat is strafbaar volgens Europese regelgeving. Ze doen hun uitspraken in het KRO-programma Brandpunt Reporter van donderdagavond. Beroepsorganisaties willen een onderzoek naar de bedrijfscultuur van de Ierse luchtvaartmaatschappij.
In Brandpunt Reporter doen drie gezagvoerders en een co- piloot hun verhaal. Daaruit blijkt datpiloten van Ryanair ziek of oververmoeid in de cockpit zitten. “Door de bedrijfscultuur komen we in deze positie. Dat zou niet moeten gebeuren.” Een collega voegt toe: “Als we niet vliegen, krijgen we niet betaald. Dus als je ziek bent, niet fit, of als je persoonlijke problemen hebt, dan heeft dat gevolgen voor je inkomen.”
Ryanair accepteert beroepsorganisaties en vakbonden niet als gesprekspartners. De rechtspositie van de meeste Ryanair vliegers is zwak omdat ze via een ingewikkelde constructie worden ingehuurd als ‘contractors’. Een piloot vertelt: “Het is uitbuiting. Je verliest je moraal en je motivatie. Je voelt je een slaaf.” De meeste piloten worden alleen per vlieguur betaald en hebben geen zorgverzekering, arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioen. Een oud gezagvoerder van Ryanair zegt daarover: “Het ligt voor de hand dat ze gaan vliegen terwijl ze daar niet toe in staat zijn”. De piloten erkennen in Brandpunt Reporter dat ze hebben gevlogen terwijl ze daar niet toe in staat waren. “Er staat te veel op het spel om dit soort risico’s te nemen, maar we doen het elke dag”, erkent één van hen. Volgens Nico Voorbach, voorzitter van de European Cockpit Association (ECA) is het “Heel moeilijk voor piloten om dit toe te geven, omdat het een strafbaar feit betreft.”
“Dit is schokkend. Ik ben hier diep van onder de indruk want dit raakt onze beroepseer” reageert voorzitter Evert van Zwol van de Nederlandse Vereniging van Verkeersvliegers (VNV). Beide beroepsorganisatie die vorige week al opriepen tot een onderzoek naar het brandstofbeleid van de Ierse prijsvechter, willen dat onderzoek nu verbreden. Nico Voorbach: ”Ik vind dat er een onderzoek gedaan moet worden naar de bedrijfscultuur van Ryanair”. Evert van Zwol vult aan: “Deze cultuur is heel slecht voor de veiligheid, handelend optreden van overheden is gewenst.”
Het onderzoek zou, wat de beroepsorganisaties betreft, moeten worden uitgevoerd door de Europese Commissie, de Europese vliegveiligheidsorganisatie EASA en de luchtvaartinspecties van de lidstaten. ECA-voorzitter Nico Voorbach: “Wij pleiten ervoor dat zo snel mogelijk te doen. Liever gister dan vandaag”.
Ryanair ontkent in een reactie de beweringen van de piloten en noemt de uitzendingen van Reporter een nieuw dieptepunt in “zogenaamde” onderzoeksjournalistiek.
Mayday Mayday deel II is hier te zien:
The international version of Mayday Mayday can be watched here:
23 juli 2013:
Opnieuw Kamervragen over arbeidssituatie Ryanair
22 januari 2013:
Confrontatie met Ryanair. Kockelmann interviewt O’Leary
Documenten bij uitzendingen Ryanair
Europese luchtvaartwet over 30 minuten extra brandstof
20 januari 2013:
Telegraaf: Ryanair: KRO verspreidde leugens
Mayday Mayday. Deel I: Piloten Ryanair luiden noodklok over veiligheid
Deel 1: Beroepsorganisaties roepen op tot onderzoek
Piloten van Ryanair vliegen geregeld met minder brandstof dan ze zouden willen. Dat zeggen vier piloten van Ryanair in het KRO programma Reporter. Ze stellen dat ze, om te bezuinigen, onder druk worden gezet om zo min mogelijk te tanken. Hun medewerking aan het KRO- programma omschrijven ze als een noodoproep. “Ik hoop dat er geen crash nodig is om iedereen wakker te schudden”, zegt één van hen. Beroepsverenigingen pleiten in Reporter voor diepgaand onderzoek naar het brandstofbeleid van de Ierse luchtvaartmaatschappij. De uitzending kunt u hier bekijken:
“Er wordt druk uitgeoefend op piloten om zo min mogelijk brandstof te tanken om zo geld te besparen voor het bedrijf, “ zegt één van de piloten. Die druk leidt volgens het viertal tot veiligheidsrisico’s. ”We zoeken altijd de randen op, ook de randen van de regelgeving”, beweert één van hen. “Beïnvloedt dat de veiligheid? Ja, dat doet het”, vult een collega aan.
De piloten leggen een verband met de gebeurtenissen van 26 juli jongstleden. In Valencia landden op één avond drie toestellen van Ryanair met een noodoproep, een zogenoemde Mayday-call, vanwege een tekort aan brandstof. Tijdens een persconferentie in Madrid wees de Ryanair directie op de correct gevolgde procedures. Maar een Spaanse verkeersleider wijst er op dat er sprake was van een ‘noodprocedure. Uit een reconstructie van die avond blijkt dat een rampscenario dichtbij was. Het incident was volgens de piloten een direct gevolg van het rigide brandstofbeleid van Ryanair. “ Als er niets verandert, dan gaat het bergafwaarts met de veiligheid”, reageert een piloot. “Ja, ik ben bang dat er iets gaat gebeuren als de zaken niet veranderen”, stelt een ander.
Nico Voorbach, voorzitter van de European Cockpit Association (ECA) maakt zich grote zorgen over het beleid van Ryanair: “Het is wachten op een keer dat een vliegtuig helemaal geen brandstof meer over heeft. Voorbach roept op tot een diepgaand onderzoek. De ECA krijgt bijval van de Nederlandse Vereniging van Verkeersvliegers. Voorzitter Evert van Zwol: ‘Ik zou willen oproepen om daar tot op de bodem te gaan. In Nederland, maar ook op Europees terrein, om heel goed uit te gaan zoeken wat daar speelt.’
De vier klokkenluiders doen in de uitzending verslag van een “diepgewortelde angstcultuur” binnen het bedrijf. Vliegers zijn, zeggen ze, nauwelijks in staat zich tegen de druk verzetten. ‘Wanneer piloten hun zorgen uiten worden ze gestraft’, vertellen ze. Eén van de sancties die kritische piloten wordt opgelegd is overplaatsing naar een basis ver van hun woonplaats. Een voormalig gezagvoerder beschrijft de stijl van het Ryanair management als: “Een regime van onderdrukking, een dictatuur.”
Mayday Mayday deel 1 is hier te zien:
Mayday Mayday part 1 (international version) can be watched here:
In de media:
30 december 2012:
Nu.nl: Ryanair spreekt beschuldiging tegen
NRC: Ryanair ontkent beschuldigingen
29 december 2012:
Politiek Eindhoven bezorgd over Ryanair
Volkskrant: Jos Collignon
Kamagurka:
28 december 2012:
ANP: CDA wil opheldering over Ryanair
Volkskrant: Onderzoek naar vliegen met minder brandstof
Powned: Onderzoek naar vliegen met minder brandstof
Knack: Ryanair-piloten waarschuwen voor veiligheid
Joop.nl: Piloten RyanAir luiden noodklok: brandstofbeleid levensgevaarlijk
Het Belang van Limburg: Ryanair-piloten waarschuwen voor veiligheid
Deens: Hollandi pilootide liit nõuab Ryanairi ohtliku kokkuhoiu uurimist
Informatie/ documenten behorend bij de uitzending:
Intern document Spaanse luchtverkeersleiding
Onderzoek Ierse Luchtvaartautoriteit
Notariële akte ivm de identiteit van de Ryanair vliegers
Statement Spaanse en Ierse autoriteiten
Overzicht documenten bij uitzendingen Ryanair
De rellen in Gouda die nooit plaatsvonden.
Gouda: een probleem van tien miljoen
De overval op een buschauffeur in Gouda leidt tot 197 krantenberichten over de buurt Oosterwei en de Marokkaanse reljeugd die er de boel onveilig maakt. ‘Vrijstaat voor tuig’ kopt De Telegraaf.
Geert Wilders stelt voor het leger er op af te sturen: “Een veilig Gouda is belangrijker dan een veilig Uruzgan.”
Een hype van formaat. Gebaseerd op wat precies?
In Medialogica: het verschil tussen beeld en werkelijkheid met nieuwe waarheden tot gevolg.
De uitzending is hier te zien:
Bart Nijpels & Hansje van de Beek
Recensie over Gouda in Volkskrant
PVV toucheerde Europees subsidiegeld
De PVV deed in Brussel meerdere subsidieaanvragen.
Dat is opmerkelijk want partijleider Wilders is fel tegen de ‘geldverkwisting in Europa’.
Bij herhaling heeft hij gezegd dat de PVV ‘geen cent subsidie’ ontvangt. CDA Europarlementslid Ria Oomen noemt de aanvragen onrechtmatig: “Omdat Europees geld gebruikt is voor Nederlandse inzet.” Oud PVV Kamerlid Hernandez vertelt in Reporter dat de mogelijkheid om Europees geld voor onderzoek te gebruiken binnen de Haagse fractie werd besproken. “Dat is alleen in een zeer besloten fractiecommissie besproken, de commissie Buitenland, waar ik zelf ook bij zat. Daar is geopperd om te bekijken of de fractie uit Europa dit onderzoek zou kunnen financieren“, aldus Hernandez.
De Partij voor de Vrijheid heeft de Europese subsidieregels mogelijk geschonden. De PVV diende vorig jaar in Brussel een rekening in voor een studie over Nederland en de eurozone. Het onderzoek was bestemd voor de Haagse fractie. De Europese regels staan niet toe dat subsidies voor nationaal politieke doeleinden worden gebruikt. Toch werd de factuur van ruim dertienduizend euro door het Europees
Parlement betaald.
Tweede aanvraag niet gehonoreerd
In maart dient de Europese PVV- fractie opnieuw een subsidieverzoek in. Het gaat daarbij opnieuw om een bedrag van ruim dertienduizend euro. Deze keer wordt de aanvraag door Brussel niet gehonoreerd.
Op de factuur worden elf dagen research opgevoerd.
Op de factuur worden elf dagen opgevoerd. Maar van daadwerkelijk onderzoek is volgens Europese ambtenaren geen sprake.
De verrichte werkzaamheden bestonden volgens hen uit niet meer dan het vertalen van de samenvatting van een bestaand rapport; het in opdracht van partijleider Wilders gemaakte Lombard onderzoek naar de kosten van de euro. “Het is een uitgavenpost die hoort bij de Haagse fractie”, bevestigt oud PVV Kamerlid Kortenoeven. “De Europese fractie heeft daar evident niks mee te maken “, zegt hij in Reporter. “Het is een beetje voor de bühne werken, maar uiteindelijk zelf wel uit de ruif eten”, oordeelt VVD Europarlementslid Van Baalen.
Toenmalig PVV- europarlementslid Danïel van der Stoep.
Declaratie ontwenningskuur
Uit KRO Reporter blijkt verder dat toenmalig PVV Europarlementslid Danïel van der Stoep, die een auto-ongeluk veroorzaakte met vijf keer de toegestane hoeveelheid alcohol in zijn bloed, een ontwenningskuur declareerde.
Hij diende vorig jaar bij het Europees Parlement een rekening in van 24.500 euro.
Research: Marco de lange (l). Reporter: Bart Nijpels
De uitzending is hier te zien:
PVV toucheerde Europees subsidiegeld
In de media:
19 september 2012:
EU-parlement buigt zich over PVV-declaraties
8 september 2012:
Europees Parlement wil onderzoek declaraties PVV
De Budget Controle Commissie van het Europees Parlement wil een onderzoek naar mogelijke onregelmatigheden bij declaraties van de PVV in Brussel. Vicevoorzitter Bart Staes van de commissie doet zijn verzoek naar aanleiding van de uitzending van KRO Reporter van afgelopen vrijdag. Daarin werd melding gemaakt van het misbruik van Europees subsidiegeld door de eurofractie van de PVV.
De PVV diende vorig jaar in Brussel een rekening in voor een studie over Nederland en de eurozone. Het onderzoek was bestemd voor de Haagse fractie. De Europese regels staan niet toe dat subsidies voor nationaal politieke doeleinden worden gebruikt. Toch werd de factuur van ruim dertienduizend euro door het Europees Parlement betaald.
7 september 2012:
Nu.nl:
‘PVV declareerde ten onrechte bij Brussel’
Thom Karremans, de pianospeler
Thom Karremans was commandant van de Nederlandse VN-eenheid in Srebrenica toen de moslimenclave in juli 1995 door de troepen van de Servische generaal Mladic onder de voet werd gelopen.
Karremans werd door Mladic vernederd en geïntimideerd.
In KRO Profiel wordt Karremans geconfronteerd met zijn handelen in 1995.
Thom Karremans in de montage- set
De oud-kolonel heeft altijd gezegd dat hij zich niet realiseerde wat het lot van de mannen zou zijn die, na de val van Srebrenica, door de Serviërs gescheiden van de VN-compound werden afgevoerd. In de KRO-documentaire stelt een oud-Dutchbatter dat Karremans dat wel degelijk wist en destijds uitlatingen deed die dat bevestigen.
Militair-historicus Christ Klep zegt in Profiel dat Karremans op dit punt, ook in zijn verklaring onder ede, tijdens de parlementaire enquête Srebrenica, niet de waarheid heeft gesproken.
Thom Karremans doet zijn verhaal bij de parlementaire enquête Srebrenica.
De uitzending is hier te zien:
Thom Karremans, de pianospeler
Killing fields van Mladic
Generaal Ratko Mladic wordt verantwoordelijk gehouden voor de massaslachting bij Srebrenica in juli 1995. Ruim achtduizend mensen werden vermoord terwijl ze door de bergen probeerden een veilig heenkomen te vinden. De grootste massamoord in de naoorlogse Europese geschiedenis.
De wereldpers bij de gevangenis in Scheveningen.
Mladic werd deze week gearresteerd en overgebracht naar de gevangenis in Scheveningen. Hij zal terecht staan voor het Joegoslavië- tribunaal.
Esad Efendic,vriend en vluchteling uit Srebrenica bij de Scheveningse gevangenis.
De helikopter met Mladic.
Esad Efendic belt met Ilijaz Pilav in Bosnië: "Eindelijk. Hij is hier."
Ilijaz Pilav, arts, overleefde de massamoord.
Pilav deed wat hij kon om zo veel mogelijk levens te redden.
Hij werkte destijds als arts in opleiding voor Artsen zonder Grenzen en vluchtte toen de troepen van Mladic de enclave binnen vielen, met duizenden lotgenoten de bergen in. Tijdens de ‘Mars van de dood’ probeerden Tuzla te bereiken maar onderweg stuitten ze op mijnenvelden en Servische troepen.
Verslaggever Bart Nijpels ontmoette Pilav deze week in Sarajevo.
Nu Mladic eindelijk gearresteerd is wil Pilav terug naar Srebrenica om te praten over gerechtigheid…….en juli 1995 toen de tijd voor hem en zijn lotgenoten bevroor.
Ilijaz Pilav op de Potocari memorial bij het graf van zijn broer.
De Brandpunt reportage is hier te zien:
Pact of silence (short international version)
Press release
‘Slavery’ in Spanish vegetable culture
Dutch supermarkets insufficiently sustainable
In South-East Spain thousands of illegal immigrants work in vegetable greenhouses. They live in slums and are underpaid. Last year the Netherlands imported 450 million euros worth of vegetables from this area. Dutch supermarkets are aware of the situation and cannot guarantee that the Spanish vegetables they sell were sustainably grown. “It is simply impossible to put a supermarket inspector on every grower’s greenhouse”, says a spokesperson for the Dutch Food Retail Association, the supermarket trade association.
Dutch supermarkets promise their consumers to focus on sustainability. To that end they signed the “BSCI” Code of Conduct. The code sets requirements for working conditions at suppliers, such as payment of minimum wages. BSCI, the organisation that drew up the code and monitors compliance, does not inspect the Spanish vegetable greenhouses. The Brussels-based organisation does not consider Spain to be a risk country, although it is aware of the local situation. This is shown by the documentary “Pact van de stilte” (Pact of Silence) by the investigative journalism television programme KRO Reporter on Saturday, 26 March.
The KRO Reporter documentary shows that thousands, mainly African, immigrants without papers live in the area around Almeria in South-East Spain. It shows how they live in slums between vegetable greenhouses built from plastic, and how they are exploited by vegetable growers. They do not get any contracts, but are put to work arbitrarily at wages far below minimum. Based on the findings of KRO Reporter, A. McQuade, Chairman of Anti-Slavery International in London, says: “Two hundred years ago whips were used to keep slaves under control, today it’s the immigration law.”
BSCI (Business Social Compliance Initiative) in Brussels, of which the Dutch supermarkets are paying members, is aware of the miserable situation in South Spain. According to BSCI Director J. Eggert, his organisation has urged the European Commission and the Spanish government for quite some time to tackle these abuses but, so far, to no avail. So the Dutch supermarkets are aware of the situation. In Reporter, Eggert says that he brought it to their attention: “We urge our members to put pressure on the Spanish authorities.”
The situation around Almeria has been like this for years. The SOC, a local trade union, claims a role in inspections of the working conditions in the vegetable greenhouses. According to a spokesperson, political and economic interests are still in the way of an efficient approach. “If the supermarkets want to represent to their consumers that their products are sustainable, they will have to start guaranteeing fair, stable prices to the vegetable growers.”
J.Eggert of BSCI in Brussels confirms this: “Not everyone is tackling the problems, not everyone wants to. The prices certainly play a role. Businesses want to sell their vegetables at as low a price as possible. And, of course, this situation guarantees lower costs than when they pay minimum wages.”
Supermarket consultant Gerard Rutte says in Reporter: “Looking at this kind of situation, the supermarket executives need to start thinking really hard about the effect that this may have on their image. You may be expensive and say you are sustainable, but putting this kind of product on your shelves is an outrage and a huge threat to your image.”
The report can be watched here:
Pact van de stilte
‘Slavernij’ in Spaanse groenteteelt
Duurzaamheid Nederlandse supermarkten schiet tekort
In Zuidoost Spanje,werken duizenden illegalen in groentekassen. Ze wonen in krotten en worden onderbetaald. Nederland importeerde vorig jaar voor 450 miljoen euro groenten uit het gebied. Nederlandse supermarkten zijn op de hoogte en kunnen niet garanderen dat de Spaanse groenten die ze verkopen, duurzaam zijn geteeld. “Je kunt nu eenmaal niet bij elke teler in de kas een controleur van de supermarkt zetten”, zegt een woordvoerder van het Centraal Bureau Levensmiddelen, de brancheorganisatie van de supermarkten.
Nederlandse supermarkten beloven de consumenten naar duurzaamheid te streven. Daartoe hebben ze de zogenoemde BSCI- gedragscode ondertekend. In de code worden eisen gesteld aan arbeidsomstandigheden bij leveranciers zoals het betalen van het minimumloon. BSCI, de organisatie die de code heeft opgesteld en toeziet op de naleving er van, controleert niet in de Spaanse groentekassen. De in Brussel gevestigde organisatie beschouwt Spanje niet als een risicoland hoewel ze op de hoogte is van de situatie daar. Dit blijkt uit de documentaire ‘Pact van de stilte’ van het onderzoeksjournalistieke televisieprogramma KRO Reporter van zaterdag 26 maart (22.35 uur, Ned.2).
Uit de documentaire van KRO Reporter blijkt dat in de streek rond Almeria in Zuidoost Spanje, duizenden, vooral Afrikaanse immigranten wonen zonder papieren. Te zien is hoe ze in krotten leven tussen uit plastic opgetrokken groetenkassen, en door telers worden geëxploiteerd. Ze krijgen geen contracten maar worden op basis van willekeur aan het werk gezet voor bedragen die ver onder het minimumloon liggen. A. McQuade, voorzitter van Anti- Slavery Internatonal in London zegt op basis van de bevindingen van KRO Reporter: “Tweehonderd jaar geleden gebruikte men een zweep om slaven onder controle te houden, tegenwoordig is het de immigratiewet.”
BSCI (Business Social Compliance Initiative) uit Brussel, waar de Nederlandse supermarkten betalend lid van zijn, is op de hoogte van de misstanden in Zuidoost Spanje. Volgens BSCI directeur J. Eggert dringt zijn organisatie bij de Europese Commissie en de Spaanse regering al geruime tijd aan om tot een aanpak van de misstanden te komen. Tot nu toe zonder resultaat. De Nederlandse supermarkten zijn dus op de hoogte. Eggert zegt in Reporter dat hij hen heeft gewezen op de situatie: “We dringen bij onze leden aan om druk uit te oefenen op de Spaanse autoriteiten.”
De situatie rond Almeria bestaat al jaren. Het SOC, een lokale vakbond eist een rol op bij de controle op de arbeidsomstandigheden in de groentekassen. Volgens een woordvoerder staan politieke en economische belangen een efficiënte aanpak tot nu toe in de weg. “Als de supermarkten hun consumenten willen presenteren dat hun producten duurzaam zijn dan moeten ze zelf beginnen met het garanderen van eerlijke, stabiele prijzen aan de telers.”
J.Eggert van het BSCI uit Brussel bevestigt dat: “Niet iedereen pakt de problemen aan, niet iedereen wil dat. De prijzen spelen daarbij zeker een rol. Bedrijven willen voor een zo lage mogelijke prijs groenten verkopen. En door deze situatie hebben ze natuurlijk lagere kosten dan wanneer ze het minimumloon betalen.”
Supermarktadviseur Gerard Rutte zegt in Reporter: “Als ik dit soort dingen zie dan moeten de directies van supermarkten heel goed gaan nadenken over de weerslag die het kan hebben op hun imago. Dan kun je duur zijn en je kunt zeggen dat je duurzaam bent maar als je dit soort producten in je schappen legt is het een grof schandaal en een enorme bedreiging voor je naam en je imago.”
Pact van de stilte is hier te zien:
Missie in Uruzgan X. Naar de klote.
Voor het eerst zien we de oorlog in Uruzgan door de ogen van de Nederlandse militairen zelf. Zij vertellen hun verhaal, ondersteund door zelfgemaakte beelden. Gefilmd tijdens de missie en tot stand gekomen zonder tussenkomst van het Ministerie van Defensie.
Een verslag van vertrek tot en met terugkeer. Het relaas van zeven leden van het 17de- pantserinfanteriebataljon uit Oirschot.
Hun missie: wederopbouw in Uruzgan. Maar in plaats van schooltjes bouwen en waterputten slaan, vochten ze. Bijna dagelijks, tegen een onzichtbare vijand, de Taliban.
KRO Brandpunt staat volledig in het teken van deze documentaire.
Gemaakt door: Liz de Kort, Bart Nijpels en Ton Vanderplas
De documentaire kunt u hier bekijken:
In de media:
Recensie in NRC:
Uruzgan zonder censuur van Defensie
Hans Beerekamp
De hele uitzending van Brandpunt (KRO) bestond uit ,,een documentaire” over Uruzgan. Ik zou het eerder een document noemen, maar belangwekkend was deze terugblik op de Nederlandse missie zeker, omdat die uitsluitend door de ogen van deelnemende militairen werd bekeken. En dat ,,zonder medewerking van het ministerie van Defensie”.
Naar de klote. Troops in contact werd samengesteld door Liz de Kort, Bart Nijpels en Ton Vanderplas, die aan een embedded verblijf in 2007 goede relaties hadden overgehouden met het 17de pantserinfanteriebataljon Oirschot. Zeven oud-strijders vertelden in hun eigen woorden openhartig wat ze hadden gezien en meegemaakt, en hoe dat hun leven had veranderd. Daarnaast waren er fragmenten uit door de militairen gedraaide video’s. Die beelden toonden patrouilles, vrijetijdsbesteding, meligheid en gevechtshandelingen, die nu dus wel ongecensureerd werden doorgegeven.
Het harde nieuws, bestaande uit beelden van martelingen door het Afghaanse leger, was een week eerder al in Brandpunt aangekaart. Het slaan op voetzolen van gevangenen en dreigen met executies was strijdig met het oorlogsrecht en gebeurde onder Nederlandse bevelvoering. Maar ja, lichtten de Nederlandse militairen toe, die Afghanen doen het op hun manier en hebben schijt aan alles. Meestal zijn ze stoned en het is hun land, het zijn hun regels.
Dat soort observaties is natuurlijk wel leerzaam, net als de beelden van het ontmantelen van een bermbom en de gevolgen van een aanslag met een zelfmoordvoertuig. Vier van de sprekers hielden er niet nader benoemd ,,blijvend letsel” aan over, de meesten hebben veel psychische last: doordraaien op het voetbalveld, een ruk aan het stuur geven als je een blauwe plastic zak in de berm van de snelweg ziet.
In dat opzicht bereikte de reportage van Brandpunt het doel dat gemist werd in de krakkemikkige tweedelige dramaserie Retour Uruzgan (EO), die wel tot stand kwam met medewerking van het Veteraneninstituut van Defensie. Die serie was ongeloofwaardig en pijnlijk onecht.
Des te opvallender was die miskleun in een sterk beginnend seizoen voor door de werkelijkheid geïnspireerd televisiedrama. De gangsterserie Penoza (KRO) wordt per aflevering beter en gisteren startte ook Den Uyl en de affaire Lockheed (VARA) overtuigend.
Regisseur Hans Hylkema en scenarioschrijver Ger Beukenkamp hebben vooral oog voor het dilemma van de sociaal-democratische premier, voortreffelijk gespeeld door Joop Keesmaat. Hij zegt in 1976 na lezing van het rapport-Donner tegen zijn Liesbeth: ,,Als ik zou willen, hebben we over een week een republiek.”
Missie in Uruzgan IX. Dutch Approach
Nederlandse militair filmt marteling in Afghanistan
Een Nederlandse militair filmt in oktober 2007 hoe Afghaanse soldaten gevangenen martelen. Het gebeurt tijdens ‘Spin Ghar’, een ISAF-operatie tegen de Taliban in Noord-Uruzgan onder Nederlands commando.
Defensie heeft de beelden gezien en bekijkt of er sprake is van Nederlandse betrokkenheid.. Volgens een woordvoerder van Defensie zijn de feiten en omstandigheden rond de filmopnamen nagetrokken. Ook is aan Nederlandse militairen die bij de operatie betrokken waren, gevraagd of zij de situatie herkennen of dat zij iets gezien hebben. Vooralsnog is daarvan geen sprake, aldus de woordvoerder.
Op de beelden is te zien hoe een gevangenen geblinddoekt, met handen en voeten bijeen gebonden, worden geschopt en geslagen.
Afghaanse militairen dreigen de gevangenen dood te schieten.
In de uitzending van KRO-Reporter stelt militair historicus Christ Klep:
,,Dit is fysiek mishandelen en bovendien, en dat is zeker zo erg volgens de Conventies van Genève, verbaal mishandelen en bedreigen met de dood.”
Britse militaire lopen door het beeld en grijpen niet in. Uit hun aanwezigheid op de opname, die enkele tientallen seconden duurt, leidt een woordvoerder van Defensie af dat het om de eerste fase van deze operatie ging. Toen trokken Afghaanse militairen samen op met Britse eenheden. De woordvoerder noemt het wel een ,,schokkend beeld” maar wijst erop dat een officier ingrijpt en de mishandeling dan stopt. Nederlanders zijn in Uruzgan jaren bezig geweest om Afghaanse militairen te trainen.
GroenLinks-Tweede Kamerlid Mariko Peters zou het ,,zeer schokkend” vinden als blijkt dat Nederlandse militairen er wel bij waren, de marteling filmden en niet ingrepen. Ze vindt dat Defensie de zaak tot op de bodem moet uitzoeken en wil een spoeddebat over de kwestie. Peters wijst erop dat Nederland een speciale verantwoordelijkheid had in Uruzgan om de mensenrechten te beschermen, juist ook die van gevangenen.
Volgens Defensie was Nederland verantwoordelijk voor mensen die gevangen zijn genomen door Nederlanders. Als Afghanen of militairen van andere ISAF-partners verdachten gevangennamen, kwamen zij in de detentiefaciliteiten en -regels van die landen terecht.
Volgens hoogleraar internationaal strafrecht en advocaat Geert-Jan Knoops is de Nederlandse commandant verantwoordelijk voor de militaire operatie, maar is het niet zo dat hij automatisch strafrechtelijk verantwoordelijk is. “Er is geen bewijs dat de commandant iets geweten heeft van wat daar is gebeurd”, zei Knoops in een reactie vrijdag.”
De uitzending is hier te zien:
Missie in Uruzgan VIII. Onze vriend Karzai
Hamid Karzai, president van Afghanistan sloot een verbond met mannen die tot hun ellebogen in het bloed zitten.
Na 11 september 2001 verklaren de Verenigde Staten de oorlog aan de machthebbers in Afghanistan, de Taliban.
De gastheren van Al Qaida weigeren Osama Bin Laden, het brein achter 9/11 uit te leveren.
De Amerikanen steunen Hamid Karzai, die samen met de zogenoemde Noordelijke Alliantie de Taliban verdrijft. Vanaf december 2001 bekleedt Karzai een machtspositie als lid van de overgangsregering. Een paar maanden later wordt hij door de vergadering van stamoudsten tot president gekozen. Getrouwen uit Karzai’s oorlogscoalitie bezetten cruciale posities in Karzai’s regering. Dat ze zich schuldig hebben gemaakt aan oorlogsmisdaden stuit niet op noemenswaardige bezwaren. Het Westen, de Amerikanen voorop, blijven de vriendelijk ogende leider steunen. Den Haag is op zijn beurt loyaal aan de grootste bondgenoot en bereid een bijdrage te leveren aan de internationale vredesmissie, ISAF, in Afghanistan.
Na frauduleus verlopen verkiezingen in augustus 2009 blijft Karzai de machtigste man van zijn land en een vriend van Nederland. Ons land stuurt soldaten naar Afghanistan, steunt hem politiek en doneert voor miljoenen aan ontwikkelingshulp.
De uitzending is hier te zien:
The international version of this documentary can be watched here:
Missie in Uruzgan VII. Met de kennis van nu. De val van Balkenende
Een reconstructie van de val van het kabinet Balkenende IV
Door Bart Niipels & Jacco Versluis
Joint Strike Fighter. Deel II: Defensie verzweeg budgettekort
De eerste twee Joint Strike Fighters zijn in Nederland. Ze moeten de F- 16 gevechtstoestellen vervangen maar zullen pas vanaf 2019 operationeel worden. 65 miljoen euro per stuk kosten ze. De Nederlandse regering heeft er 37 aangeschaft. Veel minder dan het oorspronkelijk geplande aantal van 85. De top van het ministerie van Defensie berekende al in 2005 dat daar onvoldoende geld voor was. Dat budgettekort werd bewust verzwegen. Dat blijkt uit interne documenten van Defensie die Reporter onthult.
De uitzending is hier te zien:
In de media:
12 september 2013:
Reporter: Toekomst van de Nederlandse kerntaak
Achter de schermen: Missie in Uruzgan IV
Missie in Uruzgan VI. Verkiezingen
“Ik ben er heilig van overtuigd dat we aan het winnen zijn”, dat zegt M. de Kruif, de Nederlandse NAVO commandant voor Zuid- Afghanistan vrijdagavond in het KRO documentaire programma Reporter. De Kruif reageert met zijn uitspraak op collega NAVO generaals uit Engeland en de Verenigde Staten die zich in de afgelopen weken somber uitlieten over de strijd tegen de Taliban.
De Kruif die in de zes zuidelijke provincies van Afghanistan, sinds negen maanden, het bevel voert over veertigduizend manschappen is optimistisch: “Sinds begin juli hebben we in het zuiden in plaats van twintig duizend, veertig duizend man op de grond. Je ziet dat je daarmee veel meer in staat bent om druk te zetten op de Taliban dan voor die tijd. Dat leidt wel tot meer incidenten nu maar ik weet zeker dat we daar een aantal maanden van nu de consequenties van zien. “
Generaal De Kruif in Uruzgan in afwachting van een helikopter
Het KRO documentaire programma Reporter volgt De Kruif rond de verkiezingen. De Nederlandse NAVO generaal toont zich tevreden over het verloop er van: “ Het is de eerste keer dat ze het organiseren. Het is niet feilloos en foutloos gegaan. Maar het feit dat de Afghanen het zelf hebben gedaan en dat negentig procent kon gaan stemmen, dat is voor mij een succes. Natuurlijk is er intimidatie geweest van de Taliban. Maar je ziet dat er, ondanks de moeilijke omstandigheden toch een groot aantal mensen is gaan stemmen. Zelfs in dorpen die een week eerder pas waren bevrijd.”
Reporter in Afghanistan: In de frontlinie van de verkiezingen.
De uitzending is hier te zien:
De terugkeer van een klokkenluider
"Mijn talenten liggen in het boven water tillen van onregelmatigheden."
Paul van Buitenen is een gezagsgetrouwe ambtenaar bij de Europese Commissie in Brussel als hij op een reeks onregelmatigheden stuit. Wanneer hij ze aan de kaak stelt, dreigen ze in de doofpot te verdwijnen. Van Buitenen treedt er ten einde raad mee naar buiten en wordt op non- actief gesteld. Hij stelt omvangrijke, gedocumenteerde dossiers samen over fraude, corruptie en vriendjespolitiek.
De Franse eurocommissaris Edith Cresson
Met name de Franse eurocommissaris Edith Cresson komt zwaar onder vuur te liggen. NRC en Netwerk onthullen dat ze haar minnaar, een tandarts, werk en fondsen heeft toebedeeld in het kader van ‘aidsonderzoek’. 125 duizend euro heeft hij getoucheerd. Toen gepoogd werd het geld terug te vorderen, blokkeerde Cresson dat.
Het zogenoemde Comité van Wijzen
Op 15 maart 1999 publiceert het zogenoemde Comité van Wijzen een rapport dat alle door Van Buitenen geopenbaarde zaken bevestigd. Diezelfde avond treedt de Europese Commissie in z’n geheel af. Bekijk hier ‘Dagboek van een klokkenluider’, de uitzending van Netwerk die Van Buitenen in die dagen op de voet volgt. De reportage ontving een nominatie en een derde prijs in de categorie Actualiteiten op het festival van Monte Carlo. (De geluidskwaliteit van de kopie laat te wensen over. Aan een betere wordt gewerkt).
De klokkenluider, inmiddels een mondiale beroemdheid, richt een politieke partij op: Europa Transparant. Na de Europese Verkiezingen in 2004 komt hij met twee zetels in het Europees Parlement. Nu, vijf jaar later, maakt Van Buitenen in ‘De terugkeer van een klokkenluider’ de balans op van zijn strijd tegen de misstanden in Europa.
"Beroemdheid eist zijn tol."
De uitzending is hier te zien:
De terugkeer van een klokkenluider
Verklaring Paul van Buitenen na de uitzending
Achter de schermen: Poncke Princen, held of landverrader
Poncke Princen. Held of land verrader
In 1948 Nederland stuurt troepen naar Indonesië om de onafhankelijkheidsstrijd de kop in te drukken. Eén soldaat loopt over en neemt de wapens op tegen zijn vaderland.
Jan 'Poncke' Princen.
In de ogen van veel Nederlanders een landverrader. Voor menig Indonesiër een held. Persoonlijke brieven, historisch archiefmateriaal, met oud- strijdmakkers, familieleden, oud- geliefdes, tegenstanders, ooggetuigen en oud- minister Hans van Mierlo vertellen het verhaal van een held of een landverrader? Bart Nijpels en cameraman Arjan Kroon reizen naar Indonesië in de voetsporen van ‘de witte guerilla’ zoals Princen daar genoemd wordt.
Poncke Princen. Held of landverrader is hier te zien:
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Camera: Arjan Kroon
Research: Karin Bakker
Poncke Princen. The white guerilla
1948. The Dutch send troops to Indonesia to quash the struggle for independence there. One Dutch soldier defects and takes up arms against his country. Poncke Princen, in Holland considered a traitor he becomes a hero in Indonesia where he fights for human rights the rest of his life and spends many years in prison.
You can watch the documentary here:
Achter de schermen: Missie in Uruzgan III
Missie in Uruzgan V. Hulp en veiligheid
Reporter trekt het gebied in dat tot voor kort onder controle was van de Taliban. Aan de hand van Afghaanse ooggetuigen, reconstrueren we de gebeurtenissen van eind vorig jaar toen de Taliban de omgeving rond de Nederlandse basis bij Deh Rawod bezette en de lokale bevolking onderdrukte op een paar kilometer van een Nederlandse basis. De veiligheidssituatie is verbeterd maar broos. Dat blijkt uit de de mate van beveiliging rond een vergadering van dorpsoudsten en stamleiders in Deh Rawod. Maar ook tijdens een conferentie bij gouverneur van Uruzgan, A. Hamdam in Tarin Kowt heerst nervositeit.
Vertrekkende deelnemers aan een zwaar beveiligde conferentie in Tarin Kowt
Een jaar geleden arriveerde A Hamdan, de nieuwe gouverneur in Uruzgan
Nu maakt de bestuurder de balans op.
En een gesprek met de inmiddels tweehoofdige leiding van de ISAF- missie.
Een jaar geleden werd het gebied ten noorden van Kamp Hadrian door de Taliban ingenomen. Nederlandse militairen waren niet meer bij machte de bevolking te beschermen. Burgers werden gemarteld en vermoord en de sharia werd er ingevoerd.
Kerkhof met slachtoffers van het taliban- geweld
De heuvel die als uitkijkpost moet dienen, wordt grondig onderzocht op explosieven
Reporter trekt, voor het eerst nadat de Taliban verjaagd is, het gebied in.
We tekenen getuigenissen op van Afghanen, burgers die het overleefden.
De bevolking en de lokale leiders doen een klemmend beroep op Nederland om de ISAF- missie te verlengen
Belangrijkste reden: veiligheid. Maar ook de miljoenen aan ontwikkelingshulp zijn van harte welkom. De controle op de besteding is vanwege de beperkte veiligheid, moeilijk. Corruptie ligt op de loer. En tribale verhoudingen wegen zwaarder dan de wensen van de Nederlandse ‘buitenstaanders’.
Deh Rawod. Het centrum wordt hermetisch afgesloten.
Een conferentie van lokale krijgsheren moet veilig kunnen verlopen. Daarom bewaken Nederlandse en Franse militairen de deelnemers. Ze zijn beducht op een zelfmoordaanslag. Het zou hier niet de eerste zijn. Een paar maanden geleden vielen op de markt 24 doden en ruim zestig gewonden toen een met bommen behangen man zich opblies.
De sfeer is gespannen.
Er zijn berichten over een auto vol explosieven. Eén keer wordt het vuur geopend als een man op een brommer niet wil stoppen.
Tijdens de conferentie blijkt hoe hier de krachtsverhoudingen liggen.
De machtigste krijgsheer neemt de besluiten en niemand anders.
De conferentie duurt lang. Het leidt bij de militairen buiten tot ongeduld en extra nervositeit zeker wanneer tot twee keer toe een auto in volle vaart op een wegversperring af rijdt. Het wordt geinterpreteerd als testgedrag voor een aanslag.
De uitzending is hier te zien:
Joint Strike Fighter. Deel I: Kamer misleid over JSF orders
De Nederlandse deelname aan het JSF- project van Lockheed Martin levert minder orders op dan door de regering aan de Tweede Kamer is voorgespiegeld. Dat meldt het KRO-programma Reporter zondag op basis van interne documenten van het ministerie van Economische Zaken. Uit de stukken blijkt dat het parlement bewust is misleid.
Begin 2002 meldden de ministers Jorritsma (Economische Zaken), De Grave (Defensie) en Zalm (Financiën) aan de Tweede Kamer dat de Nederlandse luchtvaartindustrie alleen al in de ontwikkelingsfase (SDD-fase) van de JSF kon rekenen op Amerikaanse orders ter waarde van 800 miljoen dollar. Dat bedrag komt overeen met de instappremie die Nederland betaalde aan de Verenigde Staten om te mogen deelnemen aan het JSF-project.
Maar al in 2002 was binnen het ministerie van Economische Zaken bekend dat de omvang van de tegenorders voor de Nederlandse luchtvaartindustrie extreem werd overdreven.
“Nederland wist vanaf het begin dat 800 miljoen dollar aan puur SDD-werk onhaalbaar is. Er wordt gerekend met ongeveer 350 miljoen,” schrijven ambtenaren van Economische Zaken op 30 oktober 2003 in een nota aan hun staatssecretaris Van Gennip. Dat is dus minder dan de helft van wat de Kamer een jaar eerder in het vooruitzicht werd gesteld. In dezelfde nota wordt de beloofde 800 miljoen dollar “niet realistisch” genoemd.
In de aanloop naar de besluitvorming in de Tweede Kamer over de Nederlandse deelname aan de ontwikkeling van een nieuw Amerikaans gevechtsvliegtuig, de beoogde opvolger van de F16, heeft de Nederlandse regering altijd sterk de nadruk gelegd op het “innovatieve” karakter van SDD-orders. De vroegtijdige betrokkenheid van Nederlandse bedrijven bij de ontwikkeling van de JSF was van groot belang voor de nationale “kenniseconomie”.
Bovendien zouden bedrijven die aan de wieg van het nieuwe toestel staan de beste kansen hebben op vervolgorders bij de bouw van de JSF. De potentiële waarde van die productieorders werd in 2002 door de regering geschat op 8 miljard dollar.
Uit andere vertrouwelijke documenten die de redactie van Reporter met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur boven tafel kreeg, wordt duidelijk dat er vanuit Den Haag zware druk is uitgeoefend op Lockheed Martin om meer ontwikkelingsopdrachten aan Nederlandse bedrijven te gunnen. “Hoewel ook wij weten dat we waarschijnlijk geen 800 miljoen dollar aan puur ontwikkelingswerk meer zullen binnenhalen,” schrijven ambtenaren van Economische Zaken.
De staatssecretarissen Van Gennip (Economische Zaken) en Van der Knaap (Defensie) spraken in 2003 en 2004 verschillende keren met vertegenwoordigers van Lockheed Martin en de Amerikaanse regering om hun “onaanvaardbaar” uit te spreken over de “teleurstellende” omvang van de SDD-opdrachten voor de luchtvaartindustrie. “Op dit punt was geen toenadering,” noteren de ambtenaren van Van Gennip in april 2004.
Op dit moment staat de teller voor het Nederlandse bedrijfsleven, zes jaar nadat Den Haag besloot om in het JSF-project te stappen, volgens het ministerie van Economische Zaken op 698 miljoen dollar. Ruim de helft van dat bedrag heeft betrekking op productiewerk. Aan SDD-orders is tot nu toe slechts 332 miljoen dollar binnengehaald.
Hoewel Economische Zaken het JSF-project naar buiten toe nog steeds als een groot succes presenteert, weten de betrokken ambtenaren op het departement dat het aantal SDD-orders niet of nauwelijks meer zal groeien. Al in de zomer van 2004 “hintte Lockheed Martin op de mogelijkheid dat we verder niet al te veel moeten verwachten voor wat betreft echt SDD-werk. Het airframe is immers zo goed als af.”
De uitzending van Bart Nijpels en Jos Slats over de JSF is hier te zien:
In de media:
Trouw: ‘Kamer misleid over JSF orders’
Volkskrant: PvdA en SP eisen stukken op rond JSF- deal
Telegraaf: ‘Kamer niet misleid bij orders JSF’
Volkskrant: Defensie heeft schijn tegen met JSFJSF nieuws: Kamer in 2002 misleid over JSF orders
NRC: ‘Omzet uit JSF te hoog voorgesteld’
Achter de schermen: Joint Strike Fighter
Missie in Uruzgan IV. Dominee aan het front
Hij deelt het lot en leed van de Nederlandse militairen. Is hun vertrouwenspersoon en spreekbuis.
Geestelijk verzorger Wilco van Wakeren neemt geen blad voor de mond. Nooit. Hij valt niet onder het tuchtrecht. Hij mag geen bevelen uitdelen, maar hoeft ze evenmin op te volgen. De ‘Doom’ denkt onafhankelijk en is voor niemand bang. “Ik denk dat geen enkel mens zich monddood moet laten maken. Ik zeg ook niets verkeerds. Ik loop hier rond en zie wat er om me heen gebeurt. En dat vertel ik. En dat is de waarheid.”
Van Wakeren tijdens de herdenkingsdienst voor de omgekomen militair Tim Hoogland
De legerpredikant geniet respect onder de militairen in Tarin Kowt. Zelf doorliep hij de commando- opleiding en diende vijf jaar in het Korps Mariniers. Van Wakeren diende zelf in Bosnië en Irak en weet wat oorlog betekent. Ook hier in Uruzgan gaat hij regelmatig mee op patrouille, ‘de poort uit’. “Een legerpredikant moet daar zijn waar de manschappen zijn. “
Delegaties bezoekende Kamerleden komen amper buiten het kamp.
Van Wakeren: “Dan heb je geen reëel beeld. Dan heb je alleen een beeld van hoe het kamp er uit ziet. En naar mijn idee hebben ze ook veel te weinig gepraat met de mensen van de werkvloer.”
Een vuurgevecht in Uruzgan
De militairen zitten vol frustraties. Namens ‘zijn jongens en meisjes’ vertelt Van Wakeren over de werkelijkheid achter wat Haagse politici een wederopbouwmissie blijven noemen. “Er wordt door de politiek alleen maar gecommuniceerd dat het hier gaat om een wederopbouwmissie terwijl er hier vooral geknokt wordt. Dan geef je de militairen niet de erkenning die hen toekomt. Dat vind ik vreselijk. Als je jonge mensen. Jonge jongens en meiden, de zonen en dochters van de natie, als je daar de beslissing over neemt om die naar zo’n gebied als Afghanistan te sturen en ze dan niet te erkennen, dan draait mijn maag om.”
04.30 Van Wakeren in gesprek met soldaten van de Charlie compagnie die zich gereedmaken voor een meerdaagse op patrouille.
Van Wakeren zwaait manschappen uit
'De Doom' zoals de militairen hem noemen tijdens de voorbereiding van een dienst.
De patrouille die Van Wakeren hij heeft uitgezwaaid belandt in een vuurgevecht.
Gewonden worden met een helikopter uit het gebied gehaald.
Van Wakeren wacht de militairen drie dagen later op wanneer ze terugkeren op de basis. Ze zijn geconfronteerd met bermbommen, een vuurgevecht en een
zelfmoordaanslag.
De pelotonscommandant: "De frustraties zijn heel hoog nu. Het is meer; waar doen we het allemaal voor?"
- Staat u achter deze missie?
“Als ie erkent zou worden als een gevechtsmissie wel. Maar zoals ie nu verkocht wordt aan het Nederlandse volk daar kan ik niet achter staan. Er moet wel wederopbouw gebeuren maar misschien is dat nog voor de toekomst. Maar eerst moet het veilig zijn en heel erg stabiel voor je iets kunt opbouwen. ”
Van Wakeren bij de gewonde militairen van de Charlie Compagnie. "Dat zijn wel de jongens die door de politiek zijn uitgezonden."
Profiel over Wilco van Wakeren is hier te zien:
Camera: Ton Vanderplas
Geluid: Mike Dam
Montage: Liz de Kort
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
In de media:
Volkskrant 06/12/2007:
Achter de schermen: Missie in Uruzgan II
Missie in Uruzgan III. De dood van een soldaat
Net als vorig jaar onderzoekt Reporter (Bart Nijpels) de Nederlandse ISAF- missie in Afghanistan.
Politici blijven het een wederopbouwmissie noemen maar er wordt steeds vaker vooral gevochten. Een paar dagen voor de KRO ploeg in Kabul arriveert, is soldaat eerste klas Tim Hoogland omgekomen.
Collega's nemen afscheid afscheid van Tim Hoogland
Hoogland is de eerste Nederlandse militair die de dood vindt tijdens een vuurgevecht. De leden van zijn eenheid reconstrueren wat er gebeurde toen ze in een vijandelijke hinderlaag liepen.
De Taliban wint terrein. "Ze zitten hemelsbreed op drie tot vijf kilometer", erkent commandant Nico Geerts.
De 'green zone' bij Kamp Hadrian.
‘Dat wil zeggen dat ze tot in de ‘green zone zitten’, zegt Geerts. Dat betekent dat de taliban de baas is in een deel van het gebied dat grenst aan het Nederlandse Kamp Hadrian bij Deh Rawod. Een regio die tot voor kort nog min of meer door ISAF gecontroleerd werd. Burgers slaan op de vlucht. Meer dan tweeduizend. Berichten over sharia- rechtbanken en represailles jegens mensen die met ISAF sympathiseerden, nemen toe.
Kinderen als menselijk schild
Ook voor het eerst beelden vanuit een Apache gevechtshelikopter. Ze laten zien wat voor tactiek de taliban toepast: Burgers, kinderen zelfs, worden gebruikt als levend schild.
Gesteund door hun geestelijk verzorger uiten Nederlandse militairen voor het eerst openlijk hun frustraties.
Politiek Den Haag schetst in hun ogen een verkeerde beeld van de werkelijkheid in Uruzgan. Van wederopbouw is amper sprake. In plaats daarvan is er de permanente confrontatie met geweld.
Een patrouille van de Charlie compagnie komt in een hinderlaag terecht.
Er vallen meerdere gewonden.
In de wetenschap dat de manschappen hun verhaal voor de Reporter camera gedaan hebben, geeft het ministerie van Defensie voor het eerst beelden van gevechtshandelingen vrij. Ze zijn deels in de uitzending verwerkt.
Reporter over militairen die dagelijks vechten tegen een vaak onzichtbare vijand en meer dan dat; strijden voor erkenning. De uitzending is hier te zien:
Wapens Gladio in top onderwereld
Bij de arrestatie van Sam Klepper en John Mieremet in augustus 1991 zijn wapens aangetroffen die geroofd waren uit een depot van een geheime overheidsorganisatie. De zaak is door de autoriteiten in de doofpot gestopt. Het betreft de grootste wapendiefstal uit de Nederlandse geschiedenis. Zo meldt het KRO documentaireprogramma Reporter zondag.
Het ondergrondse wapendepot behoorde toe aan Operatiën & Inlichtingen, in de volksmond ook wel Gladio genoemd. De organisatie werd na de Tweede Wereldoorlog opgericht om, in het geval van een Russische bezetting, het binnenlands verzet te leiden, en heeft tot 1992 bestaan.
Het depot lag begraven in de Scheveningse bosjes in Den Haag. Het omvatte veertig metalen kisten met pistolen, revolvers, mitrailleurs, handgranaten en explosieven, waaronder semtex. De roof vond plaats midden jaren tachtig maar werd pas geruime tijd later ontdekt omdat de daders de wapenkisten hadden vervangen door oude íjskasten. Daardoor werd de diefstal bij tussentijdse inspecties met een metaaldetector niet opgemerkt.
Op 29 augustus 1991 arresteerde de Alkmaarse politie Sam Klepper en John Mieremet. In hun auto lagen onder meer mitrailleurs en handgranaten. De vondst zorgde voor grote onrust bij de Militaire Inlichtingendienst (MIVD).
Dat blijkt uit een vertrouwelijk document van de dienst dat Reporter in handen kreeg met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur. De MIVD stelde vast dat een deel van de wapens afkomstig was uit het leeggeroofde Gladio-depot in Scheveningen.
De inlichtingendienst besloot die wetenschap onder de pet te houden, omdat de zaak politiek uiterst gevoelig lag. “Dit kan ongewenste publiciteit teweeg brengen, wellicht zelfs in de Gladio sfeer “, concludeerde de Militaire Inlichtingendienst. De Alkmaarse politie kreeg niets te horen over de herkomst van de wapens. De grootste wapendiefstal uit de Nederlandse geschiedenis verdween in de doofpot.
In Reporter doen agenten en leidinggevenden van Gladio voor het eerst hun verhaal.
De uitzending is hier te zien:
Jos Slats & Bart Nijpels
Guantanamo Vught
De speciale terroristen afdeling (TA) van de gevangenis in Vught. Uit ooggetuigeverslagen van (ex) gedetineerden en hun familieleden blijkt dat justitie hier een on-Nederlands streng regime hanteert.
De TA is gehuisvest in het voormalige cellenblok uit de Tweede Wereldoorlog, dat deel uitmaakt van de penitentiaire inrichting Nieuw Vosseveld in Vught. De “huisregels” van de afdeling, waarop Reporter de hand wist te leggen, staan volgens deskundigen op gespannen voet met de (inter)nationale gevangenisregels. Zo mogen gedetineerden maar één keer in de week, maximaal tien minuten, met hun advocaat bellen. In andere penitentiaire inrichtingen geldt deze beperking niet.
De gevangenen, onder wie Samir A. en Jason W., maar ook verdachten wier (on)schuld nog door de rechter moet worden vastgesteld, worden bijna 22 uur per etmaal in hun cel opgesloten.
Onderling contact is vrijwel onmogelijk. Wie met een medegevangene in een andere cel probeert te communiceren, wordt bestraft met totale afzondering.
Om het contact met de buitenwereld nog verder te beperken, zijn de kleine ramen van de cellen eind januari “aan de buitenzijde verduisterd”, schrijft een 18-jarige verdachte in een brief aan Reporter. De moeder van Samir A. vertelt in de uitzending dat het licht op de cel van haar zoon dag en nacht brandt. “Hij doet geen oog dicht, ze proberen hem psychisch kapot te maken.”
De moeder van Jason W., die haar zoon gedurende anderhalf jaar zo vaak als ze wilde kon bezoeken toen hij nog in een gewoon huis van bewaring zat, heeft na zijn overplaatsing naar Vught bijna drie maanden moeten wachten voor justitie haar toestemming gaf om hem daar te bezoeken. De vader van Jason W. vertelt in Reporter dat hij zijn zoon al een half jaar niet meer gezien heeft. “Mijn verzoek om hem in Vught te mogen bezoeken is zonder opgaaf van redenen afgewezen.”
Ex-gevangene Mohammed H., die eind vorig jaar ruim twee maanden in Vught doorbracht voordat hij door de rechtbank werd vrijgesproken van terroristische activiteiten, zegt dat de gedetineerden door bewaarders worden gehinderd in het belijden van hun geloof. “Als je bezig bent met je gebed, komen ze je cel binnen en moet je onmiddellijk stoppen. Dat kan niet, een gelovig moslim mag zijn gebed niet afbreken, dan telt het niet. Als je dan toch door bidt, moet je bij de directeur op rapport komen en krijg je straf. Dan wordt de televisie van je cel gehaald en krijg je vijf dagen afzondering”
Tjibbe Joustra, Nationaal Coördinator Terrorisme bestrijding.
De TA is een idee van de Nationaal Coördinator Terrorisme bestrijding, Tjibbe Joustra. Hij is bang dat deze radicale moslims in gewone gevangenissen en huizen van bewaring zullen proberen hun mede-gedetineerden te bekeren, en pleitte daarom bij het kabinet voor geconcentreerde opsluiting. De Raad voor de Strafrechtstoepassing, een belangrijk adviesorgaan van de minister van Justitie, werd bij de besluitvorming buitenspel gezet. Pas enkele weken voordat de speciale terroristen afdeling in gebruik werd genomen werd de Raad om advies gevraagd door de minister.
De Raad is een fel tegenstander van de TA, omdat hier minderjarigen en volwassenen, mannen en vrouwen, veroordeelde daders en verdachten bij elkaar worden opgesloten. Dat gebeurt nergens anders in Nederland. Bovendien vreest de Raad dat het geconcentreerd opsluiten van overtuigingsdaders de radicalisering van deze groep gedetineerden alleen maar verder in de hand werkt.
Beatrice de Graaf, terrorisme-onderzoeker.
“Hier is een gevangenis gebouwd rondom een misdrijf – terrorisme – in plaats van rondom misdadigers,” zegt historica en terrorisme-onderzoeker Beatrice de Graaf in Reporter. Ook zij waarschuwt voor averechtse effecten van het nieuwe detentiebeleid. “In de jaren zeventig werden in Duitsland de leden van de Rote Armee Fraktion, de RAF, ook allemaal bij elkaar opgesloten, in de Stammheim gevangenis. Die gevangenis werd het symbool van de gevreesde politiestaat en een verzamelpunt voor demonstraties en solidariteitsacties. Uit die acties kwam de tweede generatie RAF-terroristen voort.”
Volgens de Graaf is het veel verstandiger om overtuigingsdaders tussen “ gewone” gedetineerden op te sluiten. “ Er zijn uit het buitenland voorbeelden bekend van vrouwelijke terreurdaders die in een gevangenis werden opgesloten waar ook prostituees zaten. Die moesten helemaal niks van terrorisme hebben. Dat leidde er juist toe dat die terroristen weer wat met hun voeten op de grond kwamen en afstand namen van hun daden en ideologie.”
De uitzending is hier te zien:
Nederland en de Irakoorlog
Reporter onderzoekt: Hoe en waarom mengde het kabinet-Balkenende Nederland zich in de Irak- oorlog?
En is de Tweede Kamer wel goed ingelicht?
Missie in Uruzgan II. De vijand
Uruzgan. Wat is het antwoord van ISAF op de terreur van de de vijand? Nederlandse militairen staan machteloos tegenover de wreedheid van de Taliban. De vijand moordt en martelt om de bevolking af te houden van samenwerking met de buitenlandse troepen. 85 procent van de mensen in Uruzgan is analfabeet en ze wantrouwen de ISAF- soldaten. Wat komt er tijdens de eerste maanden terecht van de wederopbouwmissie in Afghanistan?
De uitzending is hier te zien:
Missie in Uruzgan I. De oorlog in een arts.
Legerarts Ger Kremer is voor zijn laatste missie in Uruzgan.
Waarom zoekt een Nederlandse chirurg met een mooie baan het gevaar op? Legerarts Ger Kremer is voor zijn laatste missie in Uruzgan, Afghanistan. Opnieuw wordt hij geconfronteerd met oorlogsgeweld. Net als in Irak en vooral in Bosnië. Kremer werkte als chirurg voor Dutchbat III in Srebrenica toen de enclave door de troepen van Mladic werd overrompeld en achtduizend mensen werden vermoord. In 2005 liep Kremer de mars van de dood met de Bosniërs die de slachting overleefden. Tijdens die tocht bleek hoe zijn inzet tijdens de oorlog gewaardeerd werd door de bevolking van Srebrenica. Net als in 1995 toen verslaggever Bart Nijpels met Kremer, kort na de val van Srebrenica naar Bosnië reisde.
Voor Profiel hield Kremer in Uruzgan een videodagboek bij. Dat deed hij ook tijdens z'n eerdere missies.
Nu maakt de oorlogschirurg in Uruzgan de balans op terwijl hij op zijn operatietafel probeert slachtoffers van het geweld in leven te houden. Kremer ziet hoe het wapentuig evolueert en verwondingen en verminkingen steeds erger worden. Vaak onherstelbaar. Hij stopt er mee omdat hij merkt hoe het hem meer en meer bij de keel grijpt. De dreiging, de angst, de gewonden en de doden, ze hebben hun sporen achter gelaten en Ger Kremer blijvend veranderd.
In Profiel: een arts in de oorlog en de oorlog in een arts.
De uitzending is hier te bekijken:
In de media:
26 oktober 2006:
Recensie van Ton Renzen, hoofdredacteur Meppeler Courant:
Samir A. Staatsvijand nr 1
Deze maand begint het proces tegen Nederlands bekendste terreurverdachte, Samir A. Hij wordt verdacht van het voorbereiden van terroristische aanslagen op politici en het gebouw van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst. Reporter reconstrueert hoe een Amsterdamse Havo scholier staatsvijand nr 1 werd.
Samen met z’n vriend Khalid nam Samir A. in januari 2003 op Amsterdam Centraal de trein naar Kiev, een reis van 35 uur. Met cameraman Arjan Kroon leggen we het eerste deel van het traject per vliegtuig af.
De trein vanuit Warschau vertrekt ‘s morgens om 5 uur. Twee uur later moeten we overstappen in Deblin. Een zwart hondje hinkt op drie poten over het perron waar we bij een gammel kraampje met gebarentaal twee nescafé en een broodje bestellen. Na twee happen blijkt er koude zuurkool in te zitten. Ik gooi m’n Poolse ontbijt buiten het zicht van de verkoopster in een vuilnisbak. Drie kwartier later lopen we treinstel 268 van de internationale trein naar Kiev binnen, tweede klas. Het is er benauwd. Alleen in het gangpad kunnen twee raampjes open. Onze ontbijtlust wordt verdrongen door een penetrante pislucht. Zo’n veertig passagiers maken gebruik van één toilet. Om de paar uur sjokt er een conducteur de wc binnen en drukt plichtmatig een fles chloor leeg.
Khalid, de vriend van Samir A. had destijds geen geldig visum om de Oekraïne binnen te komen. Tijdens de controle aan de grens kroop hij onder een deken, terwijl Samir tot Allah bad met het verzoek om een “gordijn” tussen zijn vriend en de controleurs op te trekken. Dat werkte. Ze lieten Khalid ongemoeid.
Nog zijn we het grensgebied niet uit. Stapvoets rijdt de trein een loods binnen. Het spoor in de Oekraïne wijkt af van dat in Polen en dus moet de breedte van de assen worden aangepast. Het duurt volgens een kaartje op deur van de conducteur ruim een uur langer dan voorzien. Aan boord is niets te eten te krijgen. De spoorwegen zijn vergeten de restauratiewagen aan te haken.
In het gangpad komt een Oekraïense ons hoofdschuddend tegemoet. “Twintig minuten kan hier een kwartier zijn maar ook een half uur”, zegt ze. “Dit is een andere wereld dan de uwe. Houdt u daar rekening mee. Die avond om iets over elf rijden we het station van Kiev binnen.
Persvrijheid is nog steeds een betrekkelijk begrip in deze vroegere Sovjetstaat. Journalisten uit het buitenland dienen over een officiële vergunning te beschikken. Pas dan mag er gewerkt worden.
Maanden eerder al heeft de Oekraïense ambassade in Den Haag ons filmplan ontvangen. Het plan is voorgelegd aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in Kiev, dat na rijp beraad liet weten dat we welkom zijn. De vergunning ligt klaar bij de afdeling perszaken van het departement.
Op vertoon van paspoort wordt ons het document overhandigd. “Good luck, misters,” mompelt de dienstdoende mediafunctionaris, alsof hij weet dat er meer nodig zal zijn dan alleen dit stukje papier.
We nemen onze intrek in hotel Tourist, dertig verdiepingen gastvrijheid uit lang vervlogen Oostbloktijden op de rechteroever van de Djnepr. Hier verbleven drie jaar geleden ook Samir A. en zijn kompaan Khalid. Net als zij probeer we in de omgeving van het hotel een taxichauffeur te vinden die een beetje Engels spreekt en ons de volgende dag naar de grens met Rusland wil brengen, een rit van bijna 800 kilometer. Taxi’s te over, maar geen bestuurder die een buitenlandse taal machtig is. Njet, njet, njet.
Een in het hotel gevestigd reisbureau biedt uitkomst. Drie behulpzame Ludmilla’s gaan onmiddellijk aan de slag. Aan het begin van de avond is de kwestie geregeld. “Good friend. Good car. English, no problem.”
In de lobby maken we kennis met Abdulazziz, een grote Nigeriaan die al twintig jaar in de Oekraïne woont. Hij kwam hier naar toe om luchtvaarttechnologie te studeren. Tegenwoordig is Abdulazziz kapitalist, handelaar in spijkerbroeken.
Trots laat hij zijn auto zien, een twintig jaar oude Opel Ascona met ruim 250.000 kilometer op de teller. Op het dashboard prijkt prominent een glimmende Jezus Houdt Van Je-sticker. Abdulazziz blijkt een bekeerde moslim. “In Nigeria ben ik opgevoed met het idee dat je christenen moet haten,” zegt hij. “Maar toen kwam er verlossing. Hier heb ik veertien jaar geleden het licht gezien.”
We spreken af dat hij ons de volgende morgen om acht uur ophaalt bij het hotel. We hebben een lange reis voor de boeg naar Kumachove, een gehucht aan de grens met Rusland, waar in januari 2003 de tocht van moslimstrijder Samir A. en z’n vriend Khalid voortijdig eindigde toen ze door grenstroepen werden opgepakt die hun voetsporen in de sneeuw hadden gevolgd.
“Oh Heer, laat deze reis succesvol worden en bescherm ons tegen de duivel “, bidt Abdulazziz de volgende ochtend achter het stuur gezeten. Even later begrijpen we waarom. Oekraïners rijden als gekken over smalle tweebaanswegen vol kuilen. Inhalen doen ze bij voorkeur op onoverzichtelijke plekken. Abdulazziz heeft zich in de loop der jaren aangepast aan dit rijgedrag. Met snelheden tot 140 kilometer per uur rijden we naar het oosten. In veel bochten spelen we Russische roulette. Hij haalt in zonder gas terug te nemen. Zou er een tegenligger komen? Het is wat onze chauffeur betreft een kwestie van vertrouwen, niet van goed zicht. Aan de kant van de weg flitsen bloemenmonumentjes en geïmproviseerde kruisbeelden voorbij. Gedenktekens voor weggebruikers met minder geluk.
We rijden het gehucht Kumachove binnen. We zoeken de kazerne van de regionale grenspolitie. Op een landweggetje trapt Abdulazziz abrupt op de rem. Hij is zichtbaar nerveus. De angst voor uniformen is nog niet helemaal verdwenen. Eerst bidden dan pas verder…
De mannen van grenspolitie zijn allervriendelijkst, maar niet erg onder de indruk van onze officiële filmvergunning. Hoewel er in de wijde omgeving van Kumachove – de Oekraïense variant van Nergenshuizen – toch echt geen enkel belangwekkend militair object te zien is, doen ze erg moeilijk over het maken van opnamen.
Na anderhalve dag stevig onderhandelen, willen ze ons wel naar de plek brengen waar Samir A. drie jaar geleden werd opgepakt toen hij illegaal de grens met Rusland wilde oversteken. Vragen (zoals: hoe ver zijn we hier van de grens?) willen ze niet beantwoorden. Zoiets is in dit land nog altijd staatsgeheim.
Na een eindje rijden tussen uitgestrekte velden met zonnebloemen, komen we in de buurt. Hier strandde begin 2003 Samir’s poging om zijn Tsjetsjeense moslimbroeders te bereiken. Een paar dagen na zijn arrestatie werd hij als ongewenst persoon op de trein terug naar Nederland gezet. Vanaf dat moment wordt de dan 16-jarige Havo scholier door de AIVD beschouwd als een potentiële terrorist, en permanent in de gaten gehouden. Inmiddels zit hij voor de derde keer vast. Half oktober begint z’n strafzaak.
In Reporter doet Samir A. voor het eerst zelf zijn verhaal. “De manier waarop ik word behandeld, heeft bij mij haat gezaaid. Wat de oogst daarvan zal zijn,…alleen Allah weet het,” zegt hij.
Z’n vrouw, zijn zus en zijn beste vriendin leggen in Reporter uit waarom Samir radicaliseerde.
Bart Nijpels & Jos Slats
De uitzending is hier te zien:
Achter de schermen: Missie in Uruzgan I
Martelaars en mollen. Het proces tegen de Hofstadgroep
Volgende week maandag begint het proces tegen de Hofstadgroep. De grootste rechtszaak in Nederland ooit tegen vermeende terroristen.
13 verdachten, twaalf advocaten, 3 rechters en twee officieren van justitie gaan komende weken vanuit de zwaar beveiligde bunker in Osdorp het nieuws domineren. Want de beschuldigingen zijn hard. Deze dertien waren volgens het Openbaar Ministerie bezig aanslagen in Nederland voor te bereiden. Maar hoe betrouwbaar is het bewijsmateriaal dat de Geheime Dienst, de AIVD heeft geleverd? En: wat wist de dienst van de handgranaten in het Laakkwartier? In Profiel, nieuwe feiten over Saleh B. de vermeende informant. De uitzending van Profiel is hier te zien:
Saleh B., de informant
Op maandag 5 december 2005 begint in de zwaar beveiligde bunker van de rechtbank in Amsterdam het proces tegen de leden van de Hofstadgroep, inclusief Mohammed B. die eerder al tot levenslang is veroordeeld wegens de moord op filmmaker Theo van Gogh. In dit Profiel aandacht voor de Hofstadgroep in het algemeen en een vermeende mol van de AIVD in het bijzonder.
De dertien verdachten, inmiddels een jaar in voorarrest, worden door het Openbaar Ministerie beschuldigd van het lidmaatschap van een terroristische organisatie en van het voorbereiden van aanslagen. Jason W. en Ismael A. worden bovendien verdacht van het gooien van een handgranaat naar het arrestatieteam dat in november 2004 een inval deed in hun woning in het Haagse Laakwartier. Bij de explosie raakten vier politiemensen gewond van wie twee zeer ernstig.
Verschillende leden van de Hofstadgroep beweren dat een informant van de geheime dienst, de AIVD, de leverancier was van de handgranaat. Deze Saleh B., een 28-jarige man van Marokkaanse afkomst uit Rotterdam, zou in oktober 2004 in totaal vier scherfgranaten uit het voormalige Joegoslavië in handen van de Hofstadgroep hebben gespeeld. Volgens de advocaten van de verdachten is hier sprake van uitlokking. Ze willen tijdens het proces de vermeende informant en de directeur van de inlichtingendienst over de kwestie ondervragen.
De uitzending is hier te zien:
Jason en Jermaine
November 2004. Een week na de moord op Theo van Gogh valt een arrestatieteam (AT) een pand in de Haagse Antheunisstraat binnen. Ismail A. en Jason W. worden aangehouden. Kort daarvoor heeft W. een handgranaat gegooid. Vijf leden van het AT raken gewond.
Ook Jermaine W., de broer van Jason wordt aangehouden. Hij wordt na zes maanden vrij gelaten. In deze uitzending doet hij voor het eerst zijn verhaal.
In Profiel: Jason en Jermaine.
Hier te zien
In de media:
Recensie Wim de Jong in de Volkskrant 080905
Srebrenica. De mars van de dood
De link naar de documentaire onderaan deze pagina. Introductie: Ilijaz Pilav, arts en overlevende organiseert een gedenkmars. Van Tuzla naar Srebrenica.
Tien jaar na de massamoord op meer dan achtduizend Bosniërs.
Rekent hij af met de spoken in zijn hoofd.
Ger Kremer, destijds chirurg van Dutchbat loopt mee op uitnodiging van z'n vriend Ilijaz Pilav.
Terug in de tijd, langs de massagraven, stille getuigen van de grootste moordpartij in naoorlogs Europa.
De deelnemers aan de tocht gedenken vrienden en familieleden.
Ze nemen de kijker mee terug naar de horror van juli 1995, tijdens de Mars van de dood.
Gewonden in juli 1995
De uitzending kunt u hier bekijken:
Mohammed B. Gemankeerde martelaar
In Profiel de zielenroerselen van een jihadstrijder, de moordenaar van Theo van Gogh.
Kroongetuige gezocht
Persbericht
AIVD erkent taxatiefout Mohammed B.
Het plaatsvervangend hoofd van de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst, AIVD, Theo Bot, vindt dat de dienst een fout heeft gemaakt. Waarschuwingen over hoe gevaarlijk Mohammed B., de moordenaar van Theo van Gogh, was, zijn ten onrechte niet serieus genomen.
“Dat je achteraf moet constateren dat je het in dat opzicht bij het foute eind hebt gehad, is natuurlijk iets waar je buikpijn van krijgt. Want je hebt iemand, naar achteraf blijkt gewoon verkeerd getaxeerd ”, erkent Bot in vanavond in het KRO documentaireprogramma Reporter.
Zijn mening lijkt lijnrecht te staan tegenover die van AIVD directeur Van Hulst, die afgelopen donderdag in de actualiteitenrubriek Netwerk stelde dat zijn dienst in deze zaak geen fouten had gemaakt. “Wij voelen ons daar vervelend over zonder dat ons zelf enig verwijt treft “, zei Van Hulst donderdag.
De geheime dienst werd al in de zomer van 2004 nadrukkelijk gewaarschuwd voor Mohammed B. Een medewerker van de AIVD sprak op 21 juni op Schiphol urenlang met Nouredine El F., een lid van de Hofstadgroep. El F. vertelde de dienst dat Mohammed B. geobsedeerd was door de gewelddadige Jihad en noemde hem “gevaarlijk”.
De AIVD hechtte weinig waarde aan die verklaring, omdat de dienst dacht dat Nouredine El F. de aandacht van zichzelf probeerde af te leiden door anderen te belasten. Een inschattingsfout, zo erkent het plaatsvervangend hoofd van de AIVD, Theo Bot nu in Reporter.
De uitzending van Bart Nijpels en Jos Slats is hier te zien:
In de media:
NRC 2 mei 2005:
AIVD geeft verkeerd taxeren van B. toe.
Het hart van je moeder
Een Duits geheim
Duitsland won in 1974 de WK finale van het onverslaanbare geachte Nederland. Jongetje van veertien was ik en die zomer getuige van de nederlaag. Samen met mijn vader en diens broer, in een hotelcafé in de Zeeuwse duinen, omringd door uitzinnige Duitsers. Vol onbegrip, radeloos en ontroostbaar.
Dertig jaar later aan de vooravond van het EK in Portugal en mogelijk een nieuwe confrontatie met de Oosterburen, gaat de volwassene op zoek naar het geheim van 1974. We praten met de Duitse spelers van toen Grabowski, Bonhof:
Berti Vogts
Gunther Netzer
Gerd 'der Bomber' Müller
Paul Breitner onthult in de Duitse kleedkamer van het olympisch stadion in München wat die dag in juli 1974 de doorslag gaf. In Reporter: Een Duits geheim. Regie en samenstelling: Bart Nijpels Research: Ulrike Nagel Camera: Arjan Kroon Geluid: Rob van der Veer De uitzending is hier te zien:
Moord op het Mediapark
Een jaar na de moord op Pim Fortuyn maakten we bij Netwerk (KRONCRV) een nauwgezette reconstructie van de gebeurtenissen op 6 mei 2002. Op basis van onderzoek, de originele 112 meldingen en het radioverkeer van de politie -en hulpdiensten doen politiemensen, 0oggetuigen, betrokkenen, politici en familieleden verslag van wat ze meemaakten op zes mei 2002.
De uitzending is hier te zien:
Lotsverbondenheid
De parlementaire enquêtecommissie presenteert z’n eindrapport over Srebrenica: Missie zonder vrede. Den Haag maakt de politieke balans op. “Ik hoop dus dat de compassie met de mensen, met de nabestaanden in het gebied blijft, op een manier die ook wel bij de traditie en de stijl van Nederland hoort” , zei oud premier Kok tijdens zijn verhoor bij de enquêtecommissie. Maakt Nederland die belofte waar? Reporter maakt in Bosnië de humanitaire balans op. Hoe is het zeven en half jaar na de val van Srebrenica met de mensen die de massamoord overleefden?
De internationale gemeenschap richt zich, conform het Dayton vredesakkoord op de terugkeer van vluchtelingen naar hun oude woonplaatsen. Daarmee wil men de door de Serviërs in de oorlog gepleegde etnische zuivering ongedaan maken. Nog maar 820 mensen keerden terug naar Srebrenica. Veel van de overlevenden willen niet terug. Uit angst.
Reporter tekent getuigenissen op die illustreren waar de vrees op gebaseerd is.
Oud minister Jan Pronk: “De schoften lopen nog steeds vrij rond.”
Een varken aan het spit bij vijftien graden onder nul. Een Servische provocatie die onze cameraploeg maar vooral de moslim bevolking moet laten zien wie hier de baas is. Een reeks geweldsmisdrijven van Serviërs versus moslims is onbestraft gebleven.
Servische klanten zingen nationalistische liederen in het restaurant van overlevende Dule Purkovic. Ze vertrekken zonder te betalen.
De overlevenden in de kampen dreigen hun vluchtelingenstatus, en alle daarbij horende steun, te verliezen. De internationale gemeenschap steunt uitsluitend terugkeerders. De rest van de ontheemden valt tussen wal en schip.
Grab Potok
In mei vorig jaar bezochten oud-premier Kok en toenmalig minister van Ontwikkelingssamenwerking Evelien Herfkens onder meer het vluchtelingenkamp Grab Potok. Honderden overlevenden wonen er sinds hun vlucht uit de enclave. De leefomstandigheden, blijkt uit Reporter, zijn er ronduit erbarmelijk. Kok en Herfkens zegden hulp toe. Staatssecretaris Van Ardenne van Ontwikkelingssamenwerking beloofde de Kamer in oktober jongstleden dat de werkzaamheden in Grab Potok een maand later zouden beginnen. Uit de research van Reporter blijkt dat die belofte nog altijd niet is waargemaakt.
Nederland is de tweede donor in Bosnië. Maar Den Haag handelde krampachtig als het ging om de specifieke hulp aan de overlevenden, bang dat gerichte hulp aan de ontheemden zou worden uitgelegd als een schuldbekentenis voor de gebeurtenissen in 1995. Dit bevestigt oud minister Jan Pronk in Reporter. “Het is misgegaan omdat we allemaal dachten dat iemand anders het wel zou doen. Het is misgegaan omdat we zozeer met de vraag bezig waren of we verantwoordelijk waren dan wel schuld hadden voor datgene wat zich in ‘95 had afgespeeld, dat we niet meer gefocust waren op de gevolgen van één en ander. Dus eigenlijk…er voor zorgen dat je niet verantwoordelijk werd gesteld, betekende ook dat je geen prioriteit gaf aan de steunverlening na de ramp.”
Regie en samenstelling: Bart Nijpels
Research: Paul Koedijk
Camera: Tijn van Neerven
Geluid: Thanassis Pliakis
Lotsverbondenheid is hier te zien:
Gevecht om de regie. De val van Wim Kok
De val van Kok II naar aanleiding van het NIOD- rapport over Srebrenica.
Over hoe premier Kok alle zeilen bij moest zetten om de regie te behouden…
…..onderlinge telefoongesprekken tussen bewindslieden, een schoffering door de premier, een IKV- rapport met gelekte ministerraad- notulen, overleg in het Torentje…
…een geheime bijeenkomst in het Catshuis…
…de handgeschreven notities van een minister, en een bewindsman die ‘matennaaier’ wordt.
Reporter neemt u mee naar de geheimen van de Treves zaal.
De documentaire ‘Gevecht om de regie’ van Bart Nijpels en Jacco Versluis is hier te zien:
De stilte van de islam
Reporter over de zwijgende meerderheid van de moslims na de terroristische aanslagen van 11 september, de beeldvorming t.a.v. de islam en de angst voor het fundamentalisme van de islam. Gesprekken met nationale en internationale islamitische leiders en denkers. Waarom overheerst de extreme retoriek? Waarom zwijgt de stem van de meerderheid? Een zoektocht naar de reden voor de stilte van de islam.
De uitzending is hier te zien:
Silence of the islam
The silence of the islam can be watched here:
Kleine Lettertjes. De contracten van Dirk Scheringa
Mei 2001 Dirk Scheringa is eigenaar van drie schaatsploegen, een museum vol magisch realisme en voorzitter van een voetbalclub. Toch is hij naar eigen ‘een gewone man’ gebleven. Z’n fortuin heeft hij vergaard met de handel in leningen. Frisia, Moonen en Becam adverteren met lage rentes.
De omroepbladen staan er vol mee. Consumentenorganisaties wijzen er op dat de rentes weliswaar laag maar niet vast zijn. Een groeiend aantal leners komt na verloop van tijd, wanneer de rente stijgt in de problemen. Reden waarom de EO de advertenties niet meer wil plaatsen. Dirk Scheringa is ook voorzitter van voetbalclub AZ.
“Ik kan het haast niet lezen, het zijn ook zulk kleine lettertjes”, zegt Dirk Scheringa wanneer hem een document wordt voorgehouden. “Ik moet een bril hebben, denk ik.” Buiten beeld schudt oud- politiewoordvoerder Klaas Wilting, die speciaal voor de gelegenheid door de zakenman is ingehuurd als pr- adviseur, afkeurend het hoofd. Hij weet dat dit niet goed overkomt. Dat klopt want het betreft een contract dat door Scheringa zelf is opgesteld en ondertekend. Een andere handtekening onder de overeenkomst is van voetballer Abdelkrim el-Hadrioui. De speler heeft zichzelf door te tekenen tekort gedaan. In plaats van een bonus die hij zou krijgen, heeft hij nu een lening. Pijnlijk, vooral omdat de speler geen Nederlands kan lezen en in goed vertrouwen heeft getekend. KRO’s Reporter onderzocht de manier van zakendoen van Scheringa en stuit op meer kwesties die vragen oproepen zoals het ‘imagocontract’ van oud AZ keeper Oscar Moens en overeenkomsten met spelers en jeugdspelers. Spelersvakbond VVCS spreekt van ‘wurgcontracten’.
“Kom maar op met je vragen”, zegt Scheringa tegen verslaggever Bart Nijpels vlak voor de camera gaat draaien. “Ik heb Mart Smeets en Ischa Meijer al gehad dus dit zal ook wel lukken.” Oordeel zelf. Al voor de uitzending dreigt Dirk Scheringa met een gang naar de rechter. Daar ziet hij vanaf. Wel trekt hij z’n advertenties, jaaromzet ruim een miljoen, terug uit de KRO gidsen. Zo wordt ‘Kleine lettertjes’ de duurste documentaire uit de KRO- historie.
De uitzending van Bernard Krikke en Bart Nijpels is hier te zien:
Aan Dovemansoren. De vuurwerkramp in Enschede
Srebrenica. Het feitenrelaas
Na een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) kreeg Netwerk het zogenoemde ‘feitenrelaas’ in handen. In het document zijn verklaringen vastgelegd die Dutchbatters over hun periode in Srebrenica hebben afgelegd. Ze werden in 1995, terug in Nederland, urenlang verhoord.
De 245 pagina’s met verklaringen vormden de basis voor het debriefingsrapport dat toenmalig Joris Voorhoeve naar de Tweede kamer stuurde. Een reeks feiten is, blijkt nu, doelbewust buiten dat rapport en daarmee de openbaarheid gehouden. Het betreft ook mogelijke strafbare zaken. Ze werden in 1995 niet aan het Openbaar Ministerie gemeld. Inmiddels kan het OM geen vervolging meer instellen.
Uit het feitenrelaas blijkt tevens ook dat er al in 1995 een reeks verklaringen is afgelegd over het niet verlenen van medische hulp aan de burgers van Srebenica. Die verklaringen staan dus wel in het feitenrelaas maar ontbreken in het debriefingsrapport.
Minister De Grave reageert op de feiten.
De uitzending is hier te zien:
Anatomie van een doofpot deel III: de beerput
Geen doofpot op Defensie concludeerde Jos van Kemenade. Maar hij heeft, zo bleek uit Deel II, een reeks aanwijzingen, verklaringen en documenten die op het tegendeel duiden, niet nader onderzocht terwijl hij er wel van op de hoogte was.
Ook brigade- generaal Roos van de Koninklijke Marechaussee wist, zo blijkt in Deel III, dat de feiten over het niet verlenen van medische hulp aan burgers in Srebrenica in de doofpot warn gestopt. Netwerk onthult een memo van Roos aan toenmalig minister van Defensie Voorhoeve.
Kamerleden kritisch over het onderzoek van Van Kemenade en roepen op tot een parlementair onderzoek.
Anatomie van een doofpot deel III is hier te zien:
Anatomie van een doofpot deel II: medische hulp.
Al in het najaar van 1995 onthulde Brandpunt dat de leiding van Dutchbat dagenlang medische hulp weigerde aan Bosnische vluchtelingen. Een feit dat in een onderzoeksrapport van Defensie (het debriefingsrapport) was weggemoffeld. Zo is er een reeks feiten die door journalisten (oa NOVA, NRC) wordt blootgelegd.Op verzoek van de nieuwe minister van Defensie Frank de Grave, onderzoekt CvdK Jos Van Kemenade daarom of er binnen het ministerie van Defensie sprake is geweest van een doofpot.
Op 28 september 1998 concludeert hij dat er in het dossier Srebrenica geen sprake is van een doofpot. In deel II van een ‘Anatomie van een doofpot’ wordt duidelijk dat hoge militairen wel degelijk hebben geprobeerd de feiten te verdonkeremanen.
Bij Van Kemenade legt een topambtenaar een verklaring af die dat bevestigt.
Dutchbat – arts Kremer verklaart zelfs dat hij door een generaal onder druk is gezet om anders dan de waarheid te verklaren. Van Kemenade verricht geen nader onderzoek. Netwerk wel.
Uit interne stukken van Defensie blijkt dat de feiten over het niet verlenen van medische hulp al in de zomer van 1995 bij het ministerie van Defensie bekend waren. Rapportages, memo’s en schriftelijke meldingen verdwenen in Haagse bureaulades.Deze gang van zaken is bij Van Kemenade bekend. Hij beschikte over al deze informatie. Toch concludeert hij in zijn rapport dat er van een doofpot geen sprake was.
Hij reageert in de studio en houdt voet bij stuk. “Geen onbehoorlijke omgang met de waarheidsvinding”, stelt Van Kemenade.
Anatomie van een doofpot deel II is hier te zien:
Anatomie van een doofpot deel I: de generaal
Na meer dan tweehonderd WOB- verzoeken, kreeg Netwerk zo’n 180 documenten in handen. Allemaal hebben ze betrekking op Srebrenica. Er komen nieuwe feiten aan het licht. In deel I van een drieluik:
Bevelhebber der landstrijdkrachten generaal Couzy probeerde een rapport geheim houden dat bestemd was voor de Tweede Kamer.
De reportage van Bart Nijpels en Jacco Versluis is hier te zien:
Thom Karremans spreekt voor het eerst sinds de val van Srebrenica
Commandant Thom Karremans schreef ‘Who cares’ een boek over zijn ervaringen in Bosnië in 1995. Hij baseerde het op het dagboek dat hij indertijd bij hield. Voor het eerst spreekt hij over de val van Srebrenica, zijn ontmoetingen met Servische generaal Mladic en het uitblijven van luchtsteun toen Dutchbat daarom vroeg. De, inmiddels kolonel, en reageert op de kritiek en verwijten naar aanleiding van zijn optreden. En hij pleit voor eerherstel, voor zijn bataljon en voor zichzelf.
Het dagboek waar Thom Karremans zijn boek ‘Who Cares’ op baseerde
Beeld uit de geruchtmakende persconferentie in Zagreb.
Bart Nijpels in gesprek met Thom Karremans
Het interview met Thom Karremans is hier te zien:
Vleesfraude
Eind jaren negentig. Europa is in de greep van de ‘gekkekoeienziekte’. De beelden van zwalkende met BSE (‘sponsachtige hersenziekte’) besmette runderen boezemen vrees in.
Groot- Brittannië kampt met een epidemie. Bij mensen blijkt consumptie te leiden tot een variant van de ziekte van Creutzfeldt-Jacob. Er volgt een exportverbod op Brits rundvlees.
Joep Dohmen (nu NRC dan nog bij De Limburger) en ik (dan bij KRO’s Netwerk) beginnen een onderzoek in de vleessector. We leggen bloot hoe bedrijven buitenlands rundvlees ‘omkatten’ en voorzien van Nederlandse stempels aan Rusland te verkopen.
Fraude met medeweten én medewerking van ambtenaren van het ministerie van Landbouw. Gesjoemel dat leidt tot risico’s voor de volksgezondheid.
Een reconstructie aan de hand van getuigenissen, afgetapte telefoongesprekken en een dossier van de rijksrecherche voert langs slachthuizen, bordelen, boze Russen en een minister van Landbouw in het nauw.
De reportage bekijkt u hier:
Het vervolg ziet u hier:
Pensioenen Europees Parlement
Inspectie Volksgezondheid over weigeren medische hulp door Dutchbat
Inspectie Volksgezondheid over weigeren medische hulp door Dutchbat
“Het niet helpen van mensen is alleen aanvaardbaar als de omstandigheden dat echt onmogelijk maken. Ik denk dat in dit geval een andere beoordeling mogelijk was geweest. Temeer omdat er op dat moment nog geen andere slachtoffers waren onder de eigen militairen en de artsen nog niets anders te doen hadden. Er was tijd en ruimte ondanks de geweldige dreiging om deze mensen te bekijken en beoordelen en te kijken of ze geholpen hadden kunnen worden. En dat is niet gebeurd.” Dat zegt G Siemons, hoofdinspecteur volksgezondheid in Brandpunt.
In het hospitaal in Srebrenica behandelt arts in opleiding Ilijaz Pilav op tien juli 1995, 21 gewonden, voornamelijk vrouwen en kinderen van wie 11 zwaargewond. Pilav, zelf non stop in de operatiekamer, ziet dat hij en de andere leden van het team van Artsen zonder Grenzen het werk niet aan kunnen. Ze komen handen tekort. Pilav vraagt zijn collega Christian Schmidt een fax/ telex te sturen naar Dutchbat in Potocari met een verzoek om hulp bij de behandeling van twee zwaargewonden. Majoor Franken, de tweede man op de basis antwoordt binnen twintig minuten en weigert.
“Wij vinden dat op z’n minst de telex beoordeeld had moeten worden door de eindverantwoordelijke arts”, zegt Siemons. “Pas dan kun je zeggen dat de hulp door Dutchbat artsen wel gegeven had kunnen worden dus deze gang van zaken vinden we onjuist. We vinden dat niet een commandant van een bataljon een dergelijke beslissing op zijn eentje moet nemen.”
De uitzending is hier te zien:
De nieuwe wereldorde.
1989. De val van de muur. Het einde van de Koude Oorlog. Het begin van wat een nieuwe tijd zou worden. Een nieuwe wereldorde. Vrede, rust en stabiliteit zouden in eendrachtige samenwerking tussen landen tot stand komen. Maar een paar jaar later schoot de internationale gemeenschap tekort.
Op de Balkan werd genocide niet voorkomen. Een analyse van het falen en een ooggetuigenverslag van de grootste slachting in naoorlogs Europa.
Srebenica: Dutchbat weigerde medische hulp aan gewonde vluchtelingen
Dutchbat weigerde medische hulp aan gewonde vluchtelingen in Srebrenica toen de troepen van generaal Mladic de enclave aanvielen. Dat blijkt op 26 november 1995 uit onderzoek van Brandpunt (KRO).
De Bosnische arts Ilijaz Pilav opereerde in het lokale hospitaal met een team van Artsen zonder Grenzen zwaargewonde burgers.
Per fax vroeg hij Dutchbat om medische assistentie omdat hij en zijn team het werk niet aan konden. De bataljonsleiding, bij monde van majoor Franken, de rechterhand van commandant Karremans, weigerde.
Volgens Pilav zijn zes van de gewonden overleden.
De feiten worden bevestigd door Georges Dallemagne, directeur van Artsen zonder Grenzen: ” Dit verzoek om minimale medische hulp werd niet door Dutchbat gehonoreerd. Het weigeren van hulp aan mensen in nood zien wij als een ernstige nalatigheid.”
Leden van het medisch team van Dutchbat verklaren in Brandpunt dat hen gedurende twee dagen verboden werd om burgers medisch te verzorgen. Ook de mensen die hun toevlucht hadden gezocht op de Nederlandse compound mochten niet worden geholpen. Kolonel Hegge, de medische eindverantwoordelijke, verbood hulp aan een zwaargewonde vrouw die uren nadat ze op de compound was binnengebracht werd vervoerd naar het hospitaal van AzG terwijl Pilav en zijn team daar handen tekort kwamen om de gewonde te helpen.
De feiten staan niet vermeld in het zogenoemde ‘Debriefingsrapport’ van het ministerie van Defensie dat een maand eerder aan de Tweede Kamer is overhandigd. Een Kamermeerderheid wil opheldering.
De reportage is hier te zien:
In de media:
Op zoek naar Irma deel II.
Een jonge Bosnische vader die tijdens de val van Srebrenica door de Serven wordt afgevoerd moet z’n dochtertje achterlaten. Een collega van legerarts Kremer maakt een naamplaatje en doet het om de nek van het meisje. Irma heet ze. Terug in Nederland laat het beeld Kremer niet meer los. In een interview met Brandpunt vertelt hij er over. Verslaggever Bart Nijpels en cameraman Ruud Denslagen volgen de kolonel chirurg wanneer die terugkeert naar oorlogsgebied en op zoek gaat naar Irma. Tijdens z’n zoektocht ontmoet Kremer Bosnische vrienden zoals Ilijaz en Fatima die te voet door de bergen van Srebrenica naar Tuzla vluchten.Tijdens die mars van de dood werden meer dan achtduizend vluchtelingen vermoord.
De uitzending is hier te bekijken:
Op zoek naar Irma deel I
Een jonge Bosnische vader die tijdens de val van Srebrenica door de Serven wordt afgevoerd moet z’n dochtertje achterlaten. Een collega van legerarts Kremer maakt een naamplaatje en doet het om de nek van het meisje. Irma heet ze. Terug in Nederland laat het beeld Kremer niet meer los. In een interview met Brandpunt vertelt hij er over:
Verslaggever Bart Nijpels en cameraman Ruud Denslagen volgen de kolonel chirurg wanneer die terugkeert naar Bosnië.
Tijdens zijn reis door oorlogsgebied ontmoet Kremer vrienden die de de slachting bij Srebrenica overleefden.
In vluchtelingenkampen luistert hij naar getuigenissen en zoekt naar een levensteken van Irma.
Deel I van ‘Op zoek naar Irma’ is hier te zien:
Barcelona, meer dan een voetbalclub
18 mei 1994 moet een historische avond worden in de Catalaanse hoofdstad. Het team van trainer Johan Cruijff zal AC Milan onttronen. Op het spel staat de Europacup. De finale wordt gespeeld in Athene. Gullit, Van Basten en Rijkaard hebben de club van Berlusconi verlaten en Barca beschikt over het kanon Ronald Koeman en dribbelaar Romario.
Als altijd staat er in Barcelona veel meer op het spel dan een wedstrijd. Omdat Barca veel meer is dan een voetbalclub. Symbool van een opstandige provincie. Een eigen cultuur die,onder het regime van Franco, met harde hand werd onderdrukt. Camp Nou is de plek waar de Catalanen ook toen hun volkslied durfden te zingen. Anoniem want collectief. Tegen de onderdrukking. De roep om onafhankelijkheid is krachtig. Bij iedere wedstrijd wapperen de rood- gele vlaggen en klinkt de Catalaanse hymne. Nimmer dovende provocatie richting het centrale gezag in Madrid waar de club huist die de Catalanen het meest verfoeien, Real, het speeltje van de voormalige dictator die grote mondiale voetballers aan de Koninklijke bond. Behalve die langharige wereldster uit Nederland, Johan Cruijff, die voor Barcelona koos, zijn zoon de verboden Catalaanse naam Jordi gaf en onder wiens leiding Real Madrid op het veld vernederd werd. Cruijff kreeg de bijnaam El Salvador, de Verlosser. Nu is hij trainer en zal zijn droomelftal de cup mee naar huis nemen naar de trotse stad die met open armen wacht.
Reporter laat zien waarom de FC Barcelona veel meer is dan een voetbalclub.
De moord op Zülbiye
Over de moord op Nederlands- Turkse meisje Zülbiye
Gündüz in de Oosterparkbuurt te Amsterdam. De moordenaar is
de geestelijk gestoorde Rob V. De buurtbewoners klaagden
meerdere malen bij (semi) overheidsinstanties over zijn gedrag.Vergeefs
In het huis van V. zijn de sporen van zijn verwarde geest zichtbaar.
De ouders brengen het lichaam van hun dochtertje naar Turkije,
haar klasgenootjes en leraren rouwen en herdenken. De buurt vraagt zich af
hoe het heeft kunnen gebeuren. Nabestaanden verlangen antwoorden van
de instanties die zij (mede) verantwoordelijk houden.
Reporter onderzoekt hoe het heeft kunnen gebeuren.
Ruzie bij de CD (Centrumdemocraten)
Het leiderschap van fractievoorzitter Hans Janmaat is niet vanzelfsprekend. ‘Kroonprins’ Wim Vreeswijk flirt voor de camera openlijk met zuiderbuur De Winter en doet uitspraken die bij Janmaat niet in goede aarde vallen. Terwijl de partij volgens opiniepeiler De Hond op een historisch hoogtepunt staat, rommelt het intern. Janmaat bijt van zich af. De uitzending van Reporter leidt tot royementen.
Publicaties:
020393 NRC: Bestuur CD royeert leden Glimmerveen en Vreeswijk
Bikker, de beul van Ommen
Oorlogsmisdadiger Bikker was lid van de Waffen SS en de Ordnungspolizei. Hij werkte tijdens de oorlog voor de Duitsers in kamp Erica in Ommen. Na de oorlog werd hij veroordeeld wegens zware mishandeling van gevangenen en voor de moord op verzetsman Houtman en onderduiker Meijer. Met vijf andere oorlogsmisdadigers ontsnapte hij op Tweede kerstdag 1952 uit de Koepelgevangenis in Breda.
Reporter spoort Bikker op in Hagen, Duitsland en reconstrueert hoe het kan dat hij daar probleemloos woont en werkt. Bikker blijkt in goede conditie en draagt een wapen omdat hij bang is ontvoerd te worden. Uiteindelijk stemt hij toe in een interview. Reporter confronteert hem met de getuigenissen van slachtoffers en nabestaanden.
Manusama, president in ballingschap
1991. Een portret van en een interview met ingenieur Johan Manusama, roepnaam Joop. President in ballingschap van de Republik Maluku Selatan, de RMS. Dat werd hij nadat Indonesische militairen op 2 december 1963 president Chris Soumoukil op Ceram (één van de Molukse eilanden) executeerden.
Manusama probeert vergeefs de radicalisering onder Molukse jongeren in de hand te houden.
Na de treinkapingen (Wijster, 1975 en De Punt, 1977) en de gijzeling van de lagere school in Bovensmilde (’77) distantieert Manusama zich van de daders: ‘Dat zijn niet onze jongens’, zegt ie in een interview. In deze documentaire, veertien jaar later, komt hij daarop terug.
Manusama, president in ballingschap